Bát đĩa, gốm sứ nhiễm chì làm giảm IQ và gây ung thư

Vấn đề cần quan tâm ở đây là nước men chì và các loại thực phẩm có tính axit (như chanh trong món Tacos nổi tiếng của Mexico) sẽ rất nguy hiểm và độc hại khi kết hợp với nhau. Nếu đựng đồ ăn quá nóng, chua, nước hoa quả... có axít, kiềm muối sẽ làm chì nhanh chóng giải phóng và nhiễm vào thức ăn và gây độc cho cơ thể, thậm chí có thể dẫn đến ung thư nếu tiếp xúc trong thời gian dài.

Những cảnh báo về mối nguy hiểm tiềm tàng của  gốm sứ nhiễm chì đã được phổ biến trong một thời gian dài và thậm chí có cả những quy định cấm sử dụng nhưng lại không được thi hành chặt chẽ và nghiêm ngặt.

Những sản phẩm nhiều màu sắc họa tiết cần cẩn trọng khi chọn lựa vì có thể là dấu hiệu ẩn của gốm sứ nhiễm chì. Ảnh minh họa

Trong tháng 10, tạp chí y tế toàn cầu Annals đã công bố kết quả của nghiên cứu tổng hợp các bài báo được xuất bản từ những năm 1978-2010 về lượng chì trong máu (BLL) của người dân Mexico. Có một số tin tốt trong các kết quả nghiên cứu: mức độ chì trong máu người dân Mexico đã giảm nhiều kể từ khi xăng pha chì bị ngừng sử dụng trong năm 1997. 

Tuy nhiên, mức độ này vẫn còn rất cao tại mức 5,36 ug/dL (microgram/decilit máu). Đây là số liệu được thu thập tại khu vực đô thị nhưng mức độ dự kiến tại khu vực nông thôn thậm chí còn cao hơn nhiều. Trước khi lệnh cấm xăng pha chì được ban hành, nghiên cứu cho thấy mức độ BLLs ở Mexico là 8,85 ug/dL tại khu vực đô thị và 22,24 ở những vùng nông thôn.

Thí nghiệm tiến hành tại Morelos trong năm 1996 cho thấy mức độ BLLs trung bình ở trẻ em là 8,2. Mức độ chì trong máu thợ gốm thủ công còn đáng ngại hơn (20 ug/dL).  Tại Hoa Kỳ, 5 ug/dL là giới hạn cao nhất dành cho trẻ em dưới 6 tuổi đặt ra trong năm 2012. 

Gốm sứ nhiễm chì có tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe người sử dụng. Ảnh minh họa

Vậy điều này có nghĩa gì đối với sức khỏe? Nghiên cứu chỉ ra rằng khoảng 15% dân số sẽ bị giảm ít nhất 5 điểm IQ khi tiếp xúc với chì. Khi mức độ BLLs đạt mức 35, IQ có thể giảm từ 10 đến 20 điểm. Không chỉ vậy, chì cũng liên quan đến các vấn đề như suy giảm nhận thức và chú ý nghiêm trọng khác.

Những thợ gốm nghĩ gì về những tác động tiêu cực này? Theo phát ngôn viên María Angela Ortiz Santamaria của gốm Tlayacapan ở Morelos, những đồ gốm sứ không sử dụng nước men chi sẽ không sáng bóng và sẽ không thu hút được người mua. "Chúng tôi đã thử làm những sản phẩm không sử dụng nước men chì một lần và kết quả là sản lượng sụt giảm gần 40%". 

Ortiz cho biết những thợ gốm sứ thường nói với người mua hàng rằng họ nên sợ chất Teflon thay vì chì bởi cha ông của họ chưa bao giờ được bị bệnh ung thư. "Chúng tôi đã luôn luôn nấu bằng nồi đất nung và chẳng có chuyện gì xảy ra cả". 

Những nghệ nhân gốm tỏ thái độ thờ ơ trước những tác hại của sản phẩm gốm sứ nhiễm chì. Ảnh minh họa

Tổ chức phi chính phủ Blacksmith (Mỹ) đang phối hợp với cơ quan chính phủ Mexico Fonart để phổ biến, nâng cao sự hiểu biết cho các nghệ nhân gốm sứ về mối nguy hiểm khi sử dụng chì trong sản phẩm nhưng dường như những nỗ lực không đạt được nhiều tiến triển và hiệu quả như mong muốn. Bên cạnh đó, một loại men mới đã được phát triển để khắc phục tình trạng này nhưng lại yêu cầu một nhiệt độ cao hơn (1.200 C) so với hầu hết các lò nung truyền thống.

Vì vậy, để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ, người dân nên mua bát đĩa gốm sứ chất lượng cao, màu trắng, ít hoa văn, trơn nhưng không quá bóng loáng, nên dùng hàng có thương hiệu, nguồn gốc rõ ràng, ghi rõ hàm lượng chì (nếu có) trên bề mặt. 

Hồng Hạnh