Nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt - cần đoạn tuyệt với nguyên tắc “xin - cho”

Ngày 29/10/2020 tại Hà Nội, Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Nâng cao sức cạnh tranh của hàng Việt trước thời cơ, thách thức từ các Hiệp định thương mại thế hệ mới.

Uy tín của hàng Việt ngày càng nâng cao

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải, Việt Nam hiện là thành viên của nhiều FTA. Trong số 13 FTA đã có hiệu lực và đang triển khai, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) là FTA thế hệ mới đầu tiên mà Việt Nam tham gia, tiếp theo đó là Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA).

Việc tham gia các FTA đã giúp thị trường xuất nhập khẩu được mở rộng và đa dạng hóa; thị trường dịch vụ tài chính phát triển hơn với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Cùng với việc gia nhập WTO từ năm 2007, việc tham gia các FTA đã góp phần thúc đẩy GDP của Việt Nam tăng hơn 300%, kim ngạch xuất nhập khẩu tăng 350%.

Đáng chú ý, hàng Việt đang ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng. Điều này thể hiện rõ nét trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, nguồn cung và nhu cầu bị gián đoạn, nhiều chỉ số kinh tế sụt giảm so với cùng kỳ thì bán lẻ hàng hóa nổi lên là một trong những điểm sáng của kinh tế vĩ mô.

Cụ thể, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng quý III/2020 đạt 1.305,8 ngàn tỷ đồng, tăng 14,4% so với quý II/2020 và tăng 4,5% so với cùng kỳ năm trước. Đây là kết quả tích cực, thể hiện rõ vai trò của hàng Việt tại thị trường nội địa khi ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng.

Hàng Việt vẫn đang được đánh giá cao và được các nhà phân phối, bán lẻ ưu tiên trong cơ cấu hàng hóa bày bán trên quầy kệ. Tỷ lệ hàng Việt tại các hệ thống phân phối hiện đại được duy trì ở mức cao. Cụ thể, hàng hóa Việt ở Co.opmart chiếm 90%-93%, Satra 90%-95%, Vinmart 96%, Vissan 95%, Hapro 95%…

Đứng trước nhiều thách thức

Các hiệp định thương mại thế hệ mới, đặc biệt là EVFTA và CPTPP khiến các tập đoàn đa quốc gia vào Việt Nam ngày một nhiều hơn, doanh nghiệp Việt phải cạnh tranh nhiều hơn khi hàng hóa của nhiều quốc gia sẽ tăng nhập khẩu vào Việt Nam nhờ được hưởng ưu đãi thuế quan.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nhận định, mặc dù hàng Việt đã từng bước khẳng định uy tín trên thị trường, nhưng hiện nay, trình độ phát triển của Việt Nam vẫn đang ở mức trung bình và thấp. Việc Việt Nam mở cửa thị trường cho hàng hóa, dịch vụ đến từ các nước đối tác khiến thị trường trong nước không còn là khái niệm “sân nhà”. Đặc biệt, đối với những nhóm ngành hàng mà Việt Nam có sức cạnh tranh yếu như nông nghiệp, chăn nuôi, thủy sản và một số ngành dịch vụ sẽ gặp không ít những thách thức.

Cùng lo lắng đó, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông chia sẻ, mặc dù là động lực phát triển quan trọng của nền kinh tế và chiếm tới gần 98% tổng số doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế nhưng đa số là các DN nhỏ và siêu nhỏ, các DN vừa và lớn chiếm tỉ trọng quá ít (khoảng 3%), tạo thành chỗ khuyết thiếu cơ cấu nghiêm trọng. Do quy mô nhỏ bé nên khả năng tích tụ và tập trung vốn để đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao trình độ quản lý... của DN Việt Nam bị hạn chế.

Điều đáng quan tâm là đến nay, Việt Nam chưa tham gia được vào hệ sinh thái và chuỗi giá trị của các doanh nghiệp đầu chuỗi và doanh nghiệp nước ngoài. Theo tổng hợp của dự án LinkSME, các công ty Nhật Bản, một trong những nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam, mua sắm khoảng 32,4% các dịch vụ và sản phẩm đầu vào từ các nhà cung cấp địa phương. Con số này thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp FDI của Nhật tại các nước láng giềng ví dụ như Trung Quốc (67,8%), Thái Lan (57,1%) và Indonesia (40,5%).

Nói về hàng Việt phải cạnh tranh nhiều hơn với hàng nhập khẩu, bà Lê Việt Nga- Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho hay, với thị trường EU, trong giai đoạn hậu dịch Covid-19, hàng chất lượng cao từ EU sẽ gia tăng tại thị trường Việt Nam. Chẳng hạn, ngành thực phẩm sẽ rất cạnh cạnh với hàng nhập khẩu từ EU, hiện không khó để tìm mua các loại trái cây ngoại như táo, nho, lê, cherry, việt quất, cam… trong các siêu thị, cửa hàng tiện lợi trên khắp Việt Nam.

Hơn nữa, trong khi phải cạnh tranh khắc nghiệt với đối thủ mạnh thì hàng Việt còn phải cạnh tranh với hàng giả, hàng nhái, hàng đội lốt hàng Việt… mà vấn đề này chỉ đơn thương doanh nghiệp thì không thể ngăn chặn được. Doanh nghiệp rất cần Nhà nước hỗ trợ cụ thể hơn với các biện pháp mạnh mẽ hơn, bà Nguyễn Thị Đông – Giám đốc một công ty sản xuất hóa mỹ phẩm chia sẻ.

Áp dụng hệ thống khuyến khích “người thắng”

Để tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, theo PGS.TS.Trần Đình Thiên- Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, cần nỗ lực xây dựng các nền tảng của kinh tế thị trường. Đặc biệt, phải nhanh chóng đoạn tuyệt với hệ thống phân bổ nguồn lực theo nguyên tắc “xin – cho”. Đây là nguồn gốc cơ bản và trực tiếp của hệ thống tham nhũng, lãng phí, làm méo mó toàn bộ cấu trúc thị trường.

Cùng với đó, phải áp dụng hệ thống khuyến khích “thưởng người thắng” thay cho cách điều hành nền kinh tế theo nguyên lý “chọn người thắng”. Sự thay thế này sẽ giúp kích thích tinh thần đua tranh giành thắng một cách đàng hoàng trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Khi đó, doanh nghiệp tư nhân sẽ không bị “lép vế” do trước khu vực doanh nghiệp nhà nước; khu vực doanh nghiệp bản địa không phải lo ngại sự lấn át bất hợp lý của khu vực doanh nghiệp FDI- PGS.TS.Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

Trước bối cảnh khó khăn chung, với vai trò là một cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực Công Thương, Bộ Công Thương và các bộ ngành đang triển khai hàng loạt giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Khánh Ngọc- Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương) cho biết, Vụ sẽ hỗ trợ thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường các nước châu Mỹ và châu Âu. Ngoài ra, các thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cũng định kỳ và báo cáo đột xuất để cập nhật kịp thời thông tin thị trường các nước có FTA, đưa ra những nhận định và phân tích chuyên sâu. Các Thương vụ cũng vận động, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia hội chợ, triển lãm quốc tế cũng như doanh nghiệp nước ngoài tham gia các sự kiện tổ chức tại Việt Nam.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để nâng cao sức cạnh tranh, chiếm lĩnh vị thế "sân nhà", cùng với hỗ trợ các cơ quan chức năng, thời gian tới, doanh nghiệp Việt cần chủ động nâng cao sức cạnh tranh; chủ động hợp tác, liên kết tạo chuỗi cung ứng; đồng thời tích cực quảng bá, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại…

Lê Kim Liên