Sao không đổi giới tính cho người chuyển giới?

Mới đây, tại diễn đàn đối thoại chính sách “Đánh giá tổng quan Dự án Luật Hộ tịch - dưới góc độ quyền con người”, một người chuyển giới đã mạnh dạn đứng lên bày tỏ mong muốn Dự án Luật Hộ tịch có thể cho phép những người đã chuyển giới được thay đổi tên họ, giới tính của mình trong các giấy tờ tùy thân.

“ Hiện tại, cuộc sống của những người như tôi rất khó khăn, từ tên tuổi, giới tính thể hiện trên giấy tờ đều khác nhau. Nhiều quyền lợi liên quan bị bỏ ngỏ như khi giao dịch mua bán, chuyển nhượng, thừa kế tài sản, đăng ký tạm trú tạm vắng …Mỗi lần đi làm thủ tục đều bị “tắc” bởi giấy tờ một đằng mà hình hài bên ngoài một nẻo”, người chuyển giới này cho biết.

Người chuyển giới "Phạm Quý Việt" đã phải đấu tranh trong thời gian dài để có tên mới "Phạm Lê Quỳnh Trâm"

Nhiều câu hỏi liên quan đặt ra: Dự án Luật Hộ tịch được xây dựng lần này có quy định về việc thay đổi giới tính, tên họ trong Giấy khai sinh hay các giấy tờ tùy thân cho các trường hợp chuyển đổi giới tính tại nước ngoài hiện nay hay không?

Có một thực tế là nhiều trường hợp người Việt Nam sang nước ngoài chuyển đổi giới tính nhưng lại không thể sửa lại các giấy tờ tùy thân. Đây chính là nguyên nhân khiến những quyền lợi cơ bản của người chuyển giới như: thừa kế; xin, nhận con nuôi …

Bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện của Cơ quan Liên Hợp Quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ, cho rằng, dự thảo Luật Hộ tịch cần xác định và giải quyết các vấn đề mà phụ nữ, trẻ em, nhóm người đồng giới, chuyển giới và các nhóm sống ngoài lề đang gặp phải.

Đơn cử, liên quan đến quyền của người chuyển giới và liên giới, bà Ishikawa cho rằng Luật cần bỏ đi những điều khoản có thể hạn chế việc người chuyển giới tiếp cận với việc đăng ký lại giới tính, thay đổi giới, họ tên về mặt pháp lý.

Chuyên gia của Liên Hiệp Quốc cũng cho rằng Việt Nam cần thừa nhận quyền tự xác định giới tính của các cá nhân phù hợp với các chuẩn mực quốc tế; cân nhắc đưa ra lựa chọn thứ 3 về giới tính đối với người liên giới hoặc những người chưa xác định được là nam hay nữ.

“Dự thảo Luật Hộ tịch về việc giới tính của trẻ em được điền trong giấy tờ khai sinh là nam hoặc nữ, sẽ gây ra lúng túng trong trường hợp giới tính của đứa trẻ không xác định được do khi đứa trẻ được sinh ra cơ quan sinh dục không thể hiện rõ theo hướng nam hay nữ. Và để xác định rõ đứa trẻ là nam hay nữ, cha mẹ sẽ phải đề nghị tiến hành phẫu thuật cho trẻ và đứa trẻ sẽ phải điều trị hoóc môn suốt đời, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống, sức khỏe.”, Bà Shoko Ishikawa  nói

Tuy nhiên, ông  Nguyễn Công Khanh, Cục trưởng Cục Quốc tịch, hộ tịch, chứng thực (Bộ Tư pháp) cho biết Pháp luật Việt Nam chưa công nhận vấn đề chuyển giới mà chỉ dừng ở việc xác định lại giới tính đối với người có khuyết tật bẩm sinh về giới tính hoặc giới tính chưa được định hình chính xác.

“ Đây là một câu hỏi khó với Bộ Tư pháp từ nhiều chục năm qua.  Chúng ta  chưa qui định hay công nhận việc chuyển giới bằng phẫu thuật mà chỉ qui định về xác định lại giới tính đối với những trường hợp khi sinh ra có sự xác định nhầm giới tính tự nhiên của cá nhân. Vì vậy, luật Hộ tịch cũng không thể mâu thuẫn với các bộ luật khác”, ông Nguyễn Công Khanh nói.

Cũng theo vị Cục trưởng Cục  Quốc tịch, Hộ tịch. Để người chuyển giới có thể thay đổi tên, họ, giới tính trong các giấy tờ tùy thân thì trước hết phải thay đổi bổ sung các luật như Bộ luật dân sự, Luật bình đẳng giới…

Hạ Lan