Hiểu sao về hiện tượng phủ nhận thực tế?

author 16:19 29/05/2014

(VietQ.vn) - Hiện tượng phủ nhận thực tế xuất hiện ngày càng nhiều. HIV không dẫn đến AIDS? Thế giới được tạo ra 4004 năm trước công nguyên? Hút thuốc lá không gây ung thư? Và thay đổi khí hậu không phải do con người gây ra?

Định nghĩa về hiện tượng phủ nhận thực tế

phủ nhận thực tế

Chủ nghĩa phủ nhận – Denialism 

Nói chung, chủ nghĩa phủ nhận (Denialism) là việc từ chối tin vào một sự thật nào đó của một cá nhân khi không muốn đương đầu với sự thật. Hóa thân mới nhất của chủ nghĩa này là sự từ chối có hệ thống một số luận điểm mà các nhà khoa học đưa ra về các vấn đề như nóng lên toàn cầu hay các nghiên cứu về thuốc lá. 

Nguyên nhân của hiện tượng phủ nhận thực tế

Nhưng tại sao điều này lại xảy ra? Cái gì là động cơ khiến con người rời thế giới thực, bước vào thế giới của sự phủ nhận? 

Điều đáng chú ý đầu tiên đó là sự phủ nhận tìm thấy mảnh đất màu mỡ của mình ở nơi mà khoa học cần được thực hiện dựa trên sự tin tưởng. Không có sự phủ nhận về thuốc kháng sinh vì việc nó có tác dụng dễ dàng nhìn thấy. Nhưng nguyên nhân của nóng lên toàn cầu, mối quan hệ giữa thuốc lá và ung thư mà các nhà khoa học, bác sĩ và chuyên gia kĩ thuật đưa ra không dễ dàng được tất cả mọi người tin tưởng.

Có vẻ như cảm giác mất đi sự kiểm soát với những thứ đang diễn ra mới là vấn đề chính ở đây. Trong những trường hợp trên, nhiều người chọn việc không tin vào chứng cứ của chuyên gia, hi vọng có sự giải thích khác – và sự giải thích khác đó sẽ đưa sự kiểm soát trở về với họ, ngay cả khi sự giải thích đó không có chứng cớ. 

Điều này không hẳn là không tốt, mặc dù rõ ràng là phản khoa học. Sự giải thích của người theo chủ nghĩa phủ nhận thường dựa trên cảm xúc và những chứng cớ mang tính chất giai thoại.  

Seth Kalichman - một nhà tâm lý học xã hội ở Đại học Connecticut tại Storrs – hiểu điều này hon ai hết. Ông dành một năm thâm nhập vào các nhóm người theo chủ nghĩa phủ nhận HIV. Nhiều người ông gặp là người thường và thật thà. “Chủ nghĩa phủ nhận đáp ứng một số nhu cầu. Với những người bị HIV, đó là cả một chiến lược đối phó”, ông nói.

Tuy nhiên Kalichman tin rằng những người đứng đầu phong trào phủ nhận có vấn đề tâm lí nghiêm trọng hơn những người theo sau phong trào. Ông cho biết “Họ biểu lộ các đặc điểm của sự rối loạn nhân cách và hoang tưởng”, bao gồm sự giân giữ, không chịu được sự phê phán và phóng đại tầm quan trọng của bản thân. “Suy cho cùng, chủ nghĩa phủ nhận của họ là do rối loạn sức khoẻ tinh thần.” 

Kalichman cho rằng họ bị mắc kẹt trong cái được gọi là “tu duy nghi ngờ”. “Tất cả mọi người hòa nhập vào trong thế giới này với cảm nhận riêng của họ về thực tế, nhưng người hay nghi ngờ thì làm biến dạng nó”.

Tuy nhiên, nguyên nhân của phong trào phủ nhận không phải chỉ là thế. Đôi khi, có sự dấu tay của các tập đoàn lớn: họ tung ra sự nghi ngờ về những kết quả nghiên cứu đe dọa công việc của họ. Do đó, có lẽ không có gì bất ngờ về sự thật một số ngành công nghiệp bóp méo thực tế để bảo vệ thị trường của họ.Nhiều phong trào phủ nhận lớn còn nhận được nguồn quỹ bí ẩn. 

Phủ nhận thực tế tốt hay xấu?

Chủ nghĩa phủ nhận có thể mang lại chết chóc. Phủ nhận AIDS đã giết chết 330 000 người Nam Phi, phủ nhận tác hại của thuốc lá trì hoãn những hành động đáng lẽ đã ngăn được những cái chết liên quan đến nó. Trong khi đó, phủ nhận sự ấm lên toàn cầu trì hoãn hành động để ngăn chặn sự nóng lên.

Nếu khoa học là cách tốt nhất để hiểu thế giới cũng sự nguy hiểm đang rình rập và để làm được điều đó cần sự hiểu biết và ủng hộ của đông dảo mọi người thì phong trào phủ nhận có lẽ đang đe dọa tất cả chúng ta. 

Tuyết Trinh


Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang