"Có khi trả quyết định cho Thủ tướng thôi"

Chiều nay, 18/1, Bộ KHCN tổ chức Hội nghị cán bộ chủ chốt năm 2012. Hội nghị trước đó được diễn ra cách đây 3 năm, nên đây là cơ hội để các nhà quản lý, nhà khoa học được giãi bày tâm sự, hiến kế những cách làm hiệu quả.

 “Trả quyết định cho Thủ tướng thôi”

Bắt đầu buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Quân tóm tắt những đổi mới trong cơ chế, chính sách đã đạt được năm qua. Đó là đổi mới phương thức đầu tư cho KHCN, đổi mới cơ chế tài chính, cơ chế đãi ngộ, trọng dụng nhân tài…

Theo Bộ trưởng, những thành tựu về KHCN của chúng ta không hề yếu kém, nhất là trong bối cảnh đầu tư cho lĩnh vực này còn hạn chế: “Không có quốc gia nào đầu tư cho KHCN trên đầu người chỉ 10USD nhưng lại đạt được nhiều thành quả như Việt Nam”.

Tuy nhiên, để “hóa hổ, hóa rồng”  thì Việt Nam cần có những bước chuyển đổi lớn trong đầu tư vào KHCN.

Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển nông nghiệp Nha Hố. Ảnh: Văn Miên

Với cách quản lý tài chính hiện nay, yêu cầu phải có định mức, thời gian để cho “ra lò” những sản phẩm sáng tạo mới. Nhưng “làm khoa học có định mức thì không bao giờ cho ra sản phẩm” – người đứng đầu ngành KHCN khẳng định.

Ông lấy ví dụ về việc nghiên cứu bóng đèn của Edison (Mỹ), phải mất 5.000 thí nghiệm và quyết tâm cao mới chế tạo được sản phẩm dùng cho cả thế giới ngày nay.

Bởi vậy, chúng ta cần chuyển đổi sang phương thức đầu tư: khi phê duyệt mục tiêu là có tiền cho nghiên cứu.

Tuy nhiên, dù nhận được sự ủng hộ của Chính phủ về phát triển khoa học nhưng để đưa vào thực tế vẫn còn nhiều khó khăn.

Bộ trưởng Nguyễn Quân lấy ví dụ về việc Thủ tướng đã cho phép thí điểm cơ chế khoán cho nghiên cứu nông nghiệp. Còn Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì chấp nhận nộp phạt kinh phí nếu các đề tài thực hiện không thành công. Nhưng rất lâu sau quyết định của Thủ tướng, các Bộ khác chưa phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ra được Thông tư thi hành Nghị định.

“Có khi trả quyết định cho Thủ tướng thôi” – lãnh đạo ngành nông nghiệp từng phát biểu.

Một ví dụ khác được đưa ra hội nghị là việc thuê chuyên gia nước ngoài thực hiện đề tài khoa học thì gặp khó khăn, trong khi ngành tài chính lại cho phép cử 3 hoặc 4 đoàn đi học tập kinh nghiệm nước ngoài, với chi phí gấp bội...

“Sự nghiệp khoa học còn nhiều ổ voi, ổ gà, còn nhiều gian truân lắm” – người đứng đầu ngành KHCN tâm sự.

Không để người trung bình làm chính sách cho những người giỏi

Bộ trưởng Nguyễn Quân nêu thực tế chế độ đãi ngộ người tài của chúng ta tuy có đổi mới nhưng chưa thực sự hấp dẫn những người giỏi vào làm việc trong bộ máy hành chính.

Những người làm khoa học thì chỉ có khoảng 10% được làm đề tài. Số còn lại không có phụ cấp, nên tới 90% nhà khoa học phải bươn trải với cuộc sống.

Người thầy giáo của ĐH Bách khoa năm xưa mong muốn Bộ KHCN thu hút được nhiều người tốt nghiệp loại giỏi vào làm việc, để không xảy ra chuyện “người trung bình làm chính sách cho những người giỏi”.

Sắp tới, Nhà nước sẽ lựa chọn các nhà khoa học đầu ngành, làm nhiệm vụ quốc gia, những nhà khoa học trẻ tài năng...được nhiều ưu đãi như tự chủ về kinh phí nghiên cứu, được thuê chuyên gia nước ngoài, được tham dự các hội thảo quốc tế, làm việc tại các phòng thí nghiệm trọng điểm...

Đề nghị cho các nhà khoa học được trình bày kết quả nghiên cứu của mình Thứ trưởng KHCN, TS Nguyễn Văn Lạng đề xuất, hàng năm, Nhà nước nên tổ chức chuỗi ngày khoa học. Ở đó, các nhà khoa học sẽ thay phiên nhau trình bày trên truyền hình, internet...cho người dân khắp thế giới biết được công việc và thành quả họ đạt được trong năm qua, giống cách làm vừa qua của nước Mỹ. Còn Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng, Thủ trưởng các đơn vị cần tích cực trả lời báo chí, để nhân dân biết được công việc của ngành KHCN đang làm và tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

 

Hoàng Tuân