Năm vừa qua, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực tới mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, Việt Nam vẫn thực hiện thành công mục tiêu kép vừa quyết liệt phòng chống dịch bệnh, vừa tập trung phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Kinh tế Việt Nam đạt mức tăng trưởng 2,91% và nằm trong nhóm 10 nền kinh tế tăng trưởng cao nhất thế giới.

Năng suất lao động được cải thiện rõ nét, bình quân giai đoạn 2016-2020 là 5,8%/năm, cao hơn giai đoạn 2011-2015 (4,3%/năm), vượt mục tiêu đề ra (5%/năm). Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) bình quân 5 năm đạt khoảng 45,2% (mục tiêu đề ra là 30-35%).

Trong bảng xếp hạng Chỉ số GII năm 2020, Việt Nam xếp ở vị trí 42/131 quốc gia/nền kinh tế, duy trì thành công thứ hạng đã đạt được năm 2019 và đứng thứ nhất trong nhóm 29 quốc gia/nền kinh tế có cùng mức thu nhập, đứng thứ 3 trong ASEAN. Cụ thể, so với năm 2019, chỉ số GII của Việt Nam có nhiều kết quả tích cực như: (1) Hệ thống ĐMST của Việt Nam có kết quả nổi bật về Trình độ phát triển của thị trường, xếp hạng 39 (tăng 30 bậc).

Trong đó, tiến bộ đáng chú ý là về liên kết ĐMST, với kết quả tốt hơn ở chỉ số Hợp tác Viện trường - doanh nghiệp, xếp hạng thứ 65 (tăng 10 bậc) (2) cải thiện về đầu ra ĐMST, nhóm chỉ số Sáng tạo tri thức và Lan truyền tri thức có cải thiện tích cực so với 2019, trong đó, nhóm chỉ số Lan truyền tri thức xếp hạng 14 được coi là thế mạnh của Việt Nam; (3) chỉ số công bố bài báo khoa học và kĩ thuật đã tăng 13 bậc (từ vị trí 74 lên 61),...

Trên cơ sở hướng dẫn của Bộ KH&CN và các bộ, ngành Trung ương, các tỉnh, thành phố đã chủ động ban hành các văn bản để cụ thể hóa và tạo lập hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động KH&CN trên địa bàn; các cơ chế, chính sách được triển khai, vận dụng hết sức linh hoạt, sáng tạo, đồng hành cùng doanh nghiệp, xác định doanh nghiệp là trung tâm của hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo;

Tập trung hỗ trợ đổi mới công nghệ, ứng dụng tiến bộ KH&CN để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ phát triển các sản phẩm chủ lực, sản phẩm có lợi thế phát triển của địa phương; tổ chức thực hiện nhiều nhiệm vụ KH&CN phục vụ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP)…

“Có thể thấy rằng ngành khoa học và công nghệ nói chung và hoạt động khoa học và công nghệ địa phương nói riêng đã có những đóng góp tích cực vào giá trị gia tăng của sản phẩm hàng hóa. Khoa học và công nghệ ngày càng khẳng định vị thế và đóng góp thiết thực cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang khẳng định.

Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang, bên cạnh những thuận lợi, kết quả đạt được, ngành KH&CN cả nước nói chung, đặc biệt là hoạt động KH&CN ở địa phương nói riêng còn nhiều khó khăn, tồn tại, hạn chế, nhiều việc phải làm và phải làm quyết liệt hơn nữa để KH&CN thực sự có những đóng góp thiết thực, trực tiếp phục vụ các mục tiêu phát triển KT-XH, bảo đảm quốc phòng - an ninh, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh ở địa phương.

Cũng trong khuôn khổ Hội nghị, phát biểu chỉ đạo, Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt ghi nhận nỗ lực của các Sở KH&CN trong việc tham mưu, xây dựng chính sách để KHCN có đóng góp quan trọng đối với phát triển kinh tế. Đồng thời, Bộ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận vai trò của KHCN, đổi mới sáng tạo vẫn chưa đáp ứng yêu cầu trở thành "nền tảng, quốc sách hàng đầu, nhiều nhiệm vụ nghiên cứu chưa bám sát yêu cầu của sản xuất và đời sống”.

Theo đó, ngoài các nhiệm vụ trọng tâm, Bộ trưởng cũng yêu cầu các Sở chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu và triển khai các chương trình phát triển KHCN để thực hiện các nhiệm vụ, đề xuất được giải pháp khả thi, đủ mạnh và có tính đột phá phục vụ tốt nhất các mục tiêu phát triển kinh tế địa phương đến năm 2025, định hướng 2030.

Tại hội nghị, nhiều kiến nghị đã được các lãnh đạo Sở đề xuất, trong đó có cơ chế thử nghiệm chính sách. Ông Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội cho biết, Hà Nội đang tập trung xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù của Thủ đô, thúc đẩy việc ứng dụng, chuyển giao công nghệ, làm chủ công nghệ mới và hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Trong đó có chính sách thúc đẩy ứng dụng, chuyển giao công nghệ mới, triển khai một số mô hình kinh tế mới, mô hình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, thu hút nguồn lực xã hội đầu tư cho KHCN và đổi mới sáng tạo.

Ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Sở KH&CN TP.HCM cũng dẫn ví dụ thực tế rất cần hỗ trợ của nhà nước ở giai đoạn đầu của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (phát triển ý tưởng thành sản phẩm, hoàn thiện sản phẩm, ươm tạo, thử nghiệm sự phù hợp của sản phẩm với thị trường...).

Lý do là vì giai đoạn này gần như không có nguồn lực tư nhân nào tham gia, bởi đây là giai đoạn thất bại nhiều nhất của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Hội nghị Giám đốc các Sở KH&CN hàng năm cũng là dịp để toàn ngành KH&CN từ Trung ương tới địa phương cùng tăng cường kết nối, phối hợp hành đồng giữa các đơn vị trong Bộ với địa phương, giữa các cơ quan Trung ương, địa phương với nhau với mục tiêu chung là triển khai có hiệu quả các hoạt động KH&CN trên phạm vi toàn quốc, làm cho KH&CN đóng góp ngày càng nhiều hơn, hiệu quả hơn với phát triển kinh tế - xã hội nước nhà.

Hà My