Bài 1: Bát nháo thị trường sâm Ngọc Linh: Loạn giá, loạn cả chất lượng?

Loạn giá

Trong vai người có nhu cầu mua sản phẩm sâm Ngọc Linh làm quà biếu, PV dạo quanh một loạt gian hàng để tìm hiểu. Sau khi nhắm đến một cửa hàng có tên nghe hết sức mỹ miều là “Quốc Bảo thần sâm”, PV đặt vấn đề mua sâm thì được tư vấn giá từ 100 đến 180 triệu 1kg, có tuổi đời 12-18 năm, là sâm Ngọc Linh có nguồn gốc tự nhiên, trồng ở vùng núi huyện Nam Trà My (Quảng Nam), còn loại sâm nuôi trồng có giá 50- 60 triệu/1kg.

Tiếp tục lướt qua một gian hàng khác, PV cũng nhận được những lời tư vấn tương tự, tuy nhiên mức giá lại rẻ giật mình, chỉ từ 5-6 triệu đồng/1kg sâm nuôi trồng. Nhân viên tư vấn cho biết, giá sâm này từ 5 đến 10 củ loại không lá còn có lá là 15 củ/1kg. Khi được hỏi xem hình trực tiếp và nơi bán hàng thì được shop tư vấn gửi hình ảnh mẫu, còn khi chốt đơn sẽ giao dịch online và cọc tiền để lấy sâm…

Tiếp tục khảo sát giá tại những địa chỉ khác, PV được tư vấn: “Sâm Ngọc Linh trồng loại 4 củ có giá 85 triệu/1kg, loại 5, 6 củ giá 75 triệu/1kg”. Thậm chí, những củ sâm khối lượng từ 500g trở lên, nguồn gốc tự nhiên được hét giá từ vài trăm triệu đến khoảng 1 tỷ đồng/1kg do sự quý hiếm của chúng.

Ngoài sản phẩm sâm tươi, các cửa hàng cũng chào sẵn các sản phẩm sâm Ngọc Linh đã thái lát ngâm mật ong, hoặc ngâm rượu giá nào cũng có, tùy vào nhu cầu của khách. Khi hỏi về nguồn gốc thì đều được khẳng định sâm có nguồn gốc từ Kon Tum, Quảng Nam, nhưng không có giấy tờ chứng minh, nguồn gốc gom của người dân đi rừng, nuôi trồng. Có một số cửa hàng còn sẵn sàng bao test giấy kiểm nghiệm sản phẩm, tuy nhiên khách phải trả chi phí 2 triệu đồng/1 mẫu để chứng minh chất lượng, cộng chi phí đặt cọc 50%.

Từ việc khảo sát thị trường sâm Ngọc Linh online có thể nhận thấy tình trạng loạn giá, hoặc giá bị đẩy quá cao, tùy theo size, theo tuổi sâm, cân nặng để người bán định giá không căn cứ theo một tiêu chuẩn nào. Có thể nói, người mua và bán chỉ theo cảm tính để định giá.

Loạn chất lượng

Hiện nay, do nguồn sâm Ngọc Linh tự nhiên đã cạn kiệt, số lượng nuôi trồng cung ứng hàng năm chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường nên việc làm giả sâm Ngọc Linh để lừa dối người tiêu dùng cũng diễn ra tương đối phổ biến. Thậm chí, ngay tại thủ phủ của sâm Ngọc Linh, lực lượng chức năng liên tiếp bắt giữ nhiều vụ làm giả cho thấy mức độ liều lĩnh và tinh vi của những đối tượng gian thương.

Các đối tượng thường lợi dụng việc giống nhau về hình thức của củ tam thất hoang nguồn gốc chủ yếu ở vùng núi phía Bắc có hình dáng, kích thước không khác sâm Ngọc Linh để lừa dối người tiêu dùng.Vì vậy, với những người chưa có kinh nghiệm, dù có cầm củ sâm giả cũng không thể phân biệt được. Ngoài ra, gian thương còn sử dụng chiêu trò như nối ghép các loại củ vào đoạn củ sâm Ngọc Linh thật, độn bi sắt vào để tăng trọng lượng, nhập sâm không rõ nguồn gốc có hình thái giống như sâm Ngọc Linh trộn chung với sâm Ngọc Linh thật để bán.

Chưa dừng lại ở đó, trên thị trường hiện nay, các đối tượng còn sử dụng chiêu thức tinh vi hơn rất nhiều, mang trực tiếp những cây sâm Ngọc Linh giả này vào thủ phủ của sâm Ngọc Linh chào bán khiến người tiêu dùng không thể nghi ngờ. Thậm chí, chiêu thức tinh vi đến mức đối tượng sẵn sàng vùi những củ tam thất vào vườn sâm Ngọc Linh xịn, hoặc kết nối với một số người địa phương, dàn dựng kịch bản để vờ như vừa đào được trên rừng về, sau đó dẫn người mua gặp trực tiếp để xem và mua bán.

Tinh vi hơn nữa, cũng là sâm Ngọc Linh nhưng trồng ở nơi khác, được họ mang về vùng sâm Ngọc Linh trồng một thời gian ngắn và quảng cáo là sâm đào rừng sau đó vùi về vườn. Mặc dù về nguồn gốc không sai nhưng chất lượng thì không thể đạt như chính sâm được trồng trên đỉnh núi Ngọc Linh.

Anh Đào Văn Quang, chủ một cửa hàng bán sâm Ngọc Linh uy tín lâu năm (tại 76, Hà Bà Trưng, Hà Nội) cho hay, nhiều năm trước giá sâm ở mức có thể tiếp cận được nhưng hiện nay do nhu cầu tăng cao, sâm tự nhiên ngày càng khan hiếm, đặc biệt nhiều người thổi giá sâm Ngọc Linh lên rất cao, qua đó để đầu cơ, trục lợi. Theo anh Quang, sâm Ngọc Linh là loại sản vật quý hiếm, không phải người tiêu dùng nào cũng có cơ hội được sử dụng, đặc biệt, mọi người rất ít kinh nghiệm quan sát để nhận biết đâu là thật giả, do đó, phần lớn chỉ mua bằng niềm tin. Lợi dụng việc này nhiều đối tượng đã bất chấp để lừa dối người tiêu dùng bằng những thủ đoạn tinh vi nêu trên.

Theo một số chuyên gia, ngoài nhận biết sâm Ngọc Linh bằng mắt thường, kinh nghiệm là nên nếm thử, vị sâm đắng ít, hậu vị ngọt, mát và mùi thơm rất dễ chịu, củ tam thất hoang có vị đắng kéo dài. Tuy nhiên, khi mua hàng không phải cửa hàng nào cũng dễ dãi để người mua thử vị trước.

“Vàng thau lẫn lộn”

Tương tự như sâm tươi, những loại đã chế biến sẵn như sâm Ngọc Linh ngâm mật ong, ngâm rượu, người tiêu dùng càng khó lựa chọn hơn. 

Với mặt hàng rượu sâm Ngọc Linh thủ đoạn là gian thương sẵn sàng pha trộn nhiều thành phần khác vào để làm giả. Theo anh Quang, sâm Ngọc Linh nếu ngâm không đúng tỉ lệ sẽ rất khó dậy mùi vị nên kể cả nếm thử thì cũng khó phân biệt được. Thậm chí, tại cơ sở kinh doanh của anh, với những củ sâm đẹp được ngâm vào bình còn phải bổ sung rượu ngâm những củ sâm Ngọc Linh nhỏ, xấu mã để tạo đậm đà về hương vị. Do đó, nếu người chưa có kinh nghiệm chỉ nhận biết dựa trên màu sắc, hương vị của bình rượu mà không có kinh nghiệm thì rất dễ bị mua phải hàng giả. Hoặc có thể là ngâm tam thất sau đó phối với rượu sâm thật, hoặc giả hoàn toàn…

Cụ thể, một cửa hàng buôn bán sâm tại Đà Nẵng đã bị cơ quan chức năng kiểm tra đột xuất vì nghi ngờ buôn bán sâm giả. Quá trình kiểm tra, tổ công tác phát hiện có nhiều bình rượu ngâm củ bên trong và dán nhãn sâm Ngọc Linh, tuy nhiên chủ cửa hàng không xuất trình được giấy tờ về nguồn gốc xuất xứ của lô hàng cũng như không chứng minh được lô hàng này là sâm Ngọc Linh thật?

Chưa kể, khi ngâm trong bình thì nhiều nơi bán rượu sâm Ngọc Linh không có phiếu kiểm định chất lượng. Ngay cả khi có cũng chưa chắc đã chuẩn nếu phiếu kiểm định đó không được thực hiện ở những đơn vị uy tín, chuyên sâu về kiểm định. Do đó, giá rượu sâm Ngọc Linh cũng “nhảy múa” không kiểm soát được. Theo anh Quang, giá 1 kg sâm trồng loại 10 củ hiện nay trên thị trường khoảng 30 - 60 triệu đồng (thậm chí đắt hơn tùy nơi). Để cho ra một ly rượu ngon phải ngâm với tỷ lệ 7/1 (1 kg sâm ngâm với 7 lít rượu). Như vậy, nếu chai rượu sâm Ngọc Linh có giá một vài triệu đồng thì chắc chắn chất lượng sẽ không ngon và khó tin đó là rượu có sâm Ngọc Linh.

Ngoài ra, trên thị trường còn bán những loại như lá và hoa sâm Ngọc Linh với giá khoảng 1 - 2 triệu đồng 1 túi 500g đến 1kg. Tuy nhiên, theo người nông dân trồng sâm Ngọc Linh, hiện nay, do nhu cầu nhân giống nên hoa sâm Ngọc Linh chủ yếu để làm giống. Mỗi nụ sau khi ra hoa sẽ cho 30 đến 40 cây con, mỗi cây con giá 200 nghìn đồng, do đó, không nơi nào thu hoạch non hoa và nụ để bán với giá bèo như trên.

(Còn nữa)

Nguyễn Hương