Không khí Hà Nội đang bị ‘bức tử’ bởi các nhà máy nhiệt điện?

Nhiệt điện có chiều hướng gia tăng

Ông Nguyễn Văn Tài – Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên – Môi trường), cho biết, nhiệt điện than hiện cung cấp khoảng 35% tổng sản lượng điện và có chiều hướng tăng nhanh trong giai đoạn tới. Theo quy hoạch điện VII, nhiệt điện sẽ chiếm khoảng 53,2% điện sản xuất vào năm 2030. Hầu hết các nhà máy này đều sử dụng công nghệ ngưng hơi truyền thống với nguồn nhiên liệu là than nội địa

Hiện tại, theo số liệu thống kê của Bộ TNMT, cả nước có 64 dự án nhiệt điện than, trong đó có 26 dự án đã vận hành, 15 dự án đang triển khai, 13 dự án đã xác định chủ đầu tư, 10 dự án đang tìm chủ đầu tư. Tổng công suất của các nhà máy đang hoạt động vào khoảng 14.675MW, tiêu thụ lượng nhiên liệu 40 triệu tấn than/năm và xả lượng xỉ thải khoảng 15,8 triệu tấn/năm. 

Đến năm 2030, với việc đưa vào hoạt động thêm nhiều nhà máy nhiệt điện khác, tổng công suất sẽ tăng lên 55.300MW và tiêu thụ khoảng 129 triệu tấn than/năm. Hầu hết các nhà máy này đều sử dụng công nghệ ngưng hơi truyền thống với nguồn nhiên liệu là than nội địa.

Mặc dù trong thời gian qua, các nhà máy nhiệt điện đã cải thiện công nghệ để đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, qua thanh tra đối với 19 nhà máy nhiệt điện, Tổng cục Môi trường đã phát hiện nhiều nhà máy còn để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng. Điển hình là trường hợp của nhà máy Vĩnh Tân, Duyên Hải đã phát sinh sự cố môi trường trong quá trình hiệu chỉnh thiết bị, vận hành thử nghiệm. 

Theo ông Nguyễn Văn Tài, các nhà máy nhiệt điện than hiện đều đối mặt với 3 vấn đề chính về môi trường là khí thải – bụi, chất thải rắn và nước làm mát. Trong các nhà máy này, dù đã có thiết bị lọc bụi tĩnh điện song vẫn phát sinh lượng khói bụi lớn, gây ô nhiễm môi trường xung quanh. Các bãi xỉ thải cũng có nguy cơ gây ô nhiễm nguồn nước ngầm và nước mặt. 

“Kiểm soát bụi, đặc biệt là tro bay là vấn đề không đơn giản. Các nhà máy nhiệt điện phải đảm bảo hiệu suất 99% mới có thể đưa hàm lượng bụi từ 4.900mg xuống 2.200mg”, ông Nguyễn Văn Tài nhận định.

Không khí Hà Nội ngày càng ô nhiễm do nhiệt điện bủa vây?

Trong bối cảnh nguồn điện năng cung cấp từ thủy điện đang ngày càng suy giảm, nhiệt điện than đã trở thành xu hướng được ưu tiên để phục vụ cho phát triển đất nước. Tuy nhiên, chính ngành nhiệt điện than cũng tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường cao nếu không kiểm soát được khí thải, tro bụi.

Nói về vấn đề này, bà Nguỵ Thị Khanh – Giám đốc Trung tâm sáng tạo xanh (GreenID) cho rằng, ô nhiễm không khí ở Hà Nội ngày càng gia tăng, nguyên nhân một phần cũng xuất phát từ các nhà máy nhiệt điện than. Và theo số liệu thống kê năm 2016, Hà Nội đã có 8 đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Các chỉ số bụi PM10 và PM2,5 đều vượt ngưỡng trung bình năm. 

"Hà Nội bị bủa vây bởi khoảng 20 nhà máy nhiệt điện than ở phía Bắc. Phần lớn các nhà máy này mới chỉ có thiết bị xử lí bụi, một số có khả năng xử lí SO2, chưa có nhà máy nào có thiết bị xử lí Nox. Quan sát trên ảnh vệ tinh, chúng tôi thấy rằng, trong năm 2016, có một số thời điểm, nồng độ bụi PM2,5 rất cao thì hướng gió chủ yếu là từ phía Đông của Hà Nội, cụ thể là từ phía Châu Giang (Trung Quốc). Điều nguy hiểm hơn là khi di chuyển tới các khu công nghiệp ở Quảng Ninh, Hải Phòng, nồng độ chất ô nhiễm cao hơn và di chuyển về Hà Nội”, bà Ngụy Thị Khanh cho hay.

Cũng theo bà Khanh, vào mùa đông, theo gió mùa đông bắc, bụi từ phía Bắc có thể di chuyển xuống Thủ đô làm gia tăng nồng độ ô nhiễm. Dù các nhà máy nhiệt điện cách xa Hà Nội song bụi mịn PM2,5 có khả năng phát tán rất xa. 

Giám đốc Trung tâm sáng tạo xanh (GreenID) cho biết thêm rằng môi trường không khí có xu thế ô nhiễm cao vào mùa đông và mùa xuân, trong khi mùa hè và mùa thu lại tốt hơn. Điều này phụ thuộc vào hướng gió, vốn có tác động rất lớn trong việc khuếch tán khói bụi trong không khí.

Liên quan đến vấn đề trên, theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên – Môi trường Trần Hồng Hà, ở các nước đang phát triển như Việt Nam, việc phát triển nhiệt điện than vẫn chiếm ưu thế và để đảm bảo môi trường, yếu tố công nghệ đóng vai trò cốt lõi. 

Trong thời gian tới, Bộ Tài nguyên – Môi trường sẽ phối hợp với Bộ Công thương tiến hành đánh giá công nghệ đối với các nhà máy đang hoạt động, trong trường hợp công nghệ lạc hậu thì phải cải tiến. Đối với các dự án mới, các Bộ sẽ thẩm định công nghệ trước khi tham mưu trình Chính phủ cho phép đầu tư. 

"Nguyên tắc chung là sẽ ưu tiên các dự án sử dụng công nghệ cao, sử dụng hiệu quả nguồn nhiên liệu và thân thiện với môi trường. Đặc biệt, các dự án này cần có phương án tái chế xỉ thải thành vật liệu san lấp, thay thế vật liệu xây dựng" -  ông Tài nói. 

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Tài cho rằng, cần có đánh giá đầy đủ về công nghệ sản xuất, công nghệ xử lý môi trường của các nhà máy nhiệt điện hiện nay đồng thời có lộ trình đóng cửa các nhà máy nhiệt điện cũ, hiệu suất thấp.

Bên cạnh đó, cần cải tạo, nâng cấp các nhà máy có công nghệ lạc hậu; lắp đặt thiết bị xử lý khí thải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường, ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời.

Phong Lâm