Lập trình viên thực thụ cần 'nằm lòng' những nguyên tắc, định luật nào?

TopDev khẳng định, 10 nguyên tắc, định luật sau nên có sẵn trong đầu nếu chúng ta muốn trở thành những cao thủ lập trình:

Nguyên tắc Demeter

Nguyên tắc này còn có tên gọi là nguyên tắc “càng biết ít càng tốt”. Demeter là tên gọi của Nữ thần nông nghiệp, cũng là nữ thần phân phát trong thần thoại Hi Lạp. Tên bà được dùng để đánh dấu sự ra đời của nguyên tắc này, đây có thể xem là một triết lý nền tảng của việc lập trình được sinh ra từ một aspect-oriented programming (AOP) project cùng tên.

Quan điểm cơ bản của nguyên tắc này chính là: tối giản sự hiểu biết của 1 object về cấu trúc, thuộc tính của các object khác ngoài nó (bao gồm các thành phần con). Nói một cách đơn giản là không được tiếp xúc với thuộc tính, method của các object khác một cách trực tiếp.

Định luật Wirth

“Software gets slower faster than hardware gets faster” – “Tốc độ tiến hóa của phần cứng không bằng tốc độ thoái hóa của phần mềm". Có lẽ ý chính của nó là: lập trình ngày càng dùng nhiều tài nguyên phong phú nên framework phải luôn tiến hóa để phục vụ cho việc đó. Suy ra, tốc độ phần cứng dù có tăng lên đi nữa thì tốc độ phần mềm cũng chẳng hề thay đổi gì.

Định luật Brook

Đây là một định luật dựa trên kinh nghiệm thực tế: “Đưa thêm người vào 1 project đang chậm, sẽ chỉ khiến nó càng chậm hơn". Hay có thể nói theo một cách khác nữa là “Tập hợp 9 bà bầu lại cũng không thể khiến đứa trẻ ra đời sau 1 tháng”. Luận thuyết cơ bản của định luật này là: Cần thời gian để quen với project và Công sức dành cho việc communication sẽ tăng.

Định luật Conway

“Organizations which design systems… are constrained to produce designs which are copies of the communication structures of these organizations” - “Một công ty thiết kế hệ thống thế nào cũng sẽ làm ra những thiết kế giống y hệt với thiết kế hệ thống của chính công ty họ". Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hệ thống của công ty là nhân tố ảnh hưởng lớn nhất đến vấn đề phát sinh ra bug của sản phẩm.

Nguyên tắc bất ngờ nhỏ nhất (Least Astonishment)

Đây là 1 nguyên tắc về giao diện người dùng. Trong trường hợp trên cùng 1 interface có 2 yếu tố hành xử mâu thuẫn với nhau, hoặc cách hành xử không rõ ràng thì cần phải chọn cách hành xử nào gây bất ngờ ít nhất cho người sử dụng. 

Nguyên tắc Boy Scout

Nguyên tắc của các tổ chức Boy scout chính là: lúc đi phải sạch đẹp hơn lúc đến. Trong lĩnh vực lập trình thì nguyên tắc đó sẽ được hiểu là “Khi bạn checkin 1 module thì lúc đó nó phải đẹp hơn lúc bạn checkout.”

Nguyên tắc YAGNI

Viết tắt của “You ain’t gonna need it” – Cái (chức năng, phần) ấy rồi sẽ không cần thiết. Đó là một câu khẩu ngữ nhắc nhở người lập trình rằng trong quy trình Extreme Programming (lập trình cực hạn) thì: “Chưa phải lúc cần thiết thì chưa được phép làm".

Nguyên tắc DRY

Viết tắt của “Don’t repeat yourself” – với ý nghĩa là “Đừng lặp lại những gì giống nhau”. Khi nguyên tắc này được áp dụng tốt, dù ta có thay đổi 1 phần thì những phần không liên quan cũng sẽ không bị thay đổi theo. Hơn nữa, những phần có liên quan sẽ được thay đổi cùng 1 lượt, giúp ích rất nhiều cho cả khâu estimate và khâu thực hiện.

Nguyên tắc KISS

Viết tắt của “Keep it simple, stupid” – “Cứ đơn giản thôi, đồ ngu!”. Đây là 1 triết lí của Hải quân Mỹ. 

Những triết lý tương tự có thể kể đến là :

Phương châm dao cạo Okham (Okham’s razor) – “Không đưa ra nhiều giả thiết nếu không cần thiết. Cái gì cần ít giả thiết để chứng minh sẽ không thể chứng minh được bằng nhiều giả thiết".

Albert Einstein – “Làm cái gì cũng nên đơn giản nhất có thể, nhưng đơn giản quá thì không được”.

Leonardo da Vinci – “Đơn giản nhất chính là điêu luyện nhất”.

Antoine de Saint- Exupéry – “Hoàn hảo, không phải là không thêm vào được nữa, mà là không thể bớt đi được nữa”.

Nguyên tắc SOLID

Tập hợp những nguyên tắc trong lập trình hướng đối tượng. Các chữ cái đầu hợp lại thành SOLID.

SRP (Single Responsibility Principle) – “Một class chỉ được có 1 nhiệm vụ” hay nói cách khác, “nếu muốn chỉnh sửa class thì chỉ được phép có 1 và chỉ 1 lý do”.

OCP (Open/closed principle) – “Mở class khi cần mở rộng nó, đóng class khi cần chỉnh sửa nó”.

LSP (Liskov substitution principle) – “Subtype phải luôn có thể được thay thế bằng supertype”.

ISP (Interface segregation principle) – “Việc dùng nhiều interface cho các client khác nhau, tốt hơn là việc chỉ dùng 1 interface cho cùng lúc nhiều mục đích” hay nói cách khác “Không được phép hạn chế access vào những method mà client không sử dụng”.

DIP (Dependency inversion principle) – “Module tầng trên không được phụ thuộc vào module tầng dưới. Bất cứ module nào cũng phải phụ thuộc vào cái trừu tượng, không phải vào cái cụ thể”.

Phương Mai