Tổng công ty Hạ tầng mạng có vi phạm luật đấu thầu?

Nhiều lần chỉ định thầu cho Ericsson AB trúng thầu?

Tìm hiểu của phóng viên Chất lượng Việt Nam Online cho thấy, các gói thầu mua sắm hàng hoá mà VNPT Net chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài Ericsson AB trúng thầu các dự án với giá trị hàng trăm tỷ đồng do VNPT Net làm chủ đầu tư. Thậm chí, có gói thầu nhà thầu này chưa thực hiện xong hợp đồng chủ đầu tư lại tiếp tục phê duyệt trúng thầu ở dự án khác và cũng bằng hình thức chỉ định thầu.

Đơn cử, trong tháng 3/2018, Liên danh nhà thầu Ericsson AB, công ty TNHH Ericsson Việt Nam và VTC được VNPT Net phê duyệt là nhà thầu trúng thầu Gói thầu “Thiết kế và cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc dự án mở rộng mạng vô tuyến khu vực TP Hồ Chí Minh, các tỉnh Nam bộ và Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Khánh Hoà mạng Vinaphone 2018” với giá trúng thầu 22.426.475,36 USD và 158.688.575.808 VNĐ (phê duyệt tại văn bản: số 675/QĐ- VNPT Net-KHĐT -PTM ngày 29/3/2018.) Thời gian thực hiện hợp đồng 12 tháng.

Hợp đồng trên chưa kết thúc, đến tháng 5/2018, Ericsson AB tiếp tục trúng thầu Gói thầu “Mua sắm vật tư dự phòng cho hệ thống vô tuyến VNPT Net sử dụng thiết bị Ericsson năm 2017” phê duyệt ngày 08/05/2018 (Quyết định số 1147/QĐ-VNPT Net-KHĐT). Thời gian thực hiện hợp đồng 16 tuần.

Đến tháng 11/2018, Nhà thầu ngoại Ericsson AB trúng thầu Gói thầu “Mua sắm vật tư dự phòng cho hệ thống vô tuyến VNPT Net sử dụng thiết bị Ericsson năm 2018” (Quyết định số 489/QĐ-KTM-KHKT-NMC ngày 02/11/2018).

Đến ngày 22/11/2018, Ericsson AB tiếp tục trúng thầu (với tư cách thành viên liên danh) Gói thầu “thiết kế và cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến phục vụ phát triển nóng khu vực TP Hồ Chí Minh, các tỉnh Nam Bộ và Hải phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Khánh Hòa mạng Vinaphone 2018” với giá trúng thầu 458.478.400 VNĐ và 917.744 USD

Chỉ 3 tuần sau, Ericsson AB (với tư cách thành viên liên danh) tiếp tục trúng thầu Gói thầu “Cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc dự án trang bị thiết bị vô tuyến phục vụ phát triển nóng các tỉnh Nam bộ và Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng mạng Vinaphone 2018” (Văn bản phê duyệt số 2581/QĐ – VNPT Net- KHĐT- PTM) với giá trúng 1.241.280.000 VNĐ và 2.532.806 USD.

Điều bất thường là tất cả các gói thầu trên, nhà thầu nước ngoài Ericsson AB trúng thầu đều được VNPT Net áp dụng chỉ định thầu quốc tế.

Theo ông Nguyễn Như Thông, Phó Tổng Giám đốc VNPT Net, cơ sở pháp lý để VNPT Net áp dụng một loạt gói thầu theo hình thức chỉ định thầu đối với trường hợp trúng thầu của nhà thầu Ericsson AB là căn cứ vào điểm c, Khoản 1, Điều 22 Luật Đấu thầu. Trong đó quy định, một trong các trường hợp được áp dụng hình thức chỉ định thầu là gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa phải mua từ nhà thầu đã thực hiện trước đó do phải bảo đảm tính tương thích về công nghệ, bản quyền mà không thể mua được từ nhà thầu khác; gói thầu có tính chất nghiên cứu, thử nghiệm; mua bản quyền sở hữu trí tuệ.

“Việc áp dụng hình thức chỉ định thầu với Ericsson AB là do “mua giải pháp công nghệ từ nhà thầu đã thực hiện trước đó do phải bảo đảm tính “tương thích về công nghệ”, “bản quyền mà không thể mua được từ nhà thầu khác”, thì được áp dụng chỉ định thầu theo quy định nêu trên”- ông Thông cho biết, việc này không chỉ với Ericsson AB mà còn áp dụng cả với các nhà thầu khác để đảm bảo tương thích về công nghệ và bản quyền nhà cung cấp.

Chưa xét vấn đề khả năng đáp ứng về năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu, chỉ xét ở góc độ “tương thích” như lời ông Thông giải thích, vậy vì sao trên thực tế, cùng là gói thầu cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến tương tự về tính chất và quy mô, và đều thuộc các dự án trang bị, mở rộng mạng lưới, phục vụ phát triển kinh doanh nói chung, nhưng VNPT Net lại áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu khác mà không phải là chỉ định thầu.

Cụ thể như tại dự án “Thiết kế và cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc dự án mở rộng mạng Vinaphone 4 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Vĩnh Long năm 2017”, VNPT Net đã áp dụng loại hình mua sắm trực tiếp để ký hợp đồng với nhà thầu Ericsson AB (với tư cách thành viên liên danh) theo Quyết định phê duyệt 1431/QĐ-VNPTNet-KHĐT-PTM ngày 4/8/2017.

Căn cứ theo Luật đấu thầu 2013, chủ đầu tư chỉ được phép áp dụng mua sắm trực tiếp với nhà thầu với điều kiện nhà thầu này phải được lựa chọn thông qua đấu thầu hạn chế hoặc rộng rãi và đã ký hợp đồng thực hiện gói thầu đó. Đồng thời, gói thầu phải có nội dung và tính chất với gói thầu đã ký trước đó. Thời hạn từ khi ký hợp đồng của gói thầu trước đó đến ngày phê duyệt kết quả mua sắm trực tiếp không quá 12 tháng (căn cứ điều 24 Luật Đấu thầu 43/2013/QH13).

Như vậy, nếu VNPT Net khẳng định đối với các gói thầu cung cấp thiết bị vô tuyến mà Ericsson đã trúng thầu trước đó không thể áp dụng được hình thức đấu thầu khác ngoài chỉ định thầu thì VNPT Net dựa vào cơ sở pháp lý nào để ký hợp đồng với nhà thầu Ericsson AB thông qua mua sắm trực tiếp nếu như trước đó Ericsson AB không trúng thầu gói thầu cung cấp thiết bị vô tuyến tương tự thông qua đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế.

Mới đây nhất, ngày 5/1/2019, VNPT Net lại đăng tải công khai tổ chức mời thầu đấu thầu rộng rãi quốc tế với chính gói thầu cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc dự án trang bị hệ thống thiết bị vô tuyến để mở rộng và nâng cấp vùng phủ sóng khu vực Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai giai đoạn 2018 -2019” (Giá dự toán 750.998.000.000 VNĐ); trong khi trước đó Phó Tổng giám đốc VNPT Net Nguyễn Như Thông khẳng định không thể áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu nào khác ngoài chỉ định thầu vì lý do “tương thích”. 

Ericsson AB trúng ở dự án chỉ định thầu, trượt ở dự án đấu thầu 

Đáng chú, theo tài liệu mà Phóng viên có được, tại một số gói thầu mua sắm thiết bị vô tuyến thuộc các dự án phát triển mạng Vinaphone tại các địa bàn kinh doanh trọng điểm của VNPT Net, nhà thầu Ericsson AB lại trượt thầu khi tham gia đấu cùng với nhà thầu quốc tế khác như ZTE, Huawei...

Cụ thể, với Gói thầu “Thiết kế kỹ thuật, cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến” nằm trong dự án “phát triển mạng vô tuyến 7 tỉnh miền Trung mạng Vinaphone giai đoạn 2016 – 2017”, theo hình thức đấu thầu hạn chế. Trong danh sách ngắn (danh sách nhà thầu được mời tham dự thầu đối với đấu thầu hạn chế; danh sách nhà thầu có hồ sơ quan tâm đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm) có 4 nhà thầu là: Nokia Solutions and Networks Oy, Samsung Electronics, ZTE Corporation, Ericsson AB. Kết quả cuối cùng, liên danh nhà thầu ZTE Corporation và Công ty Cổ phần Dịch vụ kỹ thuật viễn thông (TST) trúng. Giá trúng thầu 24.182.160.084 VNĐ (Văn bản phê duyệt 100/QĐ – VNPT – HĐTV – KHĐT-CNM, ngày 21/4/2017). 

Tương tự, Gói thầu “Thiết kế kỹ thuật, cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến” nằm trong dự án “Phát triển mạng vô tuyến các tỉnh miền Bắc mạng Vinaphone giai đoạn 2016 – 2017” theo hình thức đấu thầu hạn chế. Trong danh sách ngắn, gồm 4 nhà thầu là: Nokia Solutions and Networks Oy, Samsung Electronics, Huawei Technologies Co., Ltd và Ericsson AB thì liên danh nhà thầu Huawei Technologies Co., Ltd và Joint Stock Company For Telecoms and Infomatics (CTIN) trúng thầu. Giá trúng thầu 65.305.802.400 VNĐ; 8.148.081,10 USD (Văn bản phê duyệt 37/QĐ-VNPT – HĐTV – KHĐT- CNM).

Có đi ngược chỉ thị về chỉ định thầu?

Chỉ thị số 47/CT-TTg năm 2017 về việc chấn chỉnh công tác đấu thầu trong các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước, quy định: tuyệt đối không cho phép chỉ định thầu đối với những gói thầu không đáp ứng điều kiện tại Điều 22 Luật Đấu thầu, đồng thời chủ động đề xuất các hình thức lựa chọn nhà thầu có tính cạnh tranh hơn đối với những gói thầu có thể chỉ định thầu nhưng áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu khác sẽ hiệu quả hơn.

Trong tháng 10 và 11/2018, VNPT phê duyệt 03 kế hoạch lựa chọn nhà thầu các gói thầu mua sắm thiết bị hệ thống vô tuyến. 03 gói thầu mua sắm trên đều thuộc các dự án phục vụ phát triển kinh doanh của VNPT nói chung và VNPT Net nói riêng.

Tuy nhiên, khi tổ chức đấu thầu 03 gói thầu trên, VNPT Net tiến hành chỉ định thầu 02 gói thầu và tổ chức đấu thầu rộng rãi quốc tế 01. 

Các gói thầu được áp dụng chỉ định thầu gồm Gói thầu số 1 “Cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc Dự án trang bị thiết bị vô tuyến phục vụ phát triển nóng tại Quảng ninh, Đà Nẵng và các tỉnh Nam Bộ mạng Vinaphone năm 2018. Hình thức lựa chọn nhà thầu: Chỉ định thầu quốc tế và Gói thầu số 02 “Cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến” thuộc dự án “Trang bị thiết bị vô tuyến phục vụ phát triển nóng khu vực TP Hồ Chí Minh, các tỉnh Nam bộ và Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Khánh Hòa mạng Vinaphone năm 2018”.

Gói thầu áp dụng đấu thầu rãi rộng quốc tế duy nhất được VNPT Net lựa chọn là gói thầu “Trang bị thiết bị vô tuyến thuộc Mở rộng và cung cấp vùng phủ sóng khu vực Bình Dương, Bà Rịa Vũng Tàu và Đồng Nai giai đoạn 2018-2019”. Giá dự toán 750.998.000.000 VNĐ.

Dư luận đang đặt câu hỏi, cũng là gói thầu cung cấp thiết bị vô tuyến để phục vụ mở rộng kinh doanh của VNPT Net (mà chính đại diện VNPT thừa nhận) vậy vì sao VNPT Net lại vừa áp dụng chỉ định thầu, vừa áp dụng đấu thầu rộng rãi. Trong khi theo Chỉ thị 47 của Thủ tướng, nghiêm cấm việc áp dụng chỉ định thầu đối với gói thầu không đủ điều kiện theo Luật Đấu thầu đã quy định.

Và điều bất ngờ nữa, Ericsson AB (với tư cách thành viên liên danh) đều là nhà thầu trúng thầu 03 gói thầu trên. Riêng với gói thầu cung cấp thiết bị vô tuyến mà VNPT Net tổ chức đấu thầu rộng rãi trong tháng 4/2019, Liên danh Ericsson AB, Ericsson Viet Nam và VTC cũng chính là liên danh trúng thầu gói thầu cung cấp thiết bị vô tuyến được VNPT Net ký hợp đồng trước đó thông qua hình thức mua sắm trực tiếp trong năm 2017 (Quyết định phê duyệt số 825/QĐ – VNPT Net- KTĐT – PTM ngày 12/4/2019).

Có một điểm đáng lưu ý, kế hoạch lựa chọn nhà thầu giữa gói thầu chỉ định thầu quốc tế và gói thầu đấu thầu rộng rãi trên, VNPT Net chỉ phê duyệt cách nhau có 02 ngày. Ngoài ra, tại gói thầu áp dụng đấu thầu rộng rãi hơn 700 tỷ đồng trên (750.998.000.000 VNĐ), VNPT Net cũng không công bố danh sách ngắn (những nhà thầu đạt vòng kỹ thuật) và Thông báo kết quả lựa chọn nhà thầu. Theo Điều 8 Luật Đấu thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu là một trong những thông tin phải được đăng tải trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, Báo Đấu thầu. Điều 20 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP quy định: Nội dung thông báo KQLCNT bao gồm tên nhà thầu trúng thầu; giá trúng thầu; loại hợp đồng; thời gian thực hiện hợp đồng; danh sách nhà thầu không được lựa chọn và tóm tắt về lý do không được lựa chọn của từng nhà thầu…

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu, chỉ định thầu là một trong những trường hợp kém cạnh tranh nhất, dễ nảy sinh xin cho, phát sinh tham nhũng, thất thoát ngân sách và giảm hiệu quả đầu tư.

Theo vị chuyên gia, ở nhiều nước, họ chỉ áp dụng chỉ định thầu đối với những dự án mang tính công ích, cấp bách, khắc phục hậu quả thiên tai, lũ lụt... hoặc có giá trị nhỏ. Trong khi ở Việt Nam có vô số lý do để áp dụng chỉ định thầu. Thậm chí ngưỡng áp dụng chỉ định thầu cao hơn nhiều so với thông lệ quốc tế.

Trước đó, vào ngày 6/11/2004, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nhận được công văn của Chính phủ, thông báo kết luận của Thủ tướng về kết quả thanh tra tại Tổng công ty Bưu chính Viễn thông (VNPT). Theo đó, VNPT đã có những sai phạm trong chọn thầu, quản lý, điều hành kém. Cụ thể, về dự án đầu tư “nâng cấp hệ thống chuyển mạch (MSC) để có tính năng mạng thông minh (IN) phục vụ thuê bao trả trước mạng Vinaphone giai đoạn 2001-2002”, với tổng vốn đầu tư 147,47 tỷ đồng, chia thành 5 gói thầu, trong đó gói thầu số 4 (mua thiết bị điều khiển và quản lý dịch vụ) với giá 6,79 triệu USD, thực hiện theo hình thức đấu thầu hạn chế giữa 3 nhà thầu nước ngoài là Siemens (Đức), Ericsson (Thụy Điển) và Alcatel (Pháp). Tại dự án này, Thanh tra Chính phủ đã kết luận HĐQT VNPT quyết định chọn Ericsson trúng thầu là “sai về trình tự, thủ tục của Quy chế đấu thầu”.

 Ngọc Trâm