Chuyện kể về tân Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam

Từ trường làng được cử đi... du học

Nơi làm việc của tân Phó Thủ tướng, Bộ trưởng – Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đức Đam là căn phòng nhỏ ở tầng 2 của một ngôi nhà cổ trong khu Văn phòng ở số 1 Hoàng Hoa Thám. 

Cầu thang hẹp, làm bằng gỗ, nên khách đến với ông không có cảm giác thấy mình nhỏ bé vì bị choáng ngợp trước các tòa “cung điện” được xây ở nhiều tỉnh, nhiều huyện.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam từng nhận giải thưởng Sao Khuê năm 2010 do có nhiều công sức phát triển ngành CNTT, viễn thông.

Phòng làm việc của Bộ trưởng Đam cũng khác hẳn với phòng làm việc của nhiều người. Bởi nó chỉ có bộ bàn ghế rất bình thường, một con chuột cảm ứng và màn hình lớn treo trên tường. Hôm chúng tôi đến thăm, trên bàn để một đĩa đựng các múi bưởi, thứ quả bình dân của những người bình thường. Tuyệt nhiên không thấy “trình diễn” những tủ sách to, với các huân chương, huy hiệu, kỷ niệm “đi Tây” hoành tráng.

“Bố mình là nông dân. Hồi kháng chiến theo Cách mạng, bị giặc đánh cho gần như điếc tai” – vị Bộ trưởng kể lại thủa hàn vi. Hồi đó, trong số những học sinh ưu tú được Nhà nước cử đi du học, chỉ duy nhất chàng thanh niên Vũ Đức Đam là học “trường làng” ở tại xã Ngũ Hùng, huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Còn lại, toàn “gà chọi” học các trường chuyên, lớp chọn.

Có lúc đi học phải mặc áo rách của chị mình, ăn không đủ no…nên khi được cử sang Bỉ du học, Vũ Đức Đam nung nấu khát vọng phải học thật nhiều, để đưa quê hương thoát khỏi nghèo đói và lạc hậu. Ông được học ngành Thông tin và trở về nước làm cán bộ Công ty Dịch vụ kỹ thuật và Xuất nhập khẩu, Tổng cục Bưu điện.

Rồi người trí thức trẻ ấy lần lượt trải qua các cương vị, như Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Hợp tác Quốc tế Tổng cục Bưu điện; Phó Vụ trưởng Vụ Quan hệ Quốc tế, rồi Vụ trưởng vụ Asean; Thư ký, trợ lý cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Trợ lý Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Ninh, Thứ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông, Bí thư kiêm chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh.

Ít ai biết, hồi còn là Vụ trưởng, mới hơn 30 tuổi, Vũ Đức Đam đã đi làm giúp việc trong một khách sạn lớn ở Hà Nội, với mục đích…học ngoại ngữ, vì đó là nơi được giao tiếp với khách nước ngoài...

Thế nên, trong những lần hội kiến với khách nước ngoài, nếu tinh ý, người dân sẽ nhận ra, vị Bộ trưởng trẻ tuổi ít khi đeo tai nghe – phiên dịch.

Cho đến nay, khi đã là Tiến sĩ kinh tế, ông vẫn khuyên mọi người phải cố gắng học thật nhiều. Không phải cán bộ trẻ nào cũng hội đủ hiểu biết về khoa học kỹ thuật, kinh tế và ngoại ngữ như Vũ Đức Đam.

Bị báo chí “hỏi xoáy” nhiều nhất

Có lẽ trong các Bộ trưởng đương chức, Vũ Đức Đam là người bị báo chí “hỏi xoáy” nhiều nhất, nhưng cũng là người được cánh phóng viên rất quý mến, thường gọi ngoài đời bằng tên “anh Đam”.

Đã 3 năm nay, mỗi tháng một lần, “anh Đam” lại chủ trì cuộc họp báo Chính phủ. Ở đó, vị Bộ trưởng trẻ nhất nội các, có sinh nhật đúng vào ngày thành lập Đảng (3/2), luôn “đối mặt” với hàng chục câu hỏi về những vấn đề nhức nhối nhất của dư luận.

Từ chuyện “vĩ mô” như thanh tra đất đai Đà Nẵng, Trung Quốc đưa tàu vào biển Đông, giá vàng, tái cơ cấu các “ông lớn”…đến những chuyện thường nhật, ảnh hưởng đến đời sống dân sinh như: “hòn đá lạ” ở đền Hùng, loa phường “hành” dân, bữa cơm cho những đứa trẻ vùng cao….đều được phóng viên báo đứng lên chất vấn.

Rất bình tĩnh đáp lại, Người phát ngôn của Chính phủ mới 51 tuổi này gần như không cần đến sự trợ giúp của Bộ nào, vẫn rành mạch làm rõ từng câu hỏi của báo giới, với những tư liệu và phân tích sắc sảo.

Như chuyện “hòn đá lạ ở đền Hùng”, Bộ trưởng Vũ Đức Đam trả lời đã khiến nhiều người cầm bút phải thấy thẹn thùng vì đã viết những bài làm người dân hoang mang về chuyện mê tín, thần thánh: “Dân tộc Việt Nam ta với mấy nghìn năm lịch sử, đã vượt qua rất nhiều khó khăn, thách thức của thiên tai, địch họa, gây dựng đất nước đến ngày hôm nay, bảo vệ được chủ quyền của đất nước, chiến thắng trước rất nhiều kẻ địch mạnh hơn chúng ta rất nhiều lần. Chúng ta chiến thắng trước hết là nhờ chúng ta có chính nghĩa, chúng ta có lòng yêu nước, dân tộc Việt Nam tự hào là cần cù, sáng tạo, dũng cảm. Chúng ta chiến thắng thiên tai, địch họa bằng sức mạnh đó chứ không phải bằng sức mạnh nào mang tính chất bùa chú”.

Hay khi một nữ phóng viên “gạo cội” về kinh tế hỏi rằng: “Trong lộ trình tái cơ cấu, các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước đóng vai trò như nào trong nền kinh tế khi mà trong Hiến pháp vẫn quy định Tập đoàn và Tổng công ty Nhà nước vẫn đóng vai trò là trụ cột của nền kinh tế? Có thay đổi gì trong chủ trương tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước hay không?”.

Rất điềm đạm, Bộ trưởng đáp lại: “Bạn có chắc Hiến pháp nêu như vậy không? Nếu tôi nhớ không nhầm là trong Cương lĩnh, trong Đề án sửa đổi Hiến pháp, Điều 50 hay Điều 51 có đề cập là kinh tế Nhà nước chứ không phải doanh nghiệp Nhà nước. Hai khái niệm này khác nhau...”.

Chưa bao giờ, khi thông báo về số liệu tình hình kinh tế - xã hội trong tháng, người ta thấy Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ phải cầm giấy để đọc. Hay khi trả lời các câu hỏi “bất thần” của phóng viên, cũng chưa thấy Bộ trưởng phải “xin trợ giúp” số liệu từ cấp dưới.

Ông từng nói một mạch các số liệu khi phân tích về lương: “...có sức ép rất lớn về tăng lương cao, đối với doanh nghiệp cần cân đối nếu tăng lương cao quá thì sẽ không còn sức cạnh tranh, còn khu vực lương dùng ngân sách nếu tăng cao thì ngân sách không có vì chi thường xuyên chiếm 65% tổng chi, tôi nói số tròn, trong đó hơn một nửa là chi cho lương. Nếu các bạn muốn làm rõ thêm thì tôi nhớ không nhầm, trong đó chi cho lương công chức, viên chức từ cấp huyện trở lên, số tròn là 9%, cho đội ngũ sự nghiệp (giáo viên, y tế) là trên 35%, lực lượng vũ trang khoảng 25% còn lại là người có công, đối tượng là cán bộ xã, cán bộ không phải là biên chế nhưng được hưởng định suất lương khoảng 6,5%...”

Nhưng điều khiến phóng viên phục Bộ trưởng Vũ Đức Đam lớn nhất là sau khi nhận các câu hỏi và thông tin của các nhà báo, không chỉ có trả lời mà ông còn hành động để khắc phục, giải quyết tình hình.

Như hồi Đề án 322 hết tiền khiến nhiều ứng viên chậm du học, khi nhận được phản ánh của Chất lượng Việt Nam, Bộ trưởng Vũ Đức Đam đã nhanh chóng trình Thủ tướng đồng ý cấp thêm kinh phí, để cho các tài năng của đất nước được ra nước ngoài học tập.

Hay khi phóng viên hỏi về sữa cho trẻ bị “ngụy trang” thành thực phẩm chức năng và đội giá cao, Người Phát ngôn Chính phủ chân thành tâm sự, khi nhận được tin nhắn của nhà báo, ông đã sắp xếp thời gian để xem phóng sự của VTV. “Ngay đi công tác về, tôi đã ký văn bản thông báo ý kiến của Thủ tướng là yêu cầu Bộ Y tế trước ngày 5/10 phải ban hành danh mục sữa và sản phẩm từ sữa dành cho trẻ em dưới 6 tuổi theo quy định của Luật Giá. Tôi nhớ không nhầm thì đó là điều 15 khoản 2 mục H của Luật giá có quy định sản phẩm sữa dành cho trẻ từ 6 tuổi trở xuống phải thuộc diện kiểm soát giá. Các Thông tư của Bộ Y tế từ trước tới nay chỉ liên quan tới các sản phẩm cho trẻ em từ 36 tháng tuổi trở xuống, tức là vẫn còn khoảng trống từ 36 tháng tuổi đến 6 tuổi”...

Mỗi lần trả lời xong, Người Phát ngôn Chính phủ thường khiêm tốn hỏi lại người vừa phỏng vấn mình: “Không biết, tôi trả lời thế đã làm hài lòng bạn chưa?”.

Đương nhiên, phần lớn những câu trả lời đầy số liệu và diễn giải sâu sắc ấy đều làm hài lòng phóng viên theo dõi Chính phủ, đều là những người được các tòa soạn lựa chọn kỹ. Thế nên, các buổi họp báo Chính phủ luôn là lúc người ta thấy đại diện các báo tranh nhau giơ tay, để hỏi “anh Đam” về các vấn đề độc giả báo mình quan tâm.

Có lần, trong chương trình “Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời”, Người đứng đầu Văn phòng Chính phủ sau khi giải thích xong về các vấn đề kinh tế, đã hỏi lại người phỏng vấn mình khái niệm “suy giảm kinh tế”. Bởi, nếu nhà báo nắm “lơ mơ” thì khi đưa phóng sự lên tivi, khán giả có thể sẽ hiểu sai sự thật…Biên tập viên này sau đó đã phải thừa nhận rằng, chị rất phục Bộ trưởng Vũ Đức Đam vì chưa thấy ai hỏi lại mình như vậy.

Nhưng hôm sau, nhớ lại buổi trả lời truyền hình, ông vẫn “lăn tăn” vì đã chót dùng từ “lạm phát”. Vì theo ông, nói cho những người dân bình thường nhất nghe thì phải chọn những từ dễ hiểu, chứ không nên dùng thuật ngữ...

Hoàng Lan