Nhà khoa học Lê Thị Luân - Tác giả vắcxin ngừa tiêu chảy đột ngột qua đời

PGS.TS Lê Thị Luân sinh năm 1962, tại Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc), năm 1980 bà theo học chuyên khoa Đa khoa nội nhi tại Đại học Y Hà Nội. Tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội năm 1986, và tốt nghiệp bác sỹ nội trú năm 1989, bà được nhận về làm việc tại Phòng Kiểm định thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương. Đến năm 1994 bà được làm việc tại phòng Kiểm định vắc xin thuộc Trung tâm khoa học Sản xuất văcxin Sabin.

Năm 1998, PGS.TS.BS Lê Thị Luân được giao nhiệm vụ giám sát bệnh tiêu chảy do virus Rota tại Việt Nam và bà đã chứng kiến những gánh nặng của căn bệnh đáng sợ này tại các bệnh viện khi tỉ lệ nhập viện luôn chiếm 50-70% trong các đợt dịch bùng phát.

PGS. TS Lê Thị Luân - Tác giả của vắcxin ngừa tiêu chảy do virus rota đột ngột qua đời

PGS.TS Luân từng chia sẻ, từ năm 1998, ngoài công việc kiểm định vắc xin bại liệt bà đã tham gia chính nghiên cứu giám sát bệnh tiêu chảy do virus rota tại Việt Nam (đề tài hợp tác với Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật CDC - Hoa Kỳ và Tổ chức Y tế thế giới). Với nghiên cứu này, bà cùng đồng nghiệp đã xác định được mùa bệnh, tuổi mắc bệnh, gánh nặng của bệnh, đặc biệt xác định được chủng virus rota lưu hành gây bệnh hàng năm tại nước ta, kết quả nghiên cứu đã được đăng trên nhiều bài báo trong nước và quốc tế.

Sau đó được sự hỗ trợ kỹ thuật của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật CDC - Hoa Kỳ, được sự hỗ trợ tài chính của Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ Y tế, Bộ Khoa học Công nghệ PGS.TS Luân đã được đào tạo kỹ thuật chuẩn thức quốc tế về thiết lập hệ thống chủng giống vắcxin Rota từ chủng độc lực lưu hành tại Việt Nam, sau 7 năm miệt mài với công việc, cùng sự giúp đỡ của chuyên gia trong nước và quốc tế, hệ thống chủng giống vắcxin rota sống uống, giảm độc lực đã được thiết lập. Kết quả nghiên cứu đã được nghiệm thu xuất sắc thông qua đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu tạo chủng virut rota làm chủng dự tuyển cho chế tạo văcxin rota phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam ” năm 2005. Công trình này đã được Cục Sở Hữu trí tuệ Bộ Khoa học Công nghệ cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích với tên sáng chế: “Quy trình tạo chủng giống gốc virus Rota giảm độc lực để sản xuất vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp” theo quyết định số 45286/QD-SHTT, ngày 9/11/2011.

Từ năm 2006, PGS.TS Luân cùng đồng nghiệp đã tiếp tục nghiên cứu phát triển vắc xin phòng bệnh tiêu chảy do virut rota thông qua đề tài cấp nhà nước.  Sau 2 năm làm việc không biết mệt mỏi, đề tài đã xây đựng được qui trình công nghệ sản xuất vắc xin rota trên tế bào vero trong phòng thí nghiệm, đồng thời đề tài cũng đã xây dựng được quy trình kiểm định vắc xin rota theo tiêu chuẩn tổ chức Y tế thế giới, đặc biệt đã sản xuất được hệ thống chủng giống vắc xin Rota, vắc xin Rota đạt tiêu chuẩn qui định của Tổ chức Y tế Thế giới. 

Kết quả nghiên cứu này là bước ngoặt trong ngành vắc xin học lần đầu tiên tại nước ta sản xuất thành công vắcxin Rota sử dụng hệ thống chủng giống thiết lập trên chủng nội địa với công nghệ cập nhật quốc tế.

PGS. TS Lê Thị Luân từng đạt nhiều giải thưởng lớn cho nỗ lực nghiên cứu và sáng tạo

Trong một lần trả lời báo chí, PGS.TS Luân cho biết, được sự đầu tư của Bộ Khoa học và Công nghệ, một nghiên cứu nữa về phát triển vắcxin rota được phê chuẩn “Đánh giá tính an toàn và tính sinh miễn dịch của vắc xin Rotavin-M1 sống giảm độc lực, uống phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam” đề tài cấp nhà nước năm 2010. Đây là nghiên cứu quyết định vắcxin nghiên cứu sản xuất ra có đủ tiêu chuẩn vắcxin sử dụng phòng bệnh cho trẻ em không. Sau 3 năm tiến hành thực địa lâm sàng trên 30 người lớn và 1000 trẻ 6-12 tuần tuổi, tuân thủ nghiêm túc thực hành lâm sàng tốt (GCP) của Bộ Y tế ban hành, đã chứng minh vắc xin Rotavin-M1 an toàn và đáp ứng miễn dịch tốt ở trẻ 6-12 tháng tuổi tương đương với vắc xin Rotarix của Bỉ (vắc xin nhập ngoại đang lưu hành tại Việt Nam). 

Với kết quả nghiên cứu này, vắc xin Rotavin-M1 đã được cấp phép lưu hành tại Việt Nam vào năm 2012. 

Công trình “Chế tạo hệ thống chủng giống virus vắc xin Rota và sản xuất vắc xin Rota vin-M1 tại Việt Nam của PGS.TS. Lê Thị Luân đã đạt giải Nhất trong lĩnh vực Y dược của Giải thưởng Nhân tài Đất Việt năm 2014. 

Trước đó, PGS.TS Lê Thị Luân là một trong số ít các nhà khoa học nữ được đón nhận Giải thưởng Kovalevskaia năm 2013 - giải thưởng cao quý tôn vinh những nhà khoa học có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống. 

Gần đây PGS. TS Lê Thị Luân đang tham gia cùng lúc ba đề tài nghiên cứu quan trọng của Trung tâm Nghiên cứu sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế gồm nghiên cứu vắcxin bại liệt bất hoạt, vắcxin tay chân miệng, vắcxin đa giá.

Khi những công trình này đang còn dang dở, vào ngày 10/8 đồng nghiệp của bà phát hiện bà đột ngột qua đời do đột quỵ sau 2 ngày không thấy liên lạc gì. Được biết, chồng bà Luân đã mất năm 2001 do bệnh hiểm nghèo, hai con bà đi học ở nước ngoài.

PGS-TS Lê Thị Luân được đánh giá là nhà khoa học nữ có đóng góp hàng đầu trong nghiên cứu, sản xuất vắcxin ở Việt Nam và nổi tiếng thế giới với sản phẩm vắcxin ngừa tiêu chảy do virus rota “made in VN” xuất khẩu ra nước ngoài. 

Với sản phẩm vắcxin ngừa tiêu chảy do virus rota, do PGS-TS Lê Thị Luân chủ trì đã giúp trẻ em Việt Nam được phòng bệnh tiêu chảy rất thường gặp ở Việt Nam với giá giảm tới 70% so với vắc xin ngoại nhập.

Với thành công của PGS.TS Lê Thị Luân và cộng sự có thể khẳng định Việt Nam là nước thứ hai của châu Á và là một trong bốn nước trên thế giới (sau Mỹ, Bỉ, Trung Quốc) tự sản xuất được vắc xin Rota với công nghệ cập nhật quốc tế, đem lại hiệu quả xã hội và kinh tế rất cao.