Chất lượng giảm, xuất khẩu cá ngừ gặp khó

Chất lượng suy giảm

Trong bối cảnh các mặt hàng xuất khẩu thủy sản chủ lực của nước ta như tôm, cá tra đang gặp nhiều khó khăn, thì cá ngừ được xem là một “điểm sáng” khi liên tục tăng trưởng cao về giá trị xuất khẩu.

Số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho thấy, 3 tháng đầu năm 2013, giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước đạt hơn 1,26 tỷ USD, giảm 4,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong bối cảnh ấy, cá ngừ vẫn đạt mức tăng trưởng rất ấn tượng, tăng 18,8%, đạt 154 triệu USD.

Cũng theo VASEP, sở dĩ xuất khẩu cá ngừ đang tăng trưởng rất mạnh, trước hết là do nhu cầu trên thị trường thế giới với sản phẩm này đang vượt quá nguồn cung. Trong năm qua cũng như trong những tháng đầu năm 2013, việc đánh bắt cá ngừ đã bị hạn chế ở nhiều vùng biển trên thế giới.

Nhiều dự báo cho thấy, sản lượng cá ngừ đại dương năm nay có thể đạt mức kỷ lục 17.000 - 18.000 tấn. Tuy nhiên, điều đáng nói là chất lượng cá ngừ hiện nay lại đang giảm mạnh khiến giá bán theo đó cũng lao dốc.

Ông Vũ Đình Đáp, Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho hay: “Trước đây, đánh bắt cá ngừ đại dương được thực hiện bằng cách câu ở độ sâu từ 70 - 100m (gọi là câu vàng), dù năng suất không cao nhưng cá có chất lượng rất tốt. Hiện nay, ngư dân chuyển sang đánh bắt bằng đèn cao áp chiếu sáng, tức là chiếu đèn xuống nước ở độ sâu khoảng 30 - 50m để cá ngừ đại dương tập trung đến rồi dùng câu tay để bắt. Với kiểu đánh bắt này, sản lượng tăng cao, cá bắt lên nhìn rất tươi ngon nhưng chỉ sau vài tiếng đồng hồ, chất lượng đã giảm đi rõ rệt”.

“Tuy chưa có nghiên cứu chính thức về việc đánh bắt cá ngừ đại dương theo phương pháp mới ảnh hưởng đến chất lượng cá, nhưng có thể việc thắp đèn, rồi câu tay trực tiếp khiến cá bị sốc và tiết ra nhiều kháng chất, do đó, chất lượng thịt cá không được tốt”, ông Đáp cho biết thêm.

Lao đao vì giá rớt

Mấy tháng đầu năm, sản lượng đánh bắt cá ngừ đạt rất cao, nhưng niềm vui của ngư dân không được trọn vẹn bởi giá cá đang “tuột dốc không phanh”. Bên cạnh đó, giá xăng dầu lại tăng cao vùn vụt khiến không ít ngư dân “dở khóc dở cười”.

Giá cá ngừ tại Bình Định hiện chỉ còn từ 37.000 - 41.000 đồng/kg, giảm một nửa so với so với đầu năm nay, thậm chí giảm hơn 3 lần so với đầu năm 2012. Trong khi giá dầu tăng khiến nhiều chuyến đi biển của ngư dân không có lãi.

Ông Võ Thiên Lăng, Phó Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam, Chủ tịch Hội nghề cá tỉnh Khánh Hòa cho biết, giá cá ngừ đại dương tại cảng cá Hòn Rớ, TP. Nha Trang mấy ngày qua chỉ còn 38.000 - 45.000 đồng/kg.

Theo ông Vũ Đình Đáp: “Giá cá ngừ đang thấp hơn rất nhiều so với mấy năm gần đây thứ nhất là do, hiện nay ngư dân chủ yếu đang áp dụng phương pháp câu tay kết hợp ánh sáng đèn cao áp nên chất lượng cá không được đảm bảo. Thứ hai là phương pháp và thiết bị bảo quản sau thu hoạch trên tàu của ngư dân vẫn còn thô sơ, chưa đồng nhất và đạt yêu cầu bởi đa phần tàu khai thác của ngư dân đều có quy mô nhỏ và thường học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Thứ ba là những tháng đầu năm 2013, một số ngư dân nhận thấy, chi phí đầu tư ban đầu cho câu tay không cao (chỉ khoảng 100 triệu đồng để đầu tư dàn đèn cao áp) nên đã chuyển đổi từ câu rạng sang câu tay khiến sản lượng tăng lên đáng kể so với thời điểm này của năm ngoái; trong khi đó, các tàu cá lại thường cập bến từ ngày 6 - 14 trong tháng nên doanh nghiệp không thể thu mua hết hàng vì sản lượng đã vượt quá nhu cầu mua và dự trữ của các doanh nghiệp. Và thêm một nguyên nhân nữa là vì giá cá ngừ trên thị trường thế giới đang có xu hướng giảm, phần nào cũng ảnh hưởng đến giá cá ngừ nguyên liệu”.

Cấp thiết tìm giải pháp

Tại Hội thảo đánh giá nghề câu tay cá ngừ đại dương do Tổng cục Thủy sản mới tổ chức tại Hà Nội, nhóm nghiên cứu khoa học thuộc Viện Khoa học và Công nghệ khai thác thủy sản, Trường Đại học Nha Trang đã đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng cá ngừ câu tay dựa trên 3 yếu tố có ảnh hưởng rõ rệt nhất đến chất lượng cá ngừ, đó là: Thay đổi tốc độ thu câu, phương pháp sơ chế trước khi bảo quản, phương pháp và công cụ bảo quản.

Theo đó, các giải pháp được nêu ra cụ thể như: Nghiên cứu sử dụng thiết bị giảm hiện tượng cá giẫy dụa, va đập khi đưa lên tàu; Cần trang bị hoặc nghiên cứu tạo ra dụng cụ làm chết cá nhanh, tránh va đập, bố trí các tấm nệm mút lót trên boong tàu, thành tàu, nơi tiến hành kéo cá lên tàu và sơ chế cá, nước đá dùng để bảo quản phải được kiểm soát nguồn gốc đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm và đảm bảo đủ độ lạnh, đủ lượng dùng cho một chuyến biển; Đầu tư thực hiện phương pháp ngâm hạ nhiệt sản phẩm cá ngừ đại dương trước khi đưa sản phẩm xuống hầm bảo quản.

Còn theo ông Đáp: “Để đảm bảo chất lượng cá ngừ và giải quyết những vấn đề trên thì trước mắt, nên giải thích cho ngư dân hiểu là chưa nên tập trung chuyển sang câu tay khi chưa có nghiên cứu đầy đủ; Nên giãn mật độ đưa cá vào bờ; Nâng cao khâu bảo quản cá sau thu hoạch để cá đánh bắt được không bị giảm chất lượng bằng cách áp dụng theo các mô hình tàu cá đã hoạt động có hiệu quả”.

“Về lâu dài, cần phải thiết kế đội tàu khai thác cá ngừ hiện đại từ khâu đánh bắt cho đến bảo quản sau thu hoạch. Đồng thời, cũng phải tổ chức lại hoạt động quản lý, thu mua, chế biến và tiêu thụ cá ngừ. Ngoài ra, cũng nên thiết lập quota (hạn ngạch đánh bắt) để hạn chế việc tập trung vào sản lượng, nâng cao chất lượng, từ đó đảm bảo ngành khai thác thủy hải sản nói chung và cá ngừ nói riêng phát triển bền vững theo xu hướng của thế giới”, ông Đáp cho biết thêm.

Theo Công thương