Năng lực giám sát ở doanh nghiệp nhà nước còn yếu

Sai phạm ở doanh nghiệp nhà nước gây bức xúc

Thời gian qua, các ngành chức năng liên tiếp phát hiện nhiều sai phạm "khủng" ở các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Đánh giá về tình hình hoạt động hiện nay của các doanh nghiệp, tập đoàn, tổng công ty nhà nước, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh viện dẫn số liệu của Bộ Tài chính, rằng tổng số nợ của DNNN là 1.008.000 tỷ đồng trên vốn chủ sở hữu là 790.000 tỷ đồng. Bộ trưởng cho biết, theo quy định của Chính phủ, tỷ lệ nợ của các các tập đoàn, tổng công ty nhà nước trên vốn chủ sở hữu không được vượt quá 3 lần. Trong khi đó, tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu của khối DNNN này là 1,36 lần.

Bộ trưởng cho rằng, mức này bằng một nửa so với quy định và cho dù có trường hợp quá 3 lần cũng không quá lo ngại. Bởi theo ông, vấn đề quan trọng là họ (DNNN) có trả được nợ hay không?

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh

Báo cáo Bộ Tài chính gửi Chính phủ cũng cho hay, đến năm 2010 chỉ có 20% số DNNN lỗ và hòa vốn, 80% là có lãi. Số tiền lãi nộp cho ngân sách hằng năm đều tăng.

"Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là thành phần chủ lực giúp nhà nước thực hiện việc bình ổn giá, đảm bảo an sinh xã hội và tham gia vào các lĩnh vực mà tư nhân không làm... Tuy nhiên, việc sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn lực to lớn mà đất nước trao cho các DNNN, tập đoàn, tổng công ty nhà nước chưa hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu người dân. Đặc biệt, một số tổng công ty nhà nước bộc lộ những yếu kém trong công tác quản lý", Bộ trưởng Vinh thừa nhận.

Bộ trưởng còn nhấn mạnh, các sai phạm, thất thoát, lãng phí lớn vừa qua gây bức xúc trong xã hội đã làm lu mờ công sức, đóng góp rất lớn của các DNNN, gây ra những đánh giá, nhận xét tiêu cực về lực lượng này. Do đó “chúng ta cần xem xét, xử lý nghiêm minh các sai phạm nhưng cũng không nên phủ nhận toàn bộ công sức của hàng triệu cán bộ, viên chức, kỹ sư, người lao động đang ngày đêm làm việc tại các DNNN góp phần tạo ra các dịch vụ quan trọng cho nền kinh tế", Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nói.

Cần có chế tài xử lý mạnh hơn

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh thừa nhận, sai phạm xảy ra ở các DNNN hiện nay do khả năng giám sát của các cơ quan các cấp ở DNNN còn yếu kém.

"Chúng ta không chỉ có bộ máy các bộ ngành, các cơ quan được giao quản lý theo dõi giám sát, mà chúng ta còn có cả hệ thống chính trị, tổ chức Đảng, công đoàn trong DNNN, đều có chức năng theo dõi, giám sát, đánh giá ở đó song phát hiện chậm. Thêm vào đó, trách nhiệm của người quản lý trực tiếp các tổng công ty, DNNN có các quy định rất mạch lạc. Qua những sai phạm tại Vinashin, Vinalines... các cơ quan thanh tra và điều tra đều có kết luận rõ ràng là các vụ tiêu cực lớn có nguyên nhân căn bản là cố ý làm trái quy định pháp luật của cá nhân. Họ biết luật pháp không cho phép, không  được làm, song vì lợi ích cá nhân, lợi ích một nhóm, họ vẫn thực hiện trái luật pháp", Bộ trưởng Vinh chỉ rõ.

Bộ trưởng Vinh cho biết, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng, Bộ KH&ĐT phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, rà soát để sửa đổi Nghị định 132/2005/NĐ-CP. Theo đó, sẽ làm rõ hơn quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn nhà nước tại DNNN, khắc phục những hạn chế đã được nhận diện. Và, đầu tháng 7, Bộ KH&ĐT sẽ trình Chính phủ Dự thảo sửa đổi Nghị định 132 này. Đồng thời, Chính phủ đang chỉ đạo các bộ ngành khác sửa đổi các luật như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Xây dựng... một số luật liên quan đến thẩm quyền các doanh nghiệp, để có hành lang pháp lý tốt hơn.

Ngoài ra, một giải pháp cốt lõi, thiết yếu nhất để khắc phục tình trạng này là phải có một chế tài mạnh mẽ hơn nữa, buộc các DNNN phải minh bạch thông tin về tài chính doanh nghiệp. Vì, theo Bộ trưởng, hiện nay “chúng ta đã có nhưng chưa đủ và thực hiện rất kém”.

Theo đó, DNNN phải công khai hàng năm hoạt động sản xuất, kinh doanh; đặc biệt là thông tin về tài chính doanh nghiệp cho các cơ quan quản lý và cả phương tiện thông tin đại chúng, như các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán. Nhờ đó, không chỉ các cơ quan nhà nước mà cả nhân dân và dư luận cũng có thể giám sát. Đồng thời, cũng cần có chế tài để hàng năm kiểm toán DNNN.

Đồng thời, hàng năm đều có cơ chế bắt buộc kiểm tra các DNNN. Nếu làm được như vậy, theo Bộ trưởng, sẽ khắc phục được tình trạng nhiều cơ quan quản lý giám sát mà vẫn sai phạm; cũng như khắc phục được yếu kém của DNNN.

Mạnh Phan