Độc chất trong môi trường có thể gây hàng loạt bệnh ung thư là gì?

Theo thống kê, mỗi năm trên thế giới có khoảng 5 triệu người chết do ung thư; có nghĩa là, cứ 6 giây có một người chết do bệnh này. Qua nghiên cứu, các nhà khoa học đã đi đến một kết luận rằng, có đến hơn 80% các bệnh liên quan đến môi trường xung quanh; trong đó, nhân tố hóa độc chất môi trường chiếm khoảng 90%.

Lâu nay người ta mới quan tâm đến bệnh lý (về mặt y tế) mà thôi, chứ chưa mấy ai nghĩ rằng Bệnh ung thư do nguyên nhân chính là độc chất môi trường (environmental toxicology) qua dây chuyền thực phẩm, qua môi trường đất, nước vào thức ăn, nước uống và không khí để thở, nơi làm việc, nơi để sống.

Những năm gần đây, việc lạm dụng các hóa chất trong cuộc sống ngày càng nhiều, trong đó phải kể đến như: Chất bảo quản trong thực phẩm, thuốc bảo vệ thực vật (thuốc trừ cỏ, thuốc diệt sâu bọ, diệt nấm…).

Ngoài ra, người ta luôn phải hít thở không khí độc hại có cả khói thuốc lá, hơi Clo, hơi thủy ngân, bụi kim loại, nước uống nhiễm hóa chất hữu cơ, dầu mỡ, uống rượu bia và tiếp xúc thường xuyên với các sản phẩm phụ trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm cũng như chất thải từ các ngành công nghiệp tạo ra. 

Môi trường ô nhiễm, chất ô nhiễm nhiều khi vượt ngưỡng cho phép, chính là những chất độc gây bệnh, trong đó nguy cấp là bệnh ung thư. Dù qua con đường nào, suy cho cùng các bệnh này đều từ môi trường đã bị nhiễm độc, rồi truyền qua môi trường nước, không khí hay qua dây chuyền thực phẩm. Sau đây là một số độc chất môi trường gây ung thư phổ biến nhất ở nước ta.

Chất độc dioxin gây ung thư đường hô hấp

Là một loại cực độc có mặt trong hầu hết các môi trường thành phần, nhưng ít tan trong nước, tồn tại nhiều và lâu ở đất, trầm tích (có khi đến 30-40 năm), xâm nhiễm qua con đường thực phẩm, vào thực vật, rồi vào cá, tôm vào rau, quả và cuối cùng vào con người. Cũng có thể ngộ độc trực tiếp do hô hấp, hay qua da do tiếp xúc, hay qua nước uống. Nếu liều lượng cao có thể gây độc cấp tính, nếu liều lượng thấp gây độc mãn tính, nhất là gây ung thu.

Theo bác sĩ Tôn Thất Tùng- BV Truyền máu - huyết học TP.HCM, dioxin là tác nhân gây ung thư và nhất là ung thư gan. Hơn thế nữa, theo một nghiên cứu gần đây của Viện hàn lâm Khoa học Mỹ, dioxin là nguyên nhân gây bệnh ung thư tuyến tiền liệt của nhóm cựu chiến binh Mỹ từng phơi nhiễm chất độc da cam ở Việt Nam. Ngoài ra, nó đã được chứng minh là nguyên nhân của hàng loạt bệnh ung thư như: ung thư tổ chức phần mềm, u lympho ác tính, ung thư đường hô hấp (phổi, phế quản, khí quản, thanh quản), bệnh đa u tủy…

Độc chất formol có thể gây ung thư đường tiêu hóa

Là hợp chất hữu cơ rất độc có tên khoa học là formaldehyde rất dễ bay hơi, dễ tan trong nước và có mùi sốc đặc biệt, được sử dụng trong công nghiệp sản xuất thuốc nhuộm, keo, nhựa, cao su, thuốc nổ...

Formol dễ kết hợp với protein tạo thành các chất bền, không thối rữa, không ôi thiu nhưng khó tiêu hóa. Dựa vào những tính chất này mà formol được sử dụng rộng rãi trong y học làm chất diệt khuẩn, bảo quản các vật phẩm, bảo quản các cơ quan của cơ thể người và giữ xác chết không bị thối rữa.

Tuy nhiên, formol bị lạm dụng làm bánh phở, hủ tiếu, bún, bánh ướt. Một tính chất rất nguy hiểm của formol là khả năng tạo nên sự sai lệch và biến dị các nhiễm sắc thể, gây nên các bệnh gây ung thư cho người như: Ung thư xoang mũi, ung thư đường hô hấp (mũi, họng, phổi), ung thư đường tiêu hóa.

Độc chất hàn the có thể gây teo tinh hoàn dẫn tới ung thư

Hàn the có tên khoa học là natriborat, không màu, dễ tan trong nước, có tính sát khuẩn và rất độc. Hàn the có tính năng làm thực phẩm dai, giòn nên được lợi dụng thêm vào để tăng tính ngon cho thực phẩm. Khi hàn the được đưa vào cơ thể thì khoảng 20% tích tụ vĩnh viễn và gây tổn thương các tế bào gan, teo tinh hoàn và là tác nhân gây ung thư.

Độc chất từ thuốc lá gây ung thư phổi

Nhiễm độc khói thuốc lá không chỉ cho người hút mà nguy hại hơn là nó ô nhiễm môi trường gây cho người hít phải, nhất là trẻ em. Thành phần khói thuốc lá rất phức tạp, có tới hơn 4.000 hợp chất, trong đó 200 loại hóa chất có hại cho sức khỏe, và nguy hiểm hơn nữa là số lượng chất gây ung thư cho người lên 40 chất. Nó là nguyên nhân của hàng loạt bệnh ung thư như: Ung thư thực quản, ung thư thanh quản, ung thư miệng, ung thư mũi, ung thư thận và bàng quang, ung thư tuyến tụy, ung thư bộ phận sinh dục, ung thư hậu môn và đại trực tràng…

Độc chất từ khí thải môi trường và các lò đốt công nghiệp ung thư vùng bụng, thanh quản

Độc chất này bao gồm các chất Polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) và benzo (a) pyren (BaP). Đây là các chất độc hại gây ung thư sinh ra từ khí thải của động cơ và các lò đốt công nghiệp sử dụng nhiên liệu than, củi, xăng… Khi hít phải các chất này thì PAH và BaP phản ứng kết hợp với ADN gây ra các biến dị làm tăng nguy cơ ung thư phổi, ung thư vùng bụng và ung thư thanh quản.

Độc chất từ quá trình đốt chát động cơ gây đa u tủy

Độc chất này gồm Ethylene và ethylene oxide. Đây là các chất khí được hình thành trong suốt quá trình đốt cháy của động cơ. Từ môi trường không khí, các chất này vào cơ thể, làm rối loạn cấu trúc của đại phân tử protein và ADN, từ đó tạo nên chất gây ung thư cơ bản.Ngoài ra, độc chất này là nguyên nhân của hàng loạt bệnh ung thư như: Ung thư tổ chức phần mềm; u lympho ác tính; ung thư đường hô hấp (phổi, phế quản, khí quản, thanh quản); bệnh đa u tủy...

An Dương (T/h)