Lòng tự ái của doanh nghiệp Việt Nam ở đâu?

author 16:54 01/11/2014

(VietQ.vn) - Các doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chê doanh nghiệp Việt Nam không thể làm được cái ốc vít, sạc pin, tai nghe, chỉ làm được những thứ đơn giản và bao gói giá rẻ, điều này đã làm 'động lòng' không chỉ các 'ông nghị', lãnh đạo bộ ngành và doanh nghiệp Việt Nam.

Sự kiện: Hoạt động Khoa học & Công nghệ

"Vừa phải mà vừa không phải"

Tại Diễn đàn "Đẳng cấp quốc tế - Lời giải cho sản phẩm Việt" diễn ra sáng ngày 01/11 với sự chỉ đạo của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), lần đầu tiên, cái ốc vít, sạc pin, tai nghe... đã trở thành "lăng kính" để các bên tổ chức, nhà quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp nói về "đẳng cấp" và tìm ra lời giải cho sản phẩm của doanh nghiệp Việt Nam.

"Ông Nghị" Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch VCCI, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung Ương (CIEM) Võ Trí Thành cùng chủ trì diễn đàn này.

Theo "Ông Nghị" Vũ Tiến Lộc, nền kinh tế Việt Nam đang bước vào thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu và rộng, ngoài những cơ hội và thành tựu đạt được, doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối diện với nhiều thách thức, trở ngại. Thách thức lớn nhất là sức ép cạnh tranh gia tăng ở cả thị trường trong nước và quốc tế.

Thứ trưởng Trần Việt Thanh tham dự và phát biểu tại Diễn đàn Đẳng cấp quốc tế - Lời giải cho Sản phẩm Việt

Thứ trưởng Trần Việt Thanh tham dự và phát biểu tại Diễn đàn Đẳng cấp quốc tế - Lời giải cho Sản phẩm Việt. Ảnh: N. H

"Dư luận xôn xao trước thông tin Samsung công bố danh sách 170 loại linh kiện đơn giản như ốc vít, sạc pin, tai nghe… nhưng không tìm nổi nhà cung cấp tại Việt Nam. Chưa dừng tại đó, đại diện Canon Việt Nam cũng tuyên bố doanh nghiệp trong nước mới chỉ đáp ứng được hộp, bìa carton để đóng gói sản phẩm của họ. Điều này đã dấy lên những nghi ngại rằng năng lực và trình độ sản xuất hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài", TS. Vũ Tiến Lộc nói.

Theo TS. Vũ Tiến Lộc: “Trên thực tế có phải như vậy không? Tôi nghĩ vừa phải mà vừa không phải. Đúng là doanh nghiệp nước ngoài đang sử dụng các sản phẩm đơn giản của Việt Nam nhưng không phải là doanh nghiệp Việt Nam chỉ sản xuất được các sản phẩm đơn giản. Nếu nhìn theo cách khách quan chúng ta phải thừa nhận, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam còn rất thấp, chủ yếu dựa vào lợi thế lao động hoặc điều kiện tự nhiên mà chưa chú trọng đến yếu tố hàm lượng tri thức và công nghệ.

Một phần do cơ cấu doanh nghiệp Việt Nam chiếm trên 90% là doanh nghiệp vừa và nhỏ đang hoạt động trong tình trạng không đủ vốn cần thiết và lạc hậu về công nghệ, kỹ thuật. Chính điều này đã khiến chất lượng sản phẩm thấp, không ổn định và giá thành sản phẩm cao, hạn chế khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Mặt khác tầm nhìn của doanh nghiệp Việt Nam chưa xa, để tồn tại các doanh nghiệp buộc phải tính đến những lợi ích ngắn hạn mà chưa đi sâu vào công tác nghiên cứu, phát triển sản phẩm trong dài hạn.

Tuy nhiên, mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng mới đây một số doanh nghiệp Việt Nam đã đi tiên phong, mạnh dạn đầu tư xây dựng cơ sở nghiên cứu với thiết bị hiện đại và nhân lực trình độ cao để triển khai nghiên cứu phát triển những sản phẩm đạt đẳng cấp quốc tế cả về công nghệ, chất lượng và giá thành. Điều này cho thấy chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào năng lực doanh nghiệp Việt Nam có thể tự làm chủ công nghệ nguồn, đạt trình độ sản xuất không thua kém gì các nước tiên tiến trên thế giới.

Cũng theo ông Lộc, VCCI sẽ đồng hành cùng các doanh nghiệp để có chương trình cụ thể, thiết thực hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc trang bị công nghệ thông tin bao gồm cả việc sáng tạo sản phẩm made by Vietnam chứ không chỉ made in Vietnam. Trong thời gian tới, để nhân rộng hơn nữa mô hình sản xuất thành công của các doanh nghiệp Việt điển hình, cần có sự vào cuộc không chỉ của chính doanh nghiệp mà cần có sự sát cánh, hỗ trợ từ phía các cơ quan nhà nước, các trung tâm, viện nghiên cứu trong việc giúp doanh nghiệp hình thành, phát triển các sản phẩm hàng hóa thương hiệu Việt Nam bằng công nghệ tiên tiến, có khả năng cạnh tranh về tính mới, về chất lượng và giá thành dựa trên việc khai thác các lợi thế so sánh về nhân lực, tài nguyên và điều kiện tự nhiên của đất nước. Đặc biệt là thực hiện quyết liệt, hiệu quả theo hướng dẫn của Quyết định số 2441/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Phê duyệt Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020”.

Khoa học và Công nghệ là chìa khóa vươn tới đẳng cấp quốc tế

Đại diện lãnh đạo Bộ KH&CN tham dự diễn đàn lần này, Thứ trưởng Trần Việt Thanh đánh giá cao cách tiếp cận lấy doanh nghiệp và sản phẩm Việt làm chìa khóa cho mục tiêu vươn tới đẳng cấp quốc tế của nền kinh tế Việt Nam tại Diễn đàn hôm nay. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Thanh, phương tiện đòn bẩy giúp doanh nghiệp và sản phẩm Việt nâng cao được năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh khốc liệt, không gì khác chính là yếu tố khoa học và công nghệ (KH&CN).

"Nhìn lại bức tranh hiện trạng công nghệ trong doanh nghiệp và các ngành, lĩnh vực Việt Nam cho thấy, trừ một số lĩnh vực có tốc độ đổi mới công nghệ khá nhanh như công nghệ thông tin - viễn thông, dầu khí, hàng không, tài chính - ngân hàng,… phần lớn doanh nghiệp nước ta vẫn đang sử dụng công nghệ lạc hậu so với mức trung bình của thế giới 2-3 thế hệ. Đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp (chiếm khoảng 1/3 tổng số doanh nghiệp), nhóm doanh nghiệp có trình độ công nghệ tiên tiến chỉ khoảng 12% (chủ yếu là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài), 88% doanh nghiệp còn lại có trình độ công nghệ thuộc loại trung bình và lạc hậu. Tỷ lệ đầu tư đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp Việt Nam chỉ đạt dưới 0,5% doanh thu (trong khi Hàn Quốc là 10%)", Thứ trưởng Trần Việt Thanh nói.

Thứ trưởng Trần Việt Thanh tham dự và phát biểu tại Diễn đàn Đẳng cấp quốc tế - Lời giải cho Sản phẩm Việt thu hút gần 300 đại biểu từ các bộ ngành, chuyên gia, doanh nghiệp tới tham dựQuang cảnh diễn đàn Đẳng cấp quốc tế - Lời giải cho Sản phẩm Việt. Ảnh: N. N

Thứ trưởng Trần Việt Thanh ví dụ, với thực trạng trình độ công nghệ và hoạt động đổi mới công nghệ như vậy, các doanh nghiệp Việt Nam khó có thể cải thiện năng lực cạnh tranh để nâng cao năng suất, chất lượng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, và vì thế, cũng khó tồn tại bền vững trên thị trường nội địa, chưa nói tới chiếm lĩnh các thị trường khu vực và thế giới.

Thực tế nói trên, theo Thứ trưởng Trần Việt Thanh có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan nhưng nguyên nhân trực tiếp có thể kể tới là đa số các doanh nghiệp Việt Nam chưa có tầm nhìn dài hạn, thiếu nhân lực trình độ cao và tiềm lực tài chính để tiến hành đổi mới, nâng cấp công nghệ. Đầu tư của doanh nghiệp cho nghiên cứu và đổi mới công nghệ còn rất thấp. Nguyên nhân sâu xa hơn là do KH&CN chưa được xem là nhân tố quan trọng quyết định tốc độ và chất lượng tăng trưởng kinh tế, thay vào đó, tính cạnh tranh của nền kinh tế vẫn dựa chủ yếu vào phát triển theo chiều rộng, thâm dụng lao động giá rẻ, khai thác tài nguyên thiên nhiên sẵn có và tăng vốn đầu tư. Bên cạnh đó, sự duy trì bao cấp của Nhà nước và độc quyền thực tế của doanh nghiệp nhà nước không tạo động lực đủ mạnh để các doanh nghiệp quan tâm đầu tư cho đổi mới và phát triển công nghệ; ngoài ra việc chưa có chính sách đồng bộ, hiệu quả để phát triển nhanh lực lượng doanh nghiệp KH&CN cũng là một cản trở lớn đối với nỗ lực thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế.

Theo Báo cáo năng lực cạnh tranh toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) năm 2014, Việt Nam đứng thứ 68 trên 144 quốc gia xếp hạng về chỉ số cạnh tranh toàn cầu, trong đó mức độ sẵn sàng về công nghệ đứng thứ 99, FDI và chuyển giao công nghệ thứ 93, mức độ hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp thứ 121 và khả năng tiếp cận công nghệ mới chỉ đứng thứ 123/144 quốc gia.

Doanh nghiệp nói gì?

Là doanh nghiệp duy nhất giới thiệu sản phẩm SmartHome tại diễn đàn lần này, ông Vũ Thanh Thắng – Phó chủ tịch Tập đoàn công nghệ Bkav đã cho gần 300 đại biểu tham gia diễn đàn thấy một diện mạo và quyết tâm của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam dưới góc nhìn đầu tư và nỗ lực của Bkav.

Theo ông Vũ Thanh Thắng, nền kinh tế Việt Nam chủ yếu dự trên sự khai thác các nguồn tài nguyên có sẵn như tài nguyên thiên nhiên, nhân công giá rẻ, khoáng sản, tài nguyên nước. Tuy nhiên, các tài nguyên khai thác nhiều sẽ cạn kiệt, nhân công giá rẻ lợi nhuận thu về rất thấp, do đó nền kinh tế dễ rơi vào sự phụ thuộc, không thể phát triển bền vững. Do đó, các doanh nghiệp cần phải biết khai thác và đầu tư cho phát triển bền vững.

"Cách đây 10 năm Bkav đã quyết định làm chủ công nghệ để tham gia vào công đoạn có giá trị lớn nhất trong chuỗi giá trị gia tăng đó là nghiên cứu, thiết kế phát triển… với 4 vấn đề tập trung: nguồn nhân lực, sản xuất phụ trợ, văn hóa doanh nghiệp, vốn. Để tạo hướng đi mới cho sản phẩm Việt, các doanh nghiệp cần tạo ra công thức phát huy sức mạnh người Việt Nam và có thể tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng cao nhất", ông Thắng nói.

Đặc biệt, Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển doanh nghiệp ông Nguyễn Mạnh Quân cho rằng, tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu đang gây ra sức ép ngày càng lớn đối với không chỉ các DN Việt Nam mà còn cả hệ thống chính sách và các cơ quan quản lý nhà nước đối với DN và kinh tế đối ngoại.

"Câu chuyện về con ốc vít đã động chạm đến lòng tự ái của các nhà sản xuất công nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, nếu nhìn từ góc độ tích cực, nó buộc chúng ta phải suy nghĩ một cách nghiêm túc về những vấn đề bấy lâu nay các nhà công nghệ, quản lý, sản xuất, hoạch định chính sách đã không ít lần nhắc đến nhưng chưa thật sự trao đổi một cách nghiêm túc", ông Nguyễn Mạnh Quân nói.

Theo ông Quân, có lẽ bất kỳ sinh viên kỹ thuật ở một trường đại học Việt Nam nào cũng có thể trả lời được liệu chúng ta có thể sản xuất được ốc vít đủ tiêu chuẩn để đáp ứng yêu cầu thị trường hay không. Nhưng chắc chắn rằng sẽ chẳng có doanh nghiệp nào sẵn sàng đầu tư để sản xuất ra một mớ ốc vít đạt chuẩn nhưng chẳng biết lắp vào đâu, dùng vào đâu. Ở đây, có hai câu hỏi khác nhau: Một là có làm được không? Hai là có nên làm không? Câu hỏi thứ nhất liên quan đến năng lực, câu hỏi thứ 2 liên quan đến tính hợp lý. Lâu nay chúng ta thường bàn về khái niệm “năng lực” với cách hiểu chung chung, đôi khi mơ hồ. Nếu hiểu một cách ký lưỡng hơn, năng lực thể hiện trên 2 phương diện là năng lực nhận thức /tri thức và năng lực hành động.

"Người Việt Nam nổi tiếng là khéo tay, sự tài hoa của người thợ thủ công Việt Nam cũng từng làm siêu lòng không chỉ bạn bè quốc tế mà còn mang lại niềm tự hào cho chính người Việt Nam. Vậy khi tham gia vào mạng lưới kinh tế trải rộng trên phạm vi toàn cầu chúng ta có vẻ trở nên lúng túng. Dường như “chiếc ốc vít - doanh nghiệp Việt Nam” chẳng biết lắp ghép vào đâu trong “cỗ máy kinh tế toàn cầu”. Những bàn tay tài hoa của người thợ thủ công Việt Nam dường như không thể tìm được đất diễn trong một hệ thống các công việc phức tạp, chi tiết được thiết kế một các kỹ lưỡng đòi hỏi sự chính xác gần như tuyệt đối. Doanh nghiệp Việt Nam có rất nhiều tiềm năng, đặc biệt về nhận thức và trí tuệ. Tuy nhiên có vẻ như chính bản thân doanh nghiệp chưa hiểu rõ về khả năng của mình và cùng không biết được giá trị của chúng trong bối cảnh môi trường hoạt động mới. Để giúp giải quyết vấn đề này, chúng ta bắt đầu bằng việc sử dụng lăng kính của doanh nghiệp trong môi trường kinh tê quốc tế và toàn cầu hóa để đánh giá lại chính bản thân mình, để từ đó có cách nhìn đúng đắn hơn về khẳ năng của mình cũng như xác định được chỗ đứng phù hợp, tìm ra giải pháp nâng cao năng lực hành động để có thể phát huy giá trị tiềm ẩn và bản sắc dân tộc đặc trưng, tránh rơi vào tình trạng trở thành “bánh xe thứ năm” (sơ cua) trong cỗ máy công nghiệp khu vực và toàn cầu”, ông Nguyễn Mạnh Quân cho biết thêm. (còn nữa)

Bộ KH&CN đã và đang tập trung chỉ đạo thực hiện các giải pháp chính sách đồng bộ nhằm đưa KH&CN trở thành động lực tăng trưởng của doanh nghiệp và nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ mang thương hiệu Việt Nam. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý hoạt động KH&CN theo hướng đẩy mạnh thực hiện cơ chế Nhà nước đặt hàng nhiệm vụ KH&CN gắn với trách nhiệm sử dụng kết quả phục vụ phát triển doanh nghiệp, các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế; tăng cường mối liên kết giữa viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp.

Thứ hai, triển khai các định hướng nhiệm vụ KH&CN chủ yếu theo hướng tập trung cho nghiên cứu ứng dụng hoặc nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng, đồng thời, triển khai đồng bộ các chương trình quốc gia về đổi mới công nghệ; phát triển công nghệ cao; phát triển sản phẩm quốc gia; nâng cao năng suất, chất lượng của sản phẩm, hàng hóa Việt Nam; hỗ trợ doanh nghiệp phát triển tài sản trí tuệ.

Thứ ba, phát triển mạnh các kênh tài chính hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư đổi mới công nghệ, cải tiến hoặc thay thế công nghệ, thiết bị lạc hậu thông qua các quỹ quốc gia trong lĩnh vực KH&CN: Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia.

Thứ tư, phát triển mạnh thị trường KH&CN theo hướng phát triển mạng lưới các tổ chức trung gian môi giới chuyển giao, tư vấn, đánh giá và định giá công nghệ. Đầu tư xây dựng các sàn giao dịch công nghệ quốc gia tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng....

Thứ năm, đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế về KH&CN; phát triển mở rộng mạng lưới các cơ quan đại diện KH&CN của Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt trên các địa bàn đối tác chiến lược và trọng điểm có công nghệ nguồn cần khai thác; trên cơ sở đó, triển khai có hiệu quả Chương trình tìm kiếm, giải mã và chuyển giao công nghệ từ nước ngoài về Việt Nam.

Nguyễn Nam - Nguyễn Hương


Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang