Chuyên gia ‘hiến kế’ thúc đẩy tài chính tiêu dùng phát triển

Thách thức của tài chính tín dụng

Chia sẻ tại tọa đàm "Tái khởi động nền kinh tế - Cơ hội cho tài chính tiêu dùng", PGS. TS. Đặng Ngọc Đức, Viện trưởng Viện Ngân hàng tài chính, ĐH Kinh tế Quốc dân cho rằng, nhu cầu vay tiêu dùng thuộc nhóm “dưới chuẩn" chưa được đáp ứng trên thực tế là rất lớn, rất đa dạng và cũng rất cấp thiết.

Nếu áp các quy định theo Thông tư 41 thì các ngân hàng có muốn cũng khó cho vay, do đó đây là cơ sở tồn tại các hoạt động tín dụng không chính thức, đặc biệt là tín dụng đen. 

"Như vậy, nhu cầu vay tiêu dùng còn rất lớn khi tiềm năng tiêu dùng được đánh giá là tăng trưởng tốt, tỷ lệ khách hàng có thu nhập thấp và có nhu cầu vay tiêu dùng còn được thống kê là khá lớn chưa được tiếp cận các ngân hàng thương mại và các công ty tài chính cho thấy cung chưa đáp ứng được cầu về cho vay tiêu dùng và cơ hội hay “dư địa” cho sự phát triển của tín dụng tiêu dùng là rất lớn", ông Đức nói.

Nên ra một số thách thức đối với phát triển tín dụng tiêu dùng trong thời gian tới, ông Đức nhấn mạnh 5 vấn đề. Thứ nhất, cho vay tiêu dùng luôn phải đối diện với nguy cơ rủi ro cao. Có thể thấy cho vay tiêu dùng ở các nước phát triển cũng như Việt Nam chủ yếu là cho vay tín chấp. Với những quy định của Ngân hàng Nhà nước, nên cho vay tiêu dùng tín chấp chủ ở Việt Nam phần lớn do các công ty tài chính triển khai và luôn phải đương đầu với nguy cơ rủi ro tiềm ẩn.

Việc phát triển cho vay tiêu dùng trong thời gian tới cần phải có sự vào cuộc của các ngân hàng thương mại, trong trường hợp đó, NHNN cần có những thay đổi, bổ sung và hoàn thiện để khuyến khích các ngân hàng thương mại có thể gia tăng cho vay tiêu dùng khi có thể đảm bảo về chất lượng tín dụng và cân đối với khả năng chịu đượng tổn thất.

Thứ hai, khác với các nước phát triển ở châu Âu và Mỹ, cho vay tiêu dùng thường tập trung vào 4 sản phẩm quan trọng, nhưng ở Việt Nam chỉ có 2 sản phẩm phổ biến đó là cho vay mua nhà (đầu tư bất động sản), sửa nhà chiếm tỷ lệ cao với gần 50% dư nợ tín dụng tiêu dùng, và vay để mua ô tô chỉ khoảng 10%. Trong khi 2 sản phẩm khác là thẻ tín dụng và cho vay sinh viên lại chưa phổ biến.

Thứ ba, tín dụng tiêu dùng tập trung vào nhu cầu mua và sửa nhà, mua ô-tô, các phương tiện đi lại và mua hàng điện máy, điện tử nhưng việc mở rộng dư nợ những sản phẩm cho vay này đang gặp một số khó khăn.

Thứ tư, ngoài các khoản vay trên, các khoản vay có mục đích khác hiện vẫn chiếm tỷ trọng khá khiêm tốn, một phần do yêu cầu nhiều nguồn lực hơn trong phát triển quan hệ với các nhà cung cấp, tiếp cận với khách hàng và xử lý thủ tục vay.

Trong khi đó, cho vay bằng tiền mặt dự kiến cũng sẽ bị hạn chế khi các cơ quan quản lý đang có ý định siết chặt hơn giải ngân trực tiếp cho khách hàng. Do vậy, việc mở rộng dư nợ tín dụng tiêu dùng nói chung sẽ trở nên khó khăn hơn so với giai đoạn trước.

Thứ năm, không thể không kể đến tác động của đại dịch Covid-19 đã gây ra những tác động hết sức nghiêm trọng. Covid-19 không chỉ làm suy thoái kinh tế mà còn thay đổi cả thói quen và đời sống của người dân, do vậy sẽ gây ra tác động kép đối với tín dụng tiêu dùng, cả về nhu cầu sụt giảm và khả năng thu nợ của các công ty tài chính cũng như của các ngân hàng thương mại.

Giải pháp nào cho tài chính tiêu dùng phát triển?

Tuy nhiên, để phát triển tài chính tiêu dùng, cần phải có những giải pháp cụ thể. Theo TS. Cấn Văn Lực, triển vọng phục hồi, tăng trưởng kinh tế, tăng thu nhập của Việt Nam tương đối khả quan trong khi qui mô TCTD còn khiêm tốn; Chính phủ có 4 chính sách kích cầu nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; nhu cầu, định hướng phát triển của nhiều tổ chức tín dụng về đẩy mạnh cho vay cá nhân; và văn hóa tiêu dùng, vay mượn của người dân ngày càng thay đổi.

Tuy nhiên, với vai trò và tiềm năng phát triển như vậy, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, các bên liên quan cần xem xét một số giải pháp để phát triển thị trường TCTD Việt Nam một cách lành mạnh, bền vững như: Tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý trong việc quản lý, giám sát các CTTC; Nhanh chóng hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia.

Cũng theo TS Lực, các công ty TCTD cũng cần rà soát, điều chỉnh chiến lược kinh doanh; phát triển mô hình kinh doanh mới phù hợp với xu hướng thị trường sau dịch bệnh; Tăng cường nền tảng công nghệ phục vụ cho vay tiêu dùng, giảm chi phí, tăng năng suất lao động, qua đó tăng sức cạnh tranh so với các mô hình kinh doanh mới (Fintech, cho vay ngang hàng…); Tham gia đẩy mạnh giáo dục tài chính cho người tiêu dùng và thực hiện tốt hơn việc minh bạch thông tin cho khách hàng…

Cũng bình luận về vấn đề này, ông Phạm Xuân Hòe, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng, Ngân hàng nhà nước nhìn nhận, để tái khởi động nền kinh tế, thúc đẩy TCTD phát triển, cần khẩn trương chi hỗ trợ 62.000 tỷ cứu trợ người mất việc, nghèo khó duy trì cuộc sống. Bên cạnh đó, cần “kích cầu tạo việc làm có thu nhập từ chi tiêu công 700.000 tỷ đồng (nút thắt chính là thủ tục hành chính); cho vay tiêu dùng với món nhỏ, lãi suất hợp lý, thời gian trả nợ cần kéo dài hơn so trước kia.

Đặc biệt, cần tăng cường giáo dục tài chính cá nhân cho người lao động là yêu cầu ko thể thiếu; Công bố điểm tín dụng cá nhân cho bản thân họ; tích hợp các yếu tố tính điểm chuẩn để gia tăng trách nhiệm người vay không vay bằng mọi giá; Chấn chỉnh hoạt động cho vay cầm đồ; Xử lý tôi cho vay nặng lãi; Bắt buộc gỡ các App cho vay bất hợp pháp, truy tìm xử lý loại công ty ma này…

Thảo Nguyên