Kiểm soát chất lượng sản phẩm tại chợ đầu mối còn nhiều lỗ hổng

Tính đến hết năm 2017, cả nước có 8.539 chợ, trong đó có gần 75% là chợ nông thôn. Đa phần các chợ thiên về chức năng kinh doanh bán lẻ, số lượng chợ đầu mối, chợ tổng hợp quy mô lớn có chức năng bán buôn, thu gom, phát luồng hàng hóa trên cả nước còn khiêm tốn (cả nước có 83 trận đầu mối, chiếm 0,97 % tổng số chợ của cả nước). Các tỉnh tập trung nhiều chợ đầu mối là Thanh Hóa (11 chợ), Quảng Bình (11 chợ), Hà Nội (6 chợ), Đồng Tháp (3 chợ), Tiền Giang (3 chợ), Hưng Yên (4 chợ), Hồ Chí Mình (3 chợ), Nam Định (3 chợ)…, chủ yếu là chợ đầu mối nông sản tổng hợp.

Các chợ đầu mối được hình thành và tập trung chủ yếu ở vùng có quy mô dân số lớn, có nhiều cơ sở tiêu thụ lớn, vừa là đầu mối giao thông với hệ thống, kết cấu hạ tầng phát triển hoặc vùng sản xuất nông sản tập trung, có sản lượng lớn và cơ cấu đa dạng. Phạm vi ảnh hưởng chính của các chợ đầu mối là liên tỉnh và liên vùng.

Theo ông Nguyễn Văn Hội, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương), bên cạnh sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử và các dịch vụ kèm theo thì hoạt động mạng lưới chợ nói chung, chợ đầu mối nói riêng vẫn tiếp tục thể hiện và khẳng định chức năng của mình trên thị trường.

Chợ đầu mối là một kênh tiêu thụ hiệu quả, kết nối sản xuất với phân phối và tiêu dùng; góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, tạo chuyển biến tích cực trong hoạt động thương mại nông thôn miền núi, vùng sâu, vùng xa, hải đảo, thúc đẩy các hoạt động thương mại phát triển; góp phần nâng cao năng lực kinh doanh của các nhà bán buôn, bán lẻ, nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước, tham gia bình ổn giá thị trường, giải quyết việc làm cho nhiều lượt lao động trên địa bàn chợ hoạt động; là nơi kiểm tra, kiểm soát của các ngành chức năng nhằm dảm bảo chất lượng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm đến tay người tiêu dùng.

Tuy nhiên, cũng theo ông Hội, chợ đầu mối nông sản ở Việt Nam hiện nay mặc dù đã có một số mô hình bước đầu phát triển khá tốt nhưng  vẫn còn một số hạn chế, tồn tại, chưa tương xứng với vai trò và yêu cầu phát triển. Trong đó, vấn đề kiểm soát chất lượng, nguồn gốc các sản phẩm tại chợ đầu mối còn gặp nhiều khó khăn.

“Đa số các chợ đầu mối vẫn áp dụng phương thức giao dịch truyền thống (giao ngay) là chủ yếu, mua bán qua hợp đồng còn ít, không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa, chủ yếu các thương mại gom hàng từ các hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ hoặc trang trại. Nguồn hàng chưa được kiểm soát chặt chẽ về mặt an toàn thực phẩm cũng như việc truy xuất nguồn gốc xuất xứ khi cần thiết. Các chợ hiện mới chủ yếu đảm bảo nhận tập trung mối hàng phân phối cho các tỉnh lân cận chứ chưa thực hiện chức năng kiểm tra chất lượng trước khi bán đến tay người tiêu dùng”, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước cho hay.

Ông Nguyễn Văn Hội còn cho biết thêm, việc quỹ đất bị thu hẹp do quá trình đô thị hóa cũng là một thách thức lớn ảnh hưởng đến sự phát triển của chợ đầu mối bởi các công trình xây dựng chợ đầu mối đòi hỏi những yêu cầu đặc biệt về địa điểm xây dựng như có diện tích đất lớn, thuận lợi giao thông thủy, bộ. Ngoài ra, các công trình hạ tầng chợ còn liên quan đến vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm.

Về nguyên nhân khiến chợ đầu mối chưa thực sự phát triển đáp ứng nhu cầu, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước chỉ rõ, vị trí, vai trò của thương mại chưa được các cơ quan, tổ , cá nhân liên quan nhận thực đầy đủ, còn thiếu sót. Do đó, đầu tư cho hạ tầng thương mại, trong đó có chợ đầu mối chưa được quan tâm.

“Đối với hoạt động thương mại, vị trí đất là đặc biệt quan trọng. Hiện nay quy hoạch ngành chưa gắn với quy hoạch vùng lãnh thổ nên thiếu mặt bằng thuận lợi để bố trí hoạt động thương mại. Tại một số địa phương, quy hoạch còn mang tính định hướng hoặc chưa đồng bộ (với các quy hoạch ban hành sau này) dẫn đến thực tế triển khai còn lung túng, khó thực hiện”, ông Nguyễn Văn Hội nói thêm.

Bảo Lâm