Món "độc" miền sông nước Hà Tiên

Cà xỉu

Cà xỉu được xem là món “độc” ở Hà Tiên. Nghe cái tên là lạ cùng với lời giới thiệu “ngọt lịm” của chủ quán, rất nhiều khách gọi món này ăn thử rồi... ghiền luôn!

Cà xỉu là một loại hải sản khá phổ biến ở vùng biển Hà Tiên. Thoạt trông, hình dáng bên ngoài của cà xỉu trông giống loài 2 mảnh vỏ nhưng quan sát kỹ trông giống các loài côn trùng trên cạn. Khi bắt được cà xỉu, người ta đem muối tương tự như muối ba khía. Các hàng quán mua cà xỉu muối về chế biến lại, tạo món “độc” cho ẩm thực Hà Tiên. Tuy vậy, không phải quán nào cũng có món này.

Cà xỉu được xem là món “độc” ở Hà Tiên

Theo các bà nội trợ, cà xỉu muối vốn đã ngon rồi nên ăn kiểu nào cũng ngon. Người dân địa phương thường ăn cà xỉu muối với cơm nóng: vắt nắm cơm vừa miệng ăn rồi kẹp con cà xỉu bên trong. Về sau, nhiều người biết đến món ăn dân đã này, cà xỉu mới chế biến thành nhiều món. Đầu bếp ở Hà Tiên thường chế biến món cà xỉu này tương tự như gỏi xoài, gỏi cóc với khô vậy. Cà xỉu muối được trần sơ qua nước nóng để giảm mặn. Xoài băm sợi nhuyễn trộn với rau răm. Sau đó, rưới nước giấm đường, pha thêm chút nước mắm Phú Quốc để tạo vị đậm đà. Trộn hỗn hợp này lại với nhau cùng với cà xỉu rồi rắc đậu phộng rang, hành phi để tạo thêm hương vị. Có người còn cho thêm củ hành tây xắt sợi... tùy khẩu vị. Ngon nhất vẫn là gỏi xoài cà xỉu. Vị chua, mặn, ngọt và cay của món ăn tạo cho khách cảm giác càng ăn càng thích. Đặc biệt, phần đuôi cà xỉu dài, có khi dài gấp 2-3 lần thân, sau khi muối có màu trong vắt, ăn rất giòn. Các đấng mày râu tin rằng, phần đuôi này “tốt” cho sinh lực nên “hảo” nhất món cà xỉu làm gỏi xoài. Một dĩa gỏi xoài cà xỉu khoảng 40.000 đồng, có thể làm thức nhắm cho 4 người đàn ông với ít nhất một lít rượu đế hoặc một thùng bia.

Nhiều du khách nhắc nhau: “Đến Hà Tiên, có ăn cà xỉu chưa?” hay “Đến Hà Tiên phải ăn cà xỉu nghen...”. Tên quán Mỹ Tiên 333 dưới dốc cầu Tô Châu là địa chỉ quen thuộc của du khách thưởng thức món này.

Ốc giác

Ốc giác là loại ốc to con, có con hơn 1kg, mà phần thịt ốc chiếm hơn ½ trọng lượng. Loài ốc này thường sống theo các vùng đá rạng chìm khuất dưới mặt nước hoặc các vách đá, hang hốc ngập nước quanh chân các hòn đảo.

Ngư dân thường thưởng thức món ốc này ngay trên tàu như một tặng vật ngon lành của biển cả

Sau khi bị bắt, con ốc giác có khả năng sống hàng tuần trong nước mặn. Trước nay, khi bắt được ốc giác theo những mẻ lưới tôm cá, ngư dân thường thưởng thức ngay trên tàu như một tặng vật ngon lành của biển cả. Cách thưởng thức đơn giản món ốc giác là luộc hay nướng lên rồi chấm với muối tiêu chanh, hay nhắm kèm với một hạt muối, một trái ớt.

Từ đó, người dân vùng Hà Tiên đã chế biến món ăn hấp dẫn - ốc giác trộn gỏi. Thịt của con ốc giác gồm hai phần, đều ăn được, phần cùi ốc trắng trong, cứng giòn như mề gà; phần ruột ốc màu nâu nhạt, mềm, vị bùi và béo mà người ăn ốc giác sành điệu gọi là gạch hay gan. Con ốc giác sau khi rửa sạch phần vỏ, đem hấp chín (hoặc luộc), cùi ốc đuợc thái ra thành từng lát mỏng, sau đó trộn với bắp chuối (hoa chuối) thái mịn, rau răm, ớt, dầu ăn và gia vị. Phần ruột ốc xếp lên trên cùng cho khỏi nát, rồi rắc đều lên gỏi đậu phộng rang giòn.

Cồi biên mai

Biên mai là loài có nhiều ở vùng biển Hà Tiên. Người dân địa phương thường gỡ lấy thịt cồi, nướng trên than hồng, tạo thành món nhâm nhi thú vị.

Mùi thơm lựng và vị ngọt nếm vào nghe tê tê ở đầu lưỡi, xứng là món ngon lạ lùng của xứ biển Hà Tiên

Con biên mai có nhiều ở quần đảo Hải Tặc thuộc huyện Hà Tiên, Kiên Giang, xuất hiện ở những thềm đá ngầm sâu khoảng 5m. Đuôi biên mai dính vào mặt đá, thân đứng thẳng dập dềnh mở, khép miệng theo hơi thở chờ rong tảo hoặc phiêu sinh vật tấp vào mà ngậm miệng lại. Bên ngoài biên mai gồm hai miếng vỏ mầu xanh đầy rong rêu ốp lại. Phía đầu to, đằng đuôi tóp nhỏ tựa hồ bắp chuối hột.

Sau khi gỡ biên mai, ngư dân dùng chài đập bể ra, cạy lấy miếng thịt bên trong, nơi hai mép vỏ gắn lại. Miếng thịt đó gọi là "cồi" dày và lớn tương tự lát cau khô. Một tấn biên mai chỉ cho được 1 kg cồi tươi. Món ăn cồi biên mai phải ướp phụ gia: tàu vị yểu, tiêu, mỡ, muối... Thực khách dùng que cọng lá dừa dài khoảng hai tấc xiên ở đầu vài viên cồi biên mai, hơ trên bếp than.

Mùi thơm lựng và vị ngọt nếm vào nghe tê tái ở đầu lưỡi, xứng là món ngon lạ lùng của xứ biển Hà Tiên.

Gỏi cá trích

Gỏi cá trích trước nay từng nổi tiếng ở Phú Quốc, Vũng Tàu. Song gỏi cá trích Hà Tiên (Kiên Giang) vẫn có sức hấp dẫn riêng, làm "mềm lòng" không ít thực khách khó tính và sành ăn gần xa.

Thịt cá trích trộn gỏi giòn hơn thịt cá mai và không tanh

Muốn có món gỏi cá trích chất lượng, người ta phải chọn những con cá còn tươi rói, đánh vảy, rửa sạch rồi xắt mỏng thành từng miếng nhỏ.

Tuy cùng là món gỏi nhưng dân địa phương ở Hà Tiên có những cách chế biến khác nhau. Có người lấy thịt phi-lê cá trích ướp trước với ít nước cốt chanh hoặc giấm trong vài phút rồi chắt bỏ nước. Sau đó cho thêm nước mắm nhĩ, đường, gừng, ớt và củ hành tây xắt nhỏ, trộn đều lên. Người khác thì phi tỏi, củ hành tím cho thơm lừng trước khi trộn với thịt cá tươi và cho thêm ít thính để khử mùi cá. Cách này trông quyến rũ hơn!

Nhưng muốn có một đĩa gỏi cá trích hảo hạng, người đầu bếp phải chế biến đúng bài bản, nhất là không thể thiếu đậu phộng rang vừa giòn thơm và dừa nạo. Dừa nạo cho món này phải là dừa khô thật già để tăng độ béo. Kèm theo một đĩa bánh tráng dẻo, đĩa bún nhỏ sợi, rau non và nước chấm. Tốt nhất là rau vườn, rau dại như đọt xoài, đọt bứa, lá cách, tía tô, cải bẹ xanh... thêm vài trái chuối chát, vài trái khế và ít trái dưa chuột thì càng tuyệt. Riêng nước chấm phải chế biến từ nước mắm nhĩ thơm thanh, được gia vị hài hòa với một chút chua chua của giấm nuôi, cay cay của ớt hiểm giã và vị ngọt, độ béo của đường, đậu phộng rang giã nhuyễn.

Lúc ăn, bạn sẽ dùng đũa gắp cá, dừa, bún và rau cho vào chiếc bánh tráng rồi cuốn tròn lại, chấm, nhai từ từ để thưởng thức mùi vị đặc trưng của cá. Thịt cá trích trộn gỏi giòn hơn thịt cá mai và không tanh. Lắng đọng, bạn sẽ cảm nhận cả mùi thơm nồng của rau cải, kết hợp với vị ngọt của cá, vị béo của dừa cùng các chất chua, cay, nồng của gia vị.

Bánh canh chả ghẹ

Chợ đêm Đông Hồ (Hà Tiên) có rất nhiều quán ăn, các món ăn rất đa dạng và đã đặt chân đến Hà Tiên, bạn nên thưởng thức món bánh canh chả ghẹ.

Ăn tô bánh canh chả ghẹ, ngoài việc cảm nhận được hương vị đặc trưng của nó, thực khách còn được cung cấp một nguồn năng lượng rất lớn cho cơ thể

Chỉ những vùng ven biển mới có thể làm món chả ghẹ bởi ở đó mới có loại ghẹ tươi mới vừa đánh bắt, thịt còn săn chắc và rất ngọt khi chế biến món ăn. Về cơ bản, thì bánh canh chả ghẹ cũng như các loại bánh canh khác. Duy có điều, chế biến với ghẹ thì phải nêm nếm cho phù hợp với loại thực phẩm này. Vì vậy, nước dùng của bánh canh chả ghẹ rất đặc trưng, đậm đà phong vị miền biển.

Nồi nước dùng, ngoài việc nêm nếm bình thường, người ta còn cho vào một ít tôm khô, xương, thịt và đầu cá thu. Chính nhờ những nguyên liệu này mà nồi nước dùng có vị thơm, ngọt và mặn mà hương vị biển. Còn chả cá thì được làm từ thịt của cá thu kết hợp với cá ảo. Cá ảo là những loài cá nhỏ, sau khi đánh bắt về, người ta lựa những con cá lớn ra, những loại cá vụn vặt còn lại được gọi là cá ảo.

Thịt của cá thu tươi được nạo ra, để lẫn trong các loại cá ảo, sau đó nêm gia vị gồm tiêu, tỏi, hành, nước mắm... rồi trộn đều lên, trộn càng đều chả càng thấm, ăn càng ngon. Sau đó đem hỗn hợp này cho vào cối quết nhuyễn. Quết càng nhuyễn chả sẽ càng dai, rồi cho thêm ít mỡ xắt hạt lựu. Sau đó đem vo tròn thành từng viên cỡ ngón chân cái, rồi đem hấp chín.

Ghẹ sau khi luộc chín, được gỡ lấy thịt ra. Khi ăn, bốc bánh canh cho vào tô, chan nước dùng, sau đó để lên một ít chả, một ít thịt ghẹ, một hoặc hai trứng cút, cùng chút ngò gai xắt nhuyễn, tỏi phi, ớt bằm, nước mắm... làm cho tô bánh canh càng thêm bắt mắt.

Ăn tô bánh canh chả ghẹ, ngoài việc cảm nhận được hương vị đặc trưng của nó, thực khách còn được cung cấp một nguồn năng lượng rất lớn bởi các thực phẩm có nguồn gốc từ miệt biển. Nếu có dịp đến Hà Tiên, du khách nên tìm ăn thử. Bởi món này đang được bán rất phổ biến ở đây cả đêm lẫn ngày.

Bún cá Hà Tiên

Bún cá Hà Tiên là món ngon dễ làm, nhưng có những đặc trưng khác với nhiều nơi. Dù là món ăn dân dã nhưng kỹ thuật chế biến khá công phu: mua cá lóc còn tươi sống khoảng non 1kg/con trở lại.

Bún cá Hà Tiên là một món ngon dễ làm, nhưng có những đặc trưng khác với nhiều nơi

Làm cá, chặt vây, cạo vẩy, rửa sạch, cắt làm hai khúc: đầu và đuôi. Đầu cá được cắt rời với nguyên bộ lòng. Rạch bao tử, lấy thức ăn ra, chà muối, rửa sạch. Tránh không để vỡ mật, giập gan thì bộ ruột mất ngon. Bộ ruột cá là phần ngon nhất của cá! Cá được đem hấp bằng xửng để nước ngọt trong cá chảy xuống nồi nước lèo bên dưới. Khi thấy cá chín nhăn da thì vớt ra, bỏ da, bẻ cá ra từng miếng bằng ngón tay, xếp gọn ra dĩa để riêng. Tiếp theo, sử dụng loại tôm to bằng ngón tay, còn tươi (tôm sú hoặc tôm sắt) đem rửa sạch, lột vỏ, bỏ đầu, ướp gia vị... trụng chín cho tôm săn lại múc ra tô để nguội. Cho tôm khô vào bọc vải sạch nấu sôi với nước lèo để tăng vị thơm ngọt. Nước lèo phải trong, ngọt nước và có hương vị mặn mà. Mùa mưa, cá lóc đồng thường có trứng, người ta cà nhẹ cho trứng tơi ra, cho vào nồi nước lèo, trứng nổi lên từng hạt nhỏ kết váng vàng tươi trông rất hấp dẫn.

Rau nhút cắt khúc sắp dưới đáy tô. Cho một vốc bún sợi nhỏ vào tô, chế nước lèo thật nóng vào bún, chắt ráo nước, sau đó cho cá và tép lên trên, đổ nước lèo nóng ngập tô. Ngắt vài cọng rau răm rải lên mặt với vài lát ớt đỏ. Nêm bún bằng nước mắm ngon nguyên chất Phú Quốc thì mới đúng điệu, làm tăng hương vị món bún cá. Đặc biệt, bún cá Hà Tiên không sử dụng hành lá, giá sống và rau thơm các loại, trừ rau răm.

Hủ tiếu hấp Hà Tiên

Hủ tiếu hấp là món ăn dân dã của người Hà Tiên, bán rong ở lề đường nhưng vẫn hấp dẫn thực khách…

Hủ tiếu hấp là món ăn dân dã của người Hà Tiên

Nguyên liệu làm hủ tiếu hấp được sử dụng từ sợi hủ tiếu tươi. Sợi hủ tiếu dai và mềm được hấp cách thủy thay vì trụng nước sôi. Hủ tiếu để lượng vừa phải, thích hợp cho ăn nhẹ trong bữa điểm tâm. Nét khác của hủ tiếu hấp Hà Tiên so với các nơi chính là nước cốt dừa thắng sền sệt béo ngậy. Hủ tiếu hấp ăn với bì trộn thính và thịt heo nạc xắt sợi, chả giò chiên. Riêng chả giò được làm từ khoai cao xắt sợi nhỏ, ướp gia vị và hành tiêu kết hợp với thịt xắt nhỏ. Nhờ đó, chả giò có vị bùi của khoai, ngọt của thịt và thơm của gia vị.

Món ăn này được bán khá nhiều ở thị xã Hà Tiên nhưng lại hiếm khi xuất hiện ở các nhà hàng, quán ăn lớn. Theo những người sành ăn ở Hà Tiên, hủ tiếu hấp ngon nhất Hà Tiên bán ở góc đường Mạc Công Du - Lam Sơn, phía sau chợ nhà lồng cũ.

Xôi Hà Tiên

Nhiều du khách đến Hà Tiên (Kiên Giang) thưởng thức xôi dân dã vào bữa sáng đã buột miệng khen: “Xôi Hà Tiên ngon và đẹp”. Màu óng ánh và vị thơm của nếp, vị béo của dừa làm xao xuyến lòng người…

Xôi Hà Tiên ngon và đẹp. Màu óng ánh và vị thơm của nếp, vị béo của dừa làm xao xuyến lòng người…

Xôi được nấu từ nếp thơm nên khi vừa chín đã thơm lừng. Đặc biệt, phụ nữ Hà Tiên nấu xôi rất khéo, hạt nếp chín có màu trắng ngà bóng lưỡng, thoạt nhìn đã kích thích thị giác và truyền đến não, tạo cảm giác thèm ăn nơi đầu lưỡi. Nếu chỉ ăn xôi không cũng thấy ngon vì mùi thơm lừng của nếp và độ vừa ăn. Xôi Hà Tiên có 2 loại ngọt và mặn.

Xôi ngọt có thêm nước dừa đặc sánh và xoài chín được chế biến sền sệt như nước sốt. Bên trên để thêm chút dừa nạo sợi. Ăn vào béo ngậy, thơm tho. Xôi mặn Hà Tiên không để nhiều gia vị, thịt như các nơi khác. Xôi mặn Hà Tiên chỉ có lớp tôm khô giã sợi nhuyễn để trên bề mặt nhưng hương vị rất đậm đà. Mỗi gói xôi Hà Tiên nhỏ gọn nằm trong lòng bàn tay. Người ăn ít nhất sẽ phải thấy thèm ăn thêm nữa khi đã ăn hết gói xôi.

Ngọc Anh (t/h)