Chất tăng trọng Trung Quốc độc hại được dùng ồ ạt, có nên cấm dùng?

Trong cuộc họp mới đây của Bộ NN&PTNT, Thứ trưởng Vũ Văn Tám đã nhiều lần nhắc đi nhắc lại quan điểm: “Chúng ta không thể hy sinh lợi ích số đông, lợi ích của dân tộc để phục vụ lợi ích cho một nhóm người. Quan điểm của tôi nghĩ đến một nền chăn nuôi sạch và cũng như chống lại việc nhập lậu và lộn xộn như hiện nay. Trên hết là vì người tiêu dùng của Việt Nam, bảo vệ giống nòi và an toàn thực phẩm”.

Thức ăn có Cysteamine bán rất chạy

Theo đánh giá của Thanh tra Bộ NN&PTNT, do thời gian vừa qua, chúng ta khống chế được nguồn cung cấp Salbutamol nên các cơ sở chăn nuôi chuyển sang dùng chất Cysteamine thay thế (nguồn gốc nhập lậu từ Thái Lan, Trung Quốc), có tác dụng tăng trọng, tỷ lệ nạc cao như Salbutamol. Vì vậy, nếu không cấm cũng như không cho phép sử dụng chất Cysteamine (xử lý như chất ngoài danh mục, không đủ sức răn đe) thì rất khó quản lý.

Ông Nguyễn Văn Việt, Chánh thanh tra Bộ NN&PTNT nhận định, việc sử dụng Cysteamine tương đối phổ biến từ Bắc chí Nam…

“Chúng ta bên cạnh Trung Quốc, Thái Lan, chúng ta không cấm cũng không cho phép thì trong thời gian sắp tới cầu có, cung có thì sẽ tràn ngập câu chuyện sử dụng Cysteamine đưa vào thức ăn chăn nuôi để thay thế Salbutamol” – ông Việt cảnh báo.

Và điều này đã thành hiện thực khi từ tháng 8/2016 đến nay, lực lượng chức năng liên tục phát hiện ra các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi và cả người chăn nuôi sử dụng Cysteamine.

Nổi bật ngày 5/8/2016, phối hợp với A86, Bộ Công an theo dõi, lấy mẫu trinh sách và lập Đoàn thanh tra đột xuất đã phát hiện Công ty TNHH MTV Công nghệ đổi mới (địa chỉ: 39 Trần Quốc Hoàn, Phường 4, Quận Tân Bình, TP. HCM) đã nhập 2 loại sản phẩm dinh dưỡng bổ sung là Maxsure và Synergrown từ Thái Lan, đã bán cho các đại lý, các cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi  và các trang trại lợn khu vực phía Bắc và phía Nam (bao bì không ghi thành phần Cysteamine) nhưng khi kiểm tra phát hiện hàm lượng Cysteamine là 29.898 mg/kg (29.898 ppm) và 30.645 mg/kg (30.645 ppm). Thanh tra Bộ đã ban hành quyết định sử phạt về hành vi nhập khẩu và kinh doanh chất không được cơ quan thẩm quyền cấp phép với số tiền 180 triệu đồng.

Mới đây, Thanh tra Bộ đã phát hiện một công ty ở Bình Lục, Hà Nam trong vòng 3 tháng đã nhập khẩu tới 7 tấn Maxsure. “Giá họ mua vào là 4,1 triệu đồng/gói 25kg ở phía Bắc và ở phía Nam là 5,5 triệu đồng và một số người dân ở Hưng Yên chúng tôi đã phát hiện được có dùng Cysteamine và mức họ mua là 6,5-10 triệu đồng/gói 25kg - lợi nhuận lớn hơn rất nhiều so với ma túy” – ông Phạm Tiến Dũng, Trưởng phòng Thanh tra chuyên ngành (Thanh tra Bộ NN&PTNT) cho hay. Ông Dũng cũng cho biết, lực lượng chức năng cũng phát hiện việc sử dụng Cysteamine tại các tỉnh Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình, Sơn La.

Có nên cấm sử dụng?

Hiện nay, Trung Quốc là quốc gia duy nhất quy định Cysteamine CH1 được sử dụng làm phụ gia thức ăn chăn nuôi. Cysteamine không có trong danh mục của tổ chức CODEX - Ủy ban tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế; bị Liên minh Châu Âu (EU) cấm sử dụng làm phụ gia thức ăn chăn nuôi. Nhiều tổ chức thú y ở các nước trên thế giới khuyến cáo chỉ dùng Cysteamine để xử lý cho những trường hợp vật nuôi riêng lẻ, cụ thể; không dùng trong chăn nuôi đại trà, thương mại...

Với những căn cứ trên, ông Nguyễn Văn Việt cho rằng, đến thời điểm này Bộ NN&PTNT phải thể hiện rõ quan điểm cấm hay là cho phép?

“Những nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi nhỏ, không có nhiều uy tín sử dụng chất Cysteamine và bán rất chạy, không có cám để mà bán. Như vậy, nó tạo ra bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp với nhau. Nếu chúng ta không cấm mà cứ để lưỡng tính như vậy, tôi khẳng định sẽ có rất nhiều những doanh nghiệp sử dụng cái này bởi vì chế tài xử phạt tương đối nhẹ (15-20 triệu đồng)” – ông Việt nhấn mạnh.

Theo ông Việt, việc cấm chất Cysteamine sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam hơn, nhất là chúng ta có thể lấy tiếng sản xuất sạch, an toàn để thúc đẩy xuất khẩu thịt lợn sang thị trường Trung Quốc.

Đồng tình với việc đưa chất Cysteamine vào danh mục cấm sử dụng, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Thú y cho biết: “Hiện nay, Cục Thú y không cho phép nhập Cysteamine”.

Bà Phạm Thị Ngọc, Phó Viện trưởng Phụ trách Viện Thú y cho rằng, các nước EU họ không đưa vào danh mục cấm, nhưng vì chất Cysteamine thuộc nhóm hormone tăng trưởng nên đương nhiên bị cấm.

Theo ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi, nếu đưa chất Cysteamine vào danh mục cấm thì việc sử dụng sẽ bị xử lý rất nặng theo quy định của Luật Hình sự. Chính vì thế, Cục Chăn nuôi đề xuất chưa đưa chất Cysteamine vào danh mục các chất cấm sử dụng, đồng thời cũng chưa cho phép sử dụng trong thức ăn chăn nuôi để chờ thêm bằng chứng khoa học rõ ràng về tác hại của Cysteamine đối với sức khỏe vật nuôi và con người.

“Đến thời điểm hiện tại, không có bất kỳ sản phẩm thức ăn chăn nuôi công bố có chất Cysteamine được phép lưu hành tại Việt Nam” - ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) khẳng định.

Liên quan đến việc xử lý hình sự nếu đưa Cysteamine vào danh mục chất cấm, đại diện Vụ Pháp chế (Bộ NN&PTNT) cho biết, Bộ NN&PTNT hiện đang hoàn thiện dự thảo 10 Điều trong Luật Hình sự có liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, trong đó có quy định xử lý hình sự đối với chất cấm. Theo đó, nếu hội đủ 3 yếu tố: sử dụng chất cấm, cố ý và giá trị sản phẩm trên 100 triệu đồng thì sẽ bị xử lý hình sự, còn dưới mức đó sẽ bị xử phạt hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý bổ sung như tiêu hủy sản phẩm vi phạm…

Để tìm được phương án hợp lý, hợp tình đối với quản lý chất Cysteamine, Thứ trưởng Vũ Văn Tám giao Cục Chăn nuôi tổng hợp ý kiến các đại biểu, hoàn chỉnh báo cáo chính thức gửi về Bộ; đồng thời phối hợp với Thanh tra Bộ tăng cường xử lý vi phạm. Thứ trưởng cũng giao các đơn vị tìm hiểu thêm về lý do vì sao EU đưa Cysteamine vào nhóm hormone tăng trưởng (nhóm bị cấm sử dụng); hoàn thiện một số nghiên cứu về vấn đề này; khẩn trương chỉ định phòng phân tích Cysteamine để tiến hành xử lý các vi phạm. Thứ trưởng Vũ Văn Tám nhấn mạnh và cho rằng trước hết phải khuyến cáo người dân không nên sử dụng Cysteamine vì nền chăn nuôi sạch, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm chứ không phải vì lợi ích của một nhóm người.

Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, Cysteamine là một peptit có hoạt tính sinh học, có thể sinh ra trong cơ thể, là chất chuyển hóa từ Cystein, có công thức hóa học: C2H7NS (HSCH2CH2NH2), nồng độ trong máu thấp (khoảng 10µM). Trong y học, từ năm  1994, Cysteamine được sử dụng để điều trị một số bệnh liên quan đến thận, cơ, tuyến giáp, não và mắt. Gần đây, Cysteamine được sử dụng để điều trị những bệnh rối loạn suy giảm thần kinh do di truyền trong các bệnh Huntington và Parkinson. Trong chăn nuôi, thú y, Cysteamine kết hợp với Dexamethasone và axit ascorbic điều trị một số bệnh rối loạn trao đổi chất như: Bệnh thở thơm và mất tính ham ăn ở bò, ngựa; viêm vú; viêm tử cung và mất sữa ở lợn nái. Cysteamine kích thích tăng trọng nhanh, tăng khả năng ăn vào, giảm mỡ lưng, tăng tỷ lệ nạc, có thể nói đây là chất gián tiếp tăng trọng vật nuôi. Nhiều nghiên cứu trên động vật cho rằng liều cao Cysteamine là nguyên nhân loét tá tràng (hoặc viêm loét dạ dày và tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa), hoại tử vỏ thượng thận và di tật thai nhi. Theo Viện Thú y, Cysteamine được sử dụng như một phụ gia thức ăn chăn nuôi để kích thích tăng trưởng thì những người ăn phải thịt chứa chất này trong một thời gian dài dễ mắc các bệnh như ung thư vú, ung thư kết tràng và tuyến tiền liệt, suy yếu hệ thống miễn dịch...