Muốn phát triển thành công điện hạt nhân rất cần sự ủng hộ của người dân

Một trong những yếu tố quan trọng tác động đến sự phát triển của ngành công nghiệp điện hạt nhân thế giới chính là sự ủng hộ của công chúng. Chỉ khi có được sự chấp thuận của công chúng, ngành điện hạt nhân mới có đầy đủ điều kiện hoạt động, qua đó phát huy được vai trò của mình trong đời sống kinh tế, xã hội.

Kinh phí còn hạn hẹp

Tại Việt Nam, định hướng quy hoạch phát triển điện hạt nhân đến năm 2030 theo Đề án số 370 về thông tin, tuyên truyền về phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam, do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 28-2-2013 đã nhấn mạnh: Hoạt động thông tin, tuyên truyền về điện hạt nhân phải đảm bảo kịp thời, minh bạch, được tiến hành đồng bộ, phù hợp với tiến độ của Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và các dự án điện hạt nhân tiếp theo.

Trong đề án tuyên truyền về điện hạt nhân này, các cơ quan chức năng cần chú trọng triển khai thông tin tuyên truyền sâu rộng chủ trương của Đảng, chiến lược, cơ chế, chính sách của Nhà nước về phát triển điện hạt nhân đến mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam, từ đó tạo sự đồng thuận chung trong toàn xã hội, góp phần tạo nên sự thành công của Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Qua một thời gian thực hiện đề án 370, ông Nguyễn Phi Long - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Ninh Thuận cho rằng, đề án đã nâng cao một bước nhận thức của người dân về vai trò của điện hạt nhân trong việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, ông Long cho rằng hiện khó khăn lớn nhất đối với công tác tuyên truyền về việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận –một tỉnh nghèo của cả nước là vấn đề phân bổ kinh phí. Đến thời điểm cuối năm 2015, theo ông Long, kinh phí của đề án 370 vẫn chưa được phân bổ về địa phương. Bên cạnh đó, việc thay đổi tiến độ xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận vẫn chưa xác định được thời điểm khởi công xây dựng đã tác động không nhỏ đến tâm lý người dân vùng dự án.

Nhận định về vấn đề này, Giáo sư Hà Mạnh Thư - Giám đốc Trung tâm Thông tin năng lượng nguyên tử cho rằng, nếu thực hiện nghiêm chỉnh, hiệu quả về tuyên truyền sẽ rất tốt vì trong đề án đã xác định rõ ràng vai trò của Bộ KH&CN, Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin - Truyền thông và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

“Trong đó, trách nhiệm của Bộ Tài chính rất quan trọng với việc cung cấp kinh phí theo đề án 370 mà Thủ tướng đã ký. Tuy nhiên, lượng kinh phí cho năm 2014 là quá nhỏ, chỉ khoảng 6 tỷ đồng, thay vì kỳ vọng 50 tỷ đồng quá muộn, nên phải chuyển sang năm 2015”, Giáo sư Hà Mạnh Thư nói.

Sự đồng thuận của nhân dân rất quan trọng

Trong khi vấn đề kinh phí cho dự án tuyên truyền còn chậm trễ thì các chuyên gia cho rằng, một trong những yếu tố góp phần làm nên thành công của các nhà máy điện hạt nhân chính là sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân.

Ông Arkady Karneev, Giám đốc truyền thông Rosatom khu vực châu Á cho rằng, vai trò của công chúng, yếu tố ít được nhắc đến trong những dự án phát triển điện hạt nhân của nhiều quốc gia giai đoạn trước đây lại trở nên rất quan trọng trong những năm gần đây.

Nguyên nhân bởi tình hình đã thay đổi khi một làn sóng phản đối việc xây mới các nhà máy điện hạt nhân cũng như đòi đóng cửa các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động đã xảy ra tại nhiều nơi như Pháp năm 2007, Nga năm 2010, Ấn Độ năm 2012, Đài Loan 2014.

Có 4 nguyên nhân dẫn đến những nhận thức tiêu cực về công nghệ hạt nhân và vai trò của nó trong đời sống kinh tế xã hội mà công chúng nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay vướng phải.

Đó là thiếu kiến thức và hiểu lầm về công nghệ hạt nhân và bức xạ; Ảnh hưởng từ những hoạt động thử nghiệm vũ khí hạt nhân; Ảnh hưởng từ các tai nạn nghiêm trọng tại nhà máy điện hạt nhân Three-Mile Island (1979), Chernobyl (1986), và Fukushima (2011); Hoạt động của các phong trào phản đối hạt nhân.

Do đó, bí quyết giúp các cơ quan quản lý và chuyên môn về điện hạt nhân nhận được sự ủng hộ của nhân dân theo ông Arkady Karneev chính là năm yếu tố: minh bạch, dễ hiểu, phản ứng nhanh, liên hệ trực tiếp và sáng tạo.

Những kinh nghiệm mà Rosatom đã áp dụng thành công như tạo dựng nhiều kênh thông tin hữu hiệu đến với công chúng qua truyền hình, sách báo, ứng dụng trên điện thoại di động, máy tính bảng (xây dựng phần mềm tương tác với nhà máy điện hạt nhân)… cũng như chứng minh trong thực tiễn qua hiệu quả năng lượng của các nhà máy điện hạt nhân đang vận hành an toàn.

“Bên cạnh đó, Rosatom còn đảm bảo khả năng tiếp cận thông tin của công chúng với những thông tin có độ tin cậy cao và cập nhật qua trang web russianatom.ru, nơi cung cấp bản đồ tương tác, cập nhật thông tin về điều kiện bức xạ tại các cơ sở Rosatom cũng như thông tin chung hữu ích về công nghệ bức xạ và điện hạt nhân”, ông Arkady Karneev nói.

Ông Arkady Karneev nhấn mạnh: “Công chúng cần được cung cấp thông tin minh bạch và tin cậy về công nghệ điện hạt nhân dưới nhiều hình thức để giúp họ không chỉ hiểu đúng mà còn có khả năng đưa ra những lựa chọn và quan điểm chuẩn xác, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao về điện hạt nhân trong những thời điểm quan trọng”.