Gặp gỡ cha đẻ của cuốn sách về khoa học âm nhạc đầu tiên ở Việt Nam

authorHoàng Dương 09:38 05/05/2017

(VietQ.vn) - Đó là Tiến sĩ âm nhạc học Nguyễn Thanh Hà - người chủ biên cuốn sách “Khái luận Âm nhạc học”, một khái niệm còn rất mới mẻ ở nước ta.

Sự kiện: Văn hóa Việt Nam

“Khái luận Âm nhạc học” cuốn sách đầu tiên tại Việt Nam đề cập đến tính chất khoa học của ngành âm nhạc học do TS Nguyễn Thanh Hà làm chủ biên vừa được ra mắt tại Hội sách Việt Nam lần thứ 4 năm 2017.

Với một cách nhìn riêng biệt, được tiếp cận, trải nghiệm những nền giáo dục tiên tiến, TS Nguyễn Thanh Hà đã đưa đến độc giả cuốn sách cô đọng súc tích và đem đến người đọc một cái nhìn tổng quát về âm nhạc học - một ngành khoa học thuộc phạm trù khoa học nhân văn. Cuốn sách này đã khai thác, thu thập, bảo tồn, chỉnh lý và nghiên cứu những gì có liên quan đến âm nhạc, để trả lời câu hỏi “Âm nhạc là gì?”. Sách cũng đề cập tới những hành vi âm nhạc (gồm hoạt động sinh lý, hoạt động thẩm mỹ, hoạt động sáng tạo, hoạt động biểu diễn và tiếp nhận hành vi) của các dân tộc, quốc gia cũng như cá nhân trước đây và hiện nay.

 Cùng Chất lượng Việt Nam trò chuyện với TS Nguyễn Thanh Hà để hiểu thêm về khái niệm “Khái luận Âm nhạc học”, một khái niệm còn rất mới mẻ ở nước ta.

TS. Nguyễn Thanh Hà bên “đứa con tinh thần” tại Ngày hội sách Việt Nam 2017

 TS. Nguyễn Thanh Hà bên “đứa con tinh thần” tại Ngày hội sách Việt Nam 2017 - Ảnh NVCC

 

Xin chào anh, cảm ơn anh đã dành thời gian trò chuyện cùng độc giả Chất lượng Việt Nam. Thưa anh “Khoa học Âm nhạc” là gì, hình như đây là lần đầu tiên có khái niệm này tại Việt Nam?

TS. Nguyễn Thanh Hà: Trước tiên, để nói về “Khoa học Âm nhạc” ta cần hiểu khái niệm Âm nhạc học là gì? Âm nhạc học (musicology) là kiến thức, là kết quả nghiên cứu âm nhạc và những vấn đề có liên quan đến âm nhạc. Ở phương Tây, thuật ngữ âm nhạc học (musikwiseeschatft/musicology) đã được sử dụng từ thế kỷ XVIII, tuy nhiên muốn tìm hiểu sâu hơn về lịch sử và đối tượng nghiên cứu của ngành khoa học này chúng ta cần quay ngược về với thời kỳ Hy Lạp cổ đại.

Có thể nói nhà tư tưởng, nhà toán học vĩ đại Pythagoras (580-500 TCN) là người đi tiên phong trong việc nghiên cứu âm hưởng học, là ông Tổ của lĩnh vực nghiên cứu triết học âm nhạc. Pythagoras còn đưa ra suy đoán về sự hòa hợp giữa con số và quãng, suy diễn ra giả thuyết “lý luận hài hòa thiên thể”, ông dự định lấy giả thuyết này để chứng minh mối quan hệ giữa âm nhạc và sự chuyển động của các vì sao trên vũ trụ, từ đó chứng minh bản chất của thế giới.

Nhà lý luận âm nhạc Aristoxenos (thế kỷ IV TCN) lại phản đối chủ trương: dựa vào số học để giải thích âm nhạc của Pythagoras. Trong cuốn Hòa hợp luận của mình, ông đã đưa ra quan điểm “lý luận tinh thần” như sau: âm nhạc là môn nghệ thuật chứa đựng tình cảm, âm nhạc có hòa hợp với con người hay không là do khả năng và thói quen cảm thụ âm nhạc của mỗi người, do chủ quan từng người suy xét.

Một số triết học gia như Aristotle, Plato… đã đưa ra “lý luận mỹ học và giáo dục”, xuất phát từ đạo đức nghề giáo của mỗi quốc gia để trình bày và phân tích chức năng xã hội của âm nhạc.

Gặp gỡ cha đẻ của cuốn sách về khoa học âm nhạc đầu tiên ở Việt Nam

 Cuốn sách Khái luận Âm nhạc trưng bày tại Ngày sách Việt Nam đón nhận sự quan tâm đặc biệt của đọc giả

Anh có thể chia sẻ những đối tượng và phạm vi nghiên cứu khoa học âm nhạc?

 TS. Nguyễn Thanh Hà: Từ nửa trước của thế kỷ thứ XVIII, người châu Âu đã rất quan tâm đến âm nhạc phương Đông. Ghi chép, nghiên cứu âm nhạc Trung Quốc ở thời kỳ ấy điển hình có Jean – Baptiste Du Hatde và Joseph Amiod; nghiên cứu âm nhạc Nhật Bản có Guillaume - André Villoteau và Francis Taylor Piggot; âm nhạc ấn Độ có William Jones và Charles Russel Day…. Tuy nhiên, đến giữa thế kỷ XIX, cùng với sự ra đời của tạp chí âm nhạc học ở Đức số đầu tiên, học giả người Đức: Friedrich Churysander (1826-1901) cho xuất bản Jahrbücher für Musikalische Wissenschaft - 1863(Niên giám khoa học âm nhạc - năm 1863) thì âm nhạc học mới thực sự được xem là một ngành nghiên cứu khoa học. Trong tiếng Đức, musik - âm nhạc, wissenschaft - khoa học. Đặc biệt là 22 năm sau, khi Umfang, methode und ziel der musikwissenschaft - 1885 (Phạm vi, phương pháp và mục tiêu nghiên cứu của âm nhạc học - năm 1885) của nhà âm nhạc học người Đức GuiDo Adler (1855-1941) xuất hiện thì những vấn đề về vị trí mỹ học âm nhạc trong hệ thống âm nhạc học mới được đề cập và nghiên cứu chỉnh thể.

Cuốn sách Khái luận Âm nhạc trưng bày tại Ngày sách Việt Nam đón nhận sự quan tâm đặc biệt của đọc giả

 Tại nhiều gian hàng của ngày hội sách “cuốn sách lạ” được bày trang trọng và rất công phu

 Tuy nhiên, điều này có chính xác và mang tính toàn diện hay không? Chúng ta cùng nhìn lại về lịch sử phát triển và những định nghĩa về ngành khoa học còn non trẻ này.

Những năm 60 của thế kỷ XIX, một số học giả của Đức như Helm Holtz đã đưa ra ý kiến sau: âm nhạc học cần lấy những nguyên liệu vật chất cấu thành nên âm nhạc và quá trình cảm thụ nó làm đối tượng nghiên cứu chính.

Cuối thế kỷ XIX, một số nhà nghiên cứu âm nhạc của phương Tây có quan niệm truyền thống như sau: nghiên cứu âm nhạc học cần phải lấy lịch sử phát triển của âm nhạc hoặc nói chính xác hơn là lấy lịch sử âm nhạc phương Tây làm trọng tâm nghiên cứu.

Đến năm 1980, trong mục “Âm nhạc học” cuốn 12 của Tân từ điển âm nhạc Grove và nhạc sĩ  có viết: âm nhạc học“là lĩnh vực tri thức, lĩnh vực tri thức này xem nghệ thuật âm nhạc là một hiện tượng vật lý, tâm lý, mỹ học và văn hóa, tất cả là đối tượng nghiên cứu của âm nhạc học”

Năm 1989, trong mục “Âm nhạc học” (do Liễu Nãi Hùng, La Truyền Khai biên soạn) của cuốn Bách khoa toàn thư Trung Quốc - Vũ điệu âm nhạc cho rằng: âm nhạc học“chỉ việc nghiên cứu những lý luận khoa học có trong âm nhạc”.

Vào năm 1997, trong mục “Âm nhạc học” của Tân từ điển âm nhạc xuất bản tại Nhật Bản có viết: âm nhạc học“là một lĩnh vực học thuật nghiên cứu mọi thứ có liên quan đến âm nhạc và được vận dụng mọi phương pháp khoa học tiên tiến để nghiên cứu (phương diện khoa học tự nhiên, nhân văn và xã hội)”.

Nhiệm vụ chung của âm nhạc học là làm sáng tỏ bản chất cũng như quy luật của âm nhạc thông qua những hiện tượng tự nhiên, xã hội và văn hóa có liên quan đến âm nhạc...

Nhìn lại những đối tượng và phạm vi nghiên cứu khoa học âm nhạc học đã được đề cập trên cho thấy: mỗi thời kỳ, mỗi nhà nghiên cứu đều có những lý giải của riêng mình, trong đó vừa thể hiện dấu ấn thời đại vừa đánh dấu sự phát triển của khoa học.

Vậy nhiệm vụ của âm nhạc học là gì, thưa anh?

TS. Nguyễn Thanh Hà: Nhiệm vụ của âm nhạc học là khai thác, thu thập, bảo tồn, chỉnh lý và nghiên cứu những gì có liên quan đến âm nhạc, để trả lời câu hỏi “Âm nhạc là gì?”. Thứ tiếp là những hành vi âm nhạc (gồm hoạt động sinh lý, hoạt động thẩm mỹ, hoạt động sáng tạo, hoạt động biểu diễn và tiếp nhận hành vi) của các dân tộc, quốc gia cũng như cá nhân trước đây và hiện nay…

Âm nhạc học cần phải thông qua việc nghiên cứu những hành vi âm nhạc của bản thân con người (cá nhân và cộng đồng) để giải thích nguyên nhân “vì sao những sản phẩm âm nhạc ra đời?” và trả lời cho câu hỏi “vì sao âm nhạc này lại như thế này chứ không phải thế kia?”.

Về tính chất khoa học, hệ thống học thuật phương Tây thường coi âm nhạc học là một bộ phận của khoa học nhân văn. Vì mục đích quan trọng của âm nhạc học là nghiên cứu ÂM NHạC - một hoạt động tâm lý của con người. Nhưng khi đề cập đến các phân ngành khoa học của âm nhạc học lại gặp phải vấn đề thuộc tính “song tầng” hoặc “đa tầng”. Ví dụ: thanh nhạc học là sự kết hợp giữa âm nhạc học và vật lý học; nhạc luật học là sự kết hợp giữa âm nhạc học, toán học và vật lý học; âm nhạc học sinh lý là sự kết hợp giữa âm nhạc học và sinh lý học; âm nhạc công nghệ là sự kết hợp giữa âm nhạc học và khoa học công nghệ; âm nhạc trị liệu là sự kết hợp giữa âm nhạc học và y học… Tất cả những phân ngành khoa học kể trên hầu hết đều là những nghiên cứu về mối tương quan giữa âm nhạc học và lĩnh vực khoa học tự nhiên.

Tiếp đó, âm nhạc học xã hội là sự kết hợp giữa âm nhạc học và xã hội học; âm nhạc học quản lý là sự kết hợp giữa âm nhạc học và quản lý học; âm nhạc học giáo dục là sự kết hợp giữa âm nhạc học và giáo dục học; âm nhạc học kinh tế là sự kết hợp giữa âm nhạc học và kinh tế học; âm nhạc học dân tộc là sự kết hợp giữa âm nhạc học và dân tộc học…. Những phân ngành khoa học này đều là những nghiên cứu về mối tương quan giữa âm nhạc học và các lĩnh vực khoa học xã hội.

Triết học âm nhạc là những nghiên cứu về bản chất, chức năng và giá trị âm nhạc; âm nhạc học lịch sử là những nghiên cứu về quy luật phát triển lịch sử của âm nhạc; âm nhạc hình thái, âm nhạc học sáng tác, âm nhạc học nghệ thuật biểu diễn, âm nhạc học phê bình … đều là những nghiên cứu về vấn đề âm nhạc thể hiện tinh thần, tình cảm của con người như thế nào. Nói chung những nghiên cứu này đều là nghiên cứu về tính chất khoa học nhân văn của âm nhạc.

Âm nhạc học thuộc về một ngành khoa học tổng hợp có trọng tâm là khoa học nhân văn. Mặc dù những nghiên cứu âm nhạc học đều có liên quan đến lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội nhưng vẫn thể hiện bản chất: âm nhạc là biểu hiện tinh thần nhân văn. Từ những yếu tố trên, chúng tôi cho rằng: âm nhạc học thuộc một ngành khoa học của phạm trù khoa học nhân văn./.

Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện thú vị này !

Tiến sỹ âm nhạc học Nguyễn Thanh Hà, hiện đang công tác tại Vụ Đào tạo (Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch) anh có hơn 25 năm học tập trong môi trường âm nhạc chuyên nghiệp và gần 10 năm tu nghiệp và giảng dạy tại nhiều nhạc viện danh giá trên thế giới.

● Năm 2002, Tốt nghiệp Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam

● Năm 2009, Thạc sĩ loại xuất sắc chuyên ngành Âm nhạc phương Đông (Học viện Âm nhạc Thượng Hải)

● Năm 2012, bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ chuyên ngành Âm nhạc học Dân tộc (Ethnomusicology) tại Học viện Âm nhạc Trung Quốc

● Đoạt giải A duy nhất do Hội nhạc sĩ Việt Nam trao cho thể loại sách và giáo trình năm 2016: Đồng tác giả cuốn Âm nhạc phương Đông

● Tác giả biên soạn cuốn Âm nhạc Trung Quốc - lịch sử và thể loại

● Tác giả biên soạn cuốn Khái luận Âm nhạc học

Một vài cảm nhận của mọi người về cuốn sách “Khái luận Âm nhạc học” do Tiến sĩ âm nhạc học Nguyễn Thanh Hà chủ biên.

Nguyễn Phương Lan - Giáo viên âm nhạc trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm, Quận Hai Bà Trưng, Hà Nội: Khái luận âm nhạc học thực chất đã được tìm hiểu, nghiên cứu theo một bề dày chiều sâu lịch sử âm nhạc nói riêng, dựa trên sự tổng hòa và mối quan hệ logic giữa âm nhạc với các ngành khoa học khác trong cuộc sống nói chung. Với tình yêu sâu sắc và một cách nhìn riêng biệt, được tiếp cận, trải nghiệm với những nền giáo dục tiên tiến, được sự dìu dắt những nhà sư phạm mẫu mực, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hà đã đưa đến đọc giả cuốn sách cô đọng xúc tích và đem đến người đọc một cái nhìn tổng quát về âm nhạc học - một ngành khoa học thuộc phạm trù Khoa học Nhân văn mà đối với bất cứ một cá nhân nào đang theo đuổi lĩnh vực âm nhạc cũng cần tìm hiểu để việc định hướng, nghiên cứu, phát triển con đường âm nhạc của riêng mình đi theo đúng quy luật và sự phát triển mang tính nhân văn của âm nhạc.

PGS.TS Văn Thị Minh Hương - Nguyên Giám đốc Nhạc viện thành phố Hồ Chí Minh: Đây là cuốn sách đầu tiên đề cập đến tính chất khoa học của ngành Âm nhạc học – một khái niệm còn mới mẻ tại Việt Nam. Với nguồn tư liệu chuyên ngành phong phú từ các nước phát triển, tác giả chọn lọc, giới thiệu và phân tích khá chuyên sâu các quan điểm về định nghĩa, phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, lịch sử, hiện trạng và hướng phát triển mới của các phân ngành trong ngành Âm nhạc học một cách hệ thống và khoa học; giới thiệu tính chất khoa học, phương pháp nghiên cứu và lịch sử phát triển của ngành Âm nhạc học trong hệ thống phân loại khoa học. Khái luận Âm nhạc học là tài liệu tham khảo hữu ích cho giảng viên, sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Âm nhạc học cũng như những người làm công tác nghiên cứu âm nhạc, các nhạc sĩ và những người yêu thích về khoa học âm nhạc.

Nhạc sỹ Dương Hồng Kông: Tại Ngày sách Việt Nam lần thứ 4 vừa qua tôi đã có cơ hội đến với cuốn sách rất hay và chất lượng do Tiến sĩ âm nhạc học Nguyễn Thanh Hà biên soạn, là một nhạc sỹ tôi luôn muốn tìm cho mình một cuốn sách có thể mở mang thêm kiến thức về âm nhạc, sáng tác nghệ thuật vì thế khi cầm trên tay cuốn Khái luận Âm nhạc học tôi cảm thấy rất vui và ngỡ ngàng, đây là cuốn sách mà tôi mong mỏi, tìm kiếm bấy lâu nay. Thực sự mà nói, đối với chúng tôi những người nghệ sỹ sáng tác và hoạt động trong lĩnh vực âm nhạc, lĩnh vực nghệ thuật thì đây quả là một cuốn sách mới lạ, lần đầu tôi được thấy và cầm trên tay! Chắc chắn tôi sẽ đem cuốn sách này để giới thiệu cho các đồng nghiệp, bạn bè của tôi, cảm ơn TS. Nguyễn Thanh Hà bởi những nghiên cứu, đóng góp của anh cho nền văn hóa nghệ thuật nước ta.

 

 

Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang