Cuối năm cảnh giác tín dụng đen

Nhiều vùng quê ngoại thành Hà Nội đang thay da đổi thịt nhanh chóng, nhiều căn nhà mái ngói đơn sơ, những mảnh đất trống đã dần được thay bằng những tòa nhà cao tầng với tiện nghi khá hiện đại. Tuy nhiên, cờ bạc, tệ nạn cũng nhanh chóng “gõ cửa” những gia đình “phất lên” từ tiền đền bù giải phóng mặt bằng.

 

Việc tín dụng “chui” phát triển ở các vùng ngoại thành là do nhân dân có tiền đền bù đất nhàn rỗi lại không có việc làm lao vào cờ bạc, tệ nạn xã hội. Số tiền đền bù đất “đội nón ra đi” nhưng con bạc vẫn “máu” xoay xở tiền để mong gỡ gạc lại. Tìm đến vay vốn tại ngân hàng thì sợ thủ tục, điều kiện khắt khe, giải ngân chậm. Trong khi đó, so với các thủ tục hành chính khi vay tiền tại ngân hàng, cho vay “chui” tại các vùng ngoại thành thì chỉ cần đóng lãi hàng ngày và viết giấy hẹn trả là nhận tiền. 

 

Hoạt động này tồn tại dưới nhiều hình thức, nhưng phổ biến hơn cả là kiểu cho vay qua thế chấp và cầm cố đồ đạc tại các tiệm cầm đồ. Anh Nguyễn Học (chủ một tiệm cầm đồ ở Đông Anh, Hà Nội) cho biết, lãi suất “chợ đen” thường tính theo ngày, mức lãi dao động từ 5.000 đồng đến 20.000 đồng cho một triệu đồng. Nếu có tài sản thế chấp thì mức tiền cho vay cũng chỉ khoảng 70 – 80% giá trị của tài sản đó. Khách hàng phải làm biên lai ghi rõ số tiền vay và thời hạn trả gốc. Riêng lãi suất, sẽ là thỏa thuận giữa người vay và người cho vay. 

 

Máu mê đến các “chiếu bạc” gỡ vốn, anh Minh Huấn (Đông Anh, Hà Nội) đành phải tìm đến các chủ tiệm cầm đồ thế chấp chiếc xe máy trị giá khoảng 30 triệu đồng vừa sắm được từ tiền đền bù đất. Nhưng chủ cửa hàng cũng chỉ cho vay 20 triệu đồng với lãi suất là 10.000 đồng cho một triệu đồng trong một ngày. Ngoài ra, để được vay tiền, anh Huấn còn phải viết giấy bán xe, sau đó viết thêm một tờ giấy mượn xe trong vòng một tháng. Chủ vay đã tính đến trường hợp “con bạc” không trả được tiền, nên bắt viết giấy bán xe và mượn xe để xiết nợ trong trường hợp khẩn cấp. 

 

Tinh vi hơn, nhiều chủ nợ còn “đón lõng” con bạc ngay tại các sới bạc, chỉ cần có nhu cầu vay tiền gỡ vốn là sẽ được “đáp ứng” ngay. Lãi ngày cho con bạc vay thường ở mức “cắt cổ” nhất từ 10.000 đến 20.000 đồng cho một triệu đồng. Tuy nhiên, việc cho vay lãi ngày rủi ro rất lớn nên các ông chủ tín dụng “đen” thường dùng nhiều “đệ tử” có máu mặt trong giới anh chị giang hồ. Nếu con nợ không trả đúng hạn sẽ bị đám côn đồ này “dằn mặt” đến khi nào trả tiền mới thôi. 

 

Vay được vốn “nóng” đồng nghĩa với việc lãi suất cũng “nóng”. Hơn nữa, khi “lọt” vào vòng xoáy vay nặng lãi, “con nợ” sẽ chịu sự chi phối của chủ nợ. Người cho vay thường “nắm đằng chuôi” nên đến kì hạn, người vay  không trả đủ tiền sẽ bị xiết nợ, thậm chí còn bị côn đồ, xã hội đen đe doạ, hành hung gây thương tích. Vay với lãi suất quá cao, nhiều người lâm vào cảnh khánh kiệt, mất nhà cửa, đất đai... Một số trường hợp bị dẩy vào bước đường cùng, “con nợ” chỉ còn cách tìm đến cái chết để giải thoát. 

 

Tại các vùng quê như Mê Linh, Sóc Sơn, Đông Anh…. những trường hợp bán đất bán nhà gạt nợ “vay nóng” cũng không hiếm. Có nhiều gia đình vừa mới cầm hàng trăm triệu tiền đền bù đất ngay lập tức đã rơi vào cảnh lô đề, cờ bạc do không còn ruộng đất canh tác “nhàn cư vi bất thiện”. Nướng hết tiền đền bù đất rồi lại rơi vào “bẫy” của đám chủ nợ cho vay nặng lãi, nhiều người đã phải bán đi đến mảnh đất cuối cùng.

 

Trao đổi về vấn đề này, Luật sư Vũ Văn Đảng (Văn phòng Luật sự Vũ Văng Đảng) cho biết, theo Điều 163 – Bộ Luật hình sự qui định: Người nào cho vay với mức lãi suất cao gấp 10 lần (so với lãi suất của Ngân hàng Nhà nước) trở lên thì phạm tội này. Tuy nhiên, phải chứng minh được rằng các đối tượng cho vay nặng lãi hoạt động chuyên nghiệp và lấy số lãi làm nguồn sống chính. Vì vậy, nhóm đối tượng cho vay nặng lãi luôn lách bằng cách hạ lãi suất cho vay dưới ngưỡng bị kết tội. Hoạt động của chúng cũng khá bài bản, cho vay nhưng hình thức là hợp đồng mua bán, có công chứng đàng. Lãi suất thường do người cho vay và người vay thoả thuận “ngầm” với nhau. 

 

Do đó, khi xảy ra tranh chấp giữa các bên, chính quyền địa phương chỉ có thể giải quyết hòa giải chứ không thể xử lí mạnh tay vì không có bằng chứng cụ thể. Còn những nạn nhân của cho vay nặng lãi vẫn phải tìm cách tự giải quyết với chủ nợ, thay vì tố cáo lên chính quyền vì sợ bị trả thù. Vì vậy, tín dụng “chui” và các tệ nạn xã hội vẫn âm thầm hoạt động, nhấn chìm tương lai của biết bao gia đình vùng ngoại thành Hà Nội. 

 

Khuyến cáo của Tổng cục Cảnh sát   Theo báo cáo chưa đầy đủ, từ năm 2010 đến nay, cả nước đã xảy ra 100 vụ lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, liên quan đến vay, huy động vốn với lãi suất cao do người dân tự huy động. Dạng "tín dụng đen" này, các đối tượng đã chiếm đoạt với tổng số tiền gần 4.500 tỷ đồng. Đáng chú ý, tại 5 thành phố lớn thuộc Trung ương gồm Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ đã xảy ra 18 vụ gây thiệt hại gần 2.000 tỷ đồng.    Phương thức thủ đoạn là tự nguyện cho vay, thỏa thuận ngầm, không thể hiện bằng văn bản, cho vay theo tín chấp, không có tài sản cầm cố, lãi suất cao nên nhiều người có tâm lý hám lợi, lợi dụng sơ hở của pháp luật chuyển hóa việc vay nợ bằng phương thức mua bán, thế chấp tài sản có giá trị cao như nhà đất, vay thế chấp có công chứng hoặc buộc nạn nhân phải làm thủ tục bán cho đối tượng nhằm hợp thức hóa việc cho vay. Nếu đến hạn con nợ không trả thì sẽ chiếm đoạt tàn sản.   Trong thời gian vừa qua, công tác điều tra, xử lý loại tội phạm dạng "tín dụng đen" gặp nhiều khó khăn bởi sự phối hợp giữa các ngành, với các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này còn hạn chế, chưa phối hợp đồng bộ, chưa tạo được sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh phòng ngừa. Bởi loại tội phạm dạng "tín dụng đen" là hoạt động kinh doanh đặc biệt với đặc trưng cơ bản là giao dịch ngầm, khi giao dịch không có báo cáo với chính quyền địa phương.   Đây là một trong nhiều nghề sinh lời nhanh, với thủ đoạn cho vay lỏng lẻo, khiến cho nhiều người tìm đến "tín dụng đen" bất chấp những rủi ro và hậu quả đã được báo trước. Chỉ khi không trả được nợ, sự việc vỡ lở, thậm chí có những bị hại không dám tố giác với cơ quan Công an vì sợ cho vay lãi suất cao nếu trình báo sẽ bị khép vào hành vi cho vay nặng lãi.   Trước tình hình hoạt động loại tội phạm "tín dụng đen", Tổng cục Cảnh sát PCTP, Bộ Công an đã chỉ đạo các lực lượng Công an cả nước, tiến hành các biện pháp nghiệp vụ, rà soát lên danh sách số đối tượng có biểu hiện đến hoạt động cho vay, thuê, cầm cố tài sản với lãi suất cao, không có sự đảm bảo của pháp luật, có biểu hiện của đòi nợ thuê, từ đó chủ động phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời. Đồng thời, phối hợp với Viện Kiểm sát và Tòa án để thống nhất hướng xử lý, đảm bảo đúng pháp luật   Thiếu tướng Đỗ Kim Tuyến, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm cho biết, tín dụng đen thực chất là những hoạt động cho vay vẫn tồn tại trong nhân dân từ lâu nay. Ban đầu, các hoạt động đó chỉ là quan hệ dân sự nhưng khi vỡ nợ, một số hành vi có thể chuyển thành hình sự nếu người ta vẫn tiếp tục đi vay để trả nợ cho những khoản khác. Đó là lúc họ ý thức được mình không còn khả năng trả nợ. Nếu làm rõ được ý thức chủ quan ấy, cơ quan điều tra có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi lừa đảo hoặc lạm dụng trách nhiệm. Tuy nhiên, để xử lý vi phạm trên là rất khó.   Ngăn bằng cách nào?   Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng: "Trước hết, những người làm công tác quản lý cần phải đẩy mạnh tuyên truyền. Nhà nước sẽ phải tăng cường tuyên truyền hơn nữa về thực trạng tình hình kinh tế đất nước và hệ thống các cơ quan huy động vốn để người dân biết và đặt niềm tin vào đó. Thứ hai, cơ quan tài chính cũng cần tăng cường công tác kiểm tra. Thứ ba, bản thân người dân phải tự xem xét khả năng, năng lực tài chính của mình và tìm hiểu kỹ thị trường khi quyết định đầu tư".   Theo Tiến sỹ Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu Phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng cần có sự quan tâm đúng mức đến việc xây dựng và đồng bộ hóa các cơ sở pháp lý cho việc quản lý, ngăn chặn và xử lý các hệ quả nguy hiểm của tín dụng đen; không để nó phủ bóng đen và ngày càng trở thành nguy cơ tiềm tàng, trực tiếp và gián tiếp, trước mắt và lâu dài, gây thảm kịch cho cá nhân và cộng đồng, thậm chí đe dọa mất ổn định, hủy hoại đạo đức và lòng tin xã hội. (Nguyễn Trâm - Anh Hùng) (t/h)