Nguy kịch do ăn cua mặt quỷ dù đã được luộc chín

Theo thông tin từ TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, hiện Trung tâm đang điều trị cho một bệnh nhân bị ngộ độc nặng, đã bị ngừng tim ở tuyến trước sau khi ăn một loại cua. Nguyên nhân ban đầu được xác định do độc tố trong cua mặt quỷ gây ra.

Theo lời kể của người nhà, bệnh nhân Đỗ Văn Ch. (46 tuổi, ở Tĩnh Gia, Thanh Hóa) làm nghề đi biển, trước đó bệnh nhân có ăn 1- 4 con cua đã được luộc chín (người dân địa phương gọi loài cua này là “còng chữ thập”). Sau ăn khoảng 2h, bệnh nhân thấy mệt kèm buồn nôn, nôn nhiều và tê bì miệng, lưỡi, chân tay. Bệnh nhân được các anh em trên thuyền đưa vào bờ và đến cấp cứu tại Bệnh viện đa khoa Hợp Lực Tĩnh Gia trong tình trạng nói khó, yếu nhẹ tứ chi.

Sau đó do bệnh nhân yếu không thể nói được, không cử động được tay chân, khó thở, suy hô hấp và ngừng tuần hoàn đã được các bác sĩ hồi sức, ép tim, bệnh nhân đã có mạch trở lại và được chuyển đến Trung tâm Chống độc của Bệnh viện Bạch Mai.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên xác nhận, Trung tâm Chống độc tiếp nhận bệnh nhân trong tình trạng hôn mê, liệt hoàn toàn, dùng thuốc vận mạch, bóp bóng và đặt nội khí quản. Bệnh nhân được chẩn đoán sơ bộ là ngộ độc cua mặt quỷ. Hiện bệnh nhân được điều trị hồi sức, thở máy, vận mạch, hạ thân nhiệt chỉ huy để bảo vệ não. Tình trạng ngộ độc của bệnh nhân rất nặng, cần được theo dõi chặt chẽ và điều trị tích cực. Hiện tiên lượng của bệnh nhân rất dè dặt, chưa thể nói trước điều gì.

Thông tin thêm về loài cua trên, BS. Nguyên cho biết, ở Việt Nam hiện có ít nhất 3 loại cua biển độc được biết tới là cua mặt quỷ (tên khoa học là Zosimus aeneus); cua hạt (Platypodia granulosa) và cua Phờlorida (Atergastis floridus), được phân bố ở các vùng biển của miền Trung, Nha Trang và một số vùng khác.

Trong phần thịt và trứng của cua có chứa một vài loại độc tố khác nhau, đáng chú ý là độc tố tetrodotoxin, gonyautoxin và saxitoxin. Đặc điểm của các độc tố này là bền vững với nhiệt, tức là vẫn giữ nguyên sau khi nấu chín. Đây là độc tố cực mạnh với hệ thần kinh, chỉ cần 0,5mg đã có thể gây tử vong cho người lớn. Khi xâm nhập vào cơ thể, độc tố này gây liệt tất cả các cơ, ban đầu có biểu hiện tê bì môi lưỡi chân tay, sau đó là liệt tất cả các cơ, đồng tử giãn, có thể co giật, tụt huyết áp, loạn nhịp tim. Phần lớn những trường hợp tử vong là suy hô hấp do liệt các cơ.

Diễn biến ngộ độc cua mặt quỷ rất nhanh, có thể xuất hiện sau ăn trong vòng vài tiếng trở lại. Nhiều trường hợp bệnh nhân ăn ngoài biển, trên tàu, trên đảo, bị ngộ độc và khi đưa vào bờ thì không kịp cứu chữa, đã có trường hợp bị tử vong trên đường tới viện.

Bác sĩ Nguyên thông tin thêm, cũng giống như cá nóc, những loại cua này không biết trước độc tố đến mức độ nào, có người đã từng ăn có thể không sao. Gia đình bệnh nhân Ch. kể trước đây đã từng ăn loài cua này một vài lần nhưng không có hiện tường gì, đến lần này thì bị ngộ độc. Tuy nhiên, để phòng tránh nguy cơ ngộ độc, người dân tuyệt đối không nên ăn các loại cua này. Chỉ nên ăn các loại hải sản, cua, mực, tôm, ghẹ… quen thuộc. Những loại cua lạ, kỳ dị, hình hài khác thường thì không nên ăn.

Những người dân đi biển cũng nên dự trữ mang theo than hoạt để trong trường hợp nghi ngờ ngộ độc có thể gây nôn và uống ngay tại chỗ để giải độc. Trên tàu, thuyền đi biển cũng nên trang bị các phương tiện cấp cứu ban đầu. Các ngư dân cũng cần được tập huấn các kiến thức sơ cứu ban đầu để có thể sơ cứu tại chỗ cho bệnh nhân trước khi đưa đến cơ sở y tế gần nhất.

Cua mặt quỷ hình dạng thế nào và độc ra sao? Tại Việt Nam, cua "mặt quỷ" sống tại vùng biển từ Đà Nẵng đến Bà Rịa - Vũng Tàu. Đặc điểm dễ nhận diện nhất của loài cua này là màu sắc sặc sỡ, có các nốt nâu trên nền nhạt ở vỏ. Có bề ngoài gần giống với cua "mặt trăng", tuy nhiên, cua "mặt quỷ" chứa các độc tố cực kì có thể gây tử vong nếu ăn phải dù chỉ một muỗng cà phê thịt cua này. Cua "mặt quỷ" là loại cua khá phổ biến ở các vùng biển Việt Nam. Chúng thường trú ngụ dưới rạn san hô, có đặc điểm nhận dạng bên ngoài khá tương đồng với màu san hô biển nên rất khó nhận ra. Cua "mặt quỷ" cũng được xem là loài cua có độc tố cao nhất trong số các loài cua biển. Theo thông tin từ Viện Hải dương học Nha Trang, cua "mặt quỷ" có phần vỏ ngực rộng nhất khoảng gần 90 mm, dài khoảng 55 mm, kích thước cua nhỏ gọn trong lòng bàn tay. Trên mai của có nhiều u lồi dẹt và màu sắc bắt mắt không giống các loài cua biển thực phẩm. Cua "mặt quỷ" sống có màu xanh da trời pha xanh lá cây với những nốt màu trắng, nâu và vàng. Phần chân và càng cua này có màu nâu đen. Trong thịt, trứng, đặc biệt ở 2 càng của cua "mặt quỷ" có chứa các chất độc Saxitonin, Neurotoxin và Tetrodotoxin - tương tự như chất độc có trong cá nóc. Các chất này gây tê liệt hệ thần kinh, ức chế hô hấp, có thể gây tử vong trong thời gian ngắn sau khi ăn, dù chỉ 1 lượng rất nhỏ. Người ăn cua "mặt quỷ" khoảng 10 phút sau có biểu hiện có tê đầu lưỡi, tê hai tay và lan xuống chân, khó thở. Nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến suy hô hấp, tê liệt hệ thần kinh và tử vong sau đó.

An Dương