Nhiều quốc gia châu Á đã vươn lên vị trí hàng đầu về KH&CN thế giới nhờ áp dụng chiến thuật “Giải mã công nghệ”. Đi tắt, đón đầu, sáng tạo làm chủ công nghệ là con đường ngắn nhất để Việt Nam bứt phá trên con đường chinh phục KH&CN. Song để đi đến thành công, con đường đó còn rất nhiều gian nan trước mắt.

Đài Loan là một điển hình về một quốc gia có sự phát triển khoa học kỹ thuật nhờ chiến thuật “Giải mã công nghệ”. Quốc gia này đã vươn lên vị trí top đầu thế giới về công nghệ nhờ việc mua bản quyền công nghệ từ Mỹ và Nhật để phát triển. Hiện nay, Đài Loan là công xưởng lớn gia công các phầm mềm, công nghệ cho thế giới với thương hiệu được khẳng định: “Made in Taiwan”.

Cũng là “Giải mã công nghệ” nhưng theo hướng chuyển giao công nghệ hoặc mua bản quyền, Nhật Bản, Singapore là những quốc gia châu Á đã thành công với mô hình này. Singapore đã định hướng trở thành một quốc gia dịch vụ KHCN và tạo mọi điều kiện để các hãng lớn chuyển giao công nghệ cho các kỹ sư chuyên gia trong nước. Hiện nay, Singapore không những chỉ dừng lại ở dịch vụ mà còn bắt đầu mở những nhà máy sản xuất các sản phẩm KHCN cao. Nhật Bản cũng đã phát triển nền công nghiệp của mình thông qua việc mua các công nghệ rồi cải tiến sao cho phù hợp với sản phẩm, văn hoá của từng vùng khách hàng.

Về phía mình, hiện Việt Nam chú trọng hoạt động giải mã tiến tới làm chủ công nghệ - đó là khẳng định của các nhà quản lý, nhà khoa học. Tầm quan trọng của hoạt động “Giải mã công nghệ” đã được khẳng định, nhưng để triển khai và thực hiện thành công hoạt động này là cả một chặng đường gian nan trước mắt.

Khó khăn đầu tiên phải kể đến đó là vấn đề tài chính. Với số tiền chục ngàn, thậm chí là chục triệu USD để nhập công nghệ dưới dạng sáng chế, thiết kế, giải pháp công nghệ, bí quyết kỹ thuật thì khó có đơn vị nào có đủ tiềm lực tài chính để đáp ứng được. Điều này cũng giải thích tại sao các doanh nghiệp Việt Nam vẫn thiên về nhập khẩu thiết bị, máy móc hơn là đi sâu vào phần công nghệ để nghiên cứu, thích hợp và tiến tới làm chủ, sáng tạo công nghệ.

Các giao dịch mua bán công nghệ ở dạng tài sản trí tuệ, bí quyết công nghệ còn rất hạn chế. Các kết quả điều tra, đánh giá trình độ công nghệ trong nhiều ngành kinh tế ở Việt Nam cho thấy mức đầu tư cho các hoạt động thích nghi công nghệ nhập khẩu mới đạt khoảng 0,5% doanh thu, trong khi con số này ở Hàn Quốc, Malaysia, Thái Lan và Trung Quốc là từ 5 - 10%.

Bên cạnh đó, năng lực hấp thu công nghệ còn thấp đã dẫn đến hạn chế khả năng giải mã và làm chủ công nghệ nhập khẩu. Đó là chưa kể đến việc công nghệ nhập khẩu thường lạc hậu khoảng 10 - 15 năm do thiếu thông tin, kỹ năng, kinh nghiệm trong việc tìm kiếm, đánh giá, lựa chọn công nghệ nhập thích hợp, đàm phán hợp đồng chuyển giao công nghệ… Chính vì vậy, sự cần thiết phải có Chiến lược về giải mã công nghệ được đặt ra bức thiết hơn bao giờ hết, để Việt nam có thể đi tắt đón đầu. 

Văn Ngũ