Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: Nhiệm vụ KH&CN trọng tâm, trọng điểm phải làm cho bằng được

Nỗ lực của KH&CN Việt Nam được quốc tế ghi nhận

Vào sáng nay (25/12), tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức Hội nghị “Sơ kết 5 năm thực hiện Chiến lược Phát triển Khoa học và Công nghệ giai đoạn 2011 – 2015 (Chiến lược), tổng kết công tác năm 2015, phương hướng, nhiệm vụ 2016”. Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã đến dự và chỉ đạo hội nghị. 

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Tổng kết do Bộ KH&CN tổ chức

Báo cáo trước Hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho biết, trong số 10 chỉ tiêu của Chiến lược, có 5 chỉ tiêu đã đạt được, đó là yếu tố năng suất tổng hợp TFP, tốc độ đổi mới công nghệ, công bố quốc tế và số bằng sáng chế được đăng ký bảo hộ. Một số chỉ tiêu như tỷ lệ nghiên cứu/1 vạn dân, tốc độ đóng góp của sản phẩm ứng dụng công nghệ cao trong GDP, số cơ sở các cơ sở ươm tạo, các doanh nghiệp khoa học công nghệ…còn khó khăn.

"Nguyên nhân bởi khi chúng ta xây dựng chiến lược đã dự báo không hết những diễn biến khó lường của tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Chính vì vậy, Bộ KH&CN đã rút ra một số nguyên nhân để báo cáo, kiến nghị Chính phủ. Trong đó có kiến nghị xin phép Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh lại một số chỉ tiêu chưa phù hợp để khắc phục hệ quả của quá trình khủng hoảng tài chính trong nước và thế giới, chuẩn bị cho hội nhập TPP", Bộ trưởng Nguyễn Quân nói.

Đánh giá về kết quả công tác năm 2015, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng, sự nỗ lực của cộng đồng khoa học cùng sự hỗ trợ hiệu quả của các cơ quan lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ trong thời gian qua đã mang lại kết quả tốt đẹp. Những thành công đó đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân phát biểu về một số kết quả đạt được trong năm qua và 5 năm thực hiện Chiến lược

“2015 là một năm đáng ghi nhớ, lần đầu tiên Việt Nam được xếp hạng rất cao trong bảng xếp hạng chỉ số sáng tạo, đạt thứ 52/141 quốc gia. Một trong những mục tiêu Việt Nam đặt ra là phải nằm top đầu các nước ASEAN. Trong năm nay, chúng ta đã xếp thứ 3 ở ASEAN chỉ sau Singapore và Malaysia. Trong số 31 quốc gia có thu nhập trung bình thấp thì Việt Nam có vinh dự xếp thứ 2. Điều này thể hiện sự nỗ lực lớn của cộng đồng khoa học công nghệ Việt Nam, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, Nhà nước”, Bộ trưởng Nguyễn Quân nhận định.

Rút ngắn khoảng cách về KH&CN

Trình bày báo cáo tổng kết về Chiến lược, Thứ trưởng Trần Việt Thanh cho biết, sau 5 năm thực hiện có thể khẳng định Chiến lược đã được Bộ KH&CN, các Bộ, ngành, địa phương triển khai tích cực, đúng hướng và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Một số mục tiêu đề ra của Chiến lược đã đạt được hoặc có khả năng đạt được vào năm 2020. Tiềm lực, trình độ KH&CN của Việt Nam từng bước được nâng cao; số lượng các bài báo, công trình khoa học công bố quốc tế và sáng chế của người Việt Nam tuy còn khiêm tốn nhưng đã gia tăng hàng năm; tốc độ đổi mới công nghệ, năng lực công nghệ của quốc gia và doanh nghiệp được tăng cường. Khoảng cách giữa Việt Nam và các nước trong khu vực đã rút ngắn đáng kể trong xếp hạng năng lực cạnh tranh, năng lực đổi mới sáng tạo toàn cầu và ở một số lĩnh vực KH&CN có thế mạnh. Trong điều kiện quy mô, tiềm lực của nền kinh tế còn thấp, Việt Nam đã có những tiến bộ đáng khích lệ so với các quốc gia có quy mô kinh tế tương đồng xét về trình độ, môi trường cho phát triển KH&CN.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh cho rằng: “Trong khoa học tự nhiên, Việt Nam đã có bước phát triển trong nghiên cứu cơ bản, tạo tiền đề hình thành một số lĩnh vực KH&CN đa ngành mới như vũ trụ, y sinh, nano, hạt nhân. Một số lĩnh vực có thế mạnh như toán học, vật lý lý thuyết đạt thứ hạng cao trong khu vực ASEAN. Khoa học xã hội và nhân văn đã kịp thời cung cấp luận cứ cho việc hoạch định đường lối, chủ trương phát triển đất nước, hoàn thiện pháp luật, tạo tiền đề cho đổi mới tư duy kinh tế, khẳng định lịch sử hình thành, phát triển dân tộc, bảo tồn các hệ giá trị và bản sắc văn hóa Việt Nam. Trong công nghiệp, dịch vụ, lực lượng KH&CN trong nước đã có khả năng thiết kế, chế tạo thành công nhiều công nghệ, thiết bị nội địa đạt tiêu chuẩn quốc tế; có năng lực hấp thụ và làm chủ công nghệ mới, công nghệ cao trong một số ngành thiết yếu như điện, điện tử, dầu khí, đóng tàu, xây dựng, y tế, công nghệ thông tin và truyền thông. Việc tăng cường ứng dụng KH&CN cũng góp phần không nhỏ trong phát triển nông thôn mới, các vùng kinh tế - xã hội, vùng kinh tế trọng điểm, phát huy lợi thế và tiềm năng của các địa phương”.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh báo cáo một số kết quả sau 5 năm thực hiện Chiến lược Phát triển Khoa học và Công nghệ giai đoạn 2011 – 2015

Theo đó, nhờ bám sát các định hướng, nhiệm vụ và triển khai tương đối đồng bộ các giải pháp trong Chiến lược, giai đoạn 2011-2015, nhiều mục tiêu quan trọng của Chiến lược đã cơ bản được hoàn thành. Đó là các mục tiêu về giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng công nghệ cao, tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị, số lượng công bố quốc tế, số lượng sáng chế đăng ký bảo hộ của Việt Nam, tổng đầu tư xã hội cho KH&CN, cán bộ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (R&D), số cơ sở ươm tạo công nghệ cao và doanh nghiệp công nghệ cao, đến số doanh nghiệp KH&CN, số tổ chức nghiên cứu cơ bản và ứng dụng đạt trình độ khu vực và quốc tế.

Về đích với những mục tiêu quan trọng

Về kết quả công tác năm 2015, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho hay, năm 2015, nước ta đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức để duy trì sự ổn định về chính trị, đà tăng trưởng kinh tế và tiếp tục khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Trong bối cảnh đó, tập thể Lãnh đạo, cán bộ, công chức của Bộ KH&CN đã đoàn kết nhất trí, nỗ lực vươn lên, đưa KH&CN tiếp tục đổi mới, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.

Theo đó, Bộ KH&CN đã tập trung hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về KH&CN với việc chuẩn bị phương án sửa đổi các Luật trong lĩnh vực KH&CN để phù hợp với cam kết quốc tế trong các Hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã kết thúc đàm phán và/hoặc ký kết trong năm 2015. Nhiều văn bản quan trọng, mang tính định hướng cho hoạt động KH&CN giai đoạn 2016-2020 đã được hoàn thành để trình Thủ tướng Chính phủ như: Đề án tái cơ cấu ngành KH&CN; Nguyên tắc, tiêu chí đề xuất phân bổ kinh phí hoạt động KH&CN. Bộ đã ban hành Phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ KH&CN chủ yếu giai đoạn 2016-2020 làm căn cứ để triển khai hoạt động KH&CN giai đoạn tới; hoàn thành trình Chính phủ ban hành 1 Nghị định, Thủ tướng Chính phủ ban hành 12 Quyết định, Chỉ thị và 30 Thông tư, Thông tư liên tịch. Các văn bản trong lĩnh vực KH&CN tiếp tục được xây dựng theo định hướng đổi mới về tổ chức, hoạt động và cơ chế tài chính nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động KH&CN, đưa KH&CN bám sát, phục vụ đắc lực hơn cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho biết, trong năm 2015, ngành KH&CN đã đạt và vượt nhiều mục tiêu quan trọng, đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế

Năm 2015, việc triển khai các chương trình, đề án quốc gia về KH&CN cũng được trú trọng thực hiện. Các Chương trình KH&CN trọng điểm cấp nhà nước giai đoạn 2011-2015 tập trung hoàn thiện những kết quả nghiên cứu để tiến hành tổng kết đầu năm 2016, xây dựng kế hoạch rà soát, sắp xếp lại Chương trình để triển khai trong giai đoạn 2016-2020. Chương trình Hỗ trợ ứng dụng và chuyển giao tiến bộ KH&CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và miền núi đã tiến hành tổng kết sau 3 giai đoạn thực hiện (1998-2002; 2004-2010; 2011-2015). Chương trình đã mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nông sản hàng hoá trên thị trường trong và ngoài nước, từng bước hình thành thị trường công nghệ, dịch vụ ở nông thôn. Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, Bộ KH&CN đã hoàn thiện và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi và vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016-2025.

Cùng với đó, Chương trình hỗ trợ phát triển tài sản trí tuệ giai đoạn 2011-2015 đã tổng kết với kết quả hoàn thành tốt các mục tiêu đề ra về tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ quản lý hoạt động sở hữu trí tuệ; hỗ trợ xây dựng, áp dụng các quy trình quản lý, kết quả, sản phẩm nghiên cứu khoa học nhằm nâng cao giá trị tài sản trí tuệ;... Chương trình quốc gia Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2020 đã tổ chức sơ kết giai đoạn 1 (2010-2015). Chương trình đã giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận, từng bước làm chủ các công nghệ quản lý tiên tiến trong khu vực và thế giới, vận dụng phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp Việt Nam. Ba Chương trình KH&CN quốc gia: Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia, Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia, Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2020 và các Chương trình, đề án quốc gia về KH&CN khác cũng đã được tập trung triển khai và có nhiều kết quả tốt.

Trình bày phương hướng triển khai Chiến lược giai đoạn 2016 – 2020, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho biết, trong giai đoạn 2016 - 2020, việc triển khai Chiến lược sẽ tiếp tục tập trung vào một số định hướng, giải pháp trọng tâm. Đó là các nhiệm vụ: tăng cường tiềm lực KH&CN quốc gia; tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ cơ chế quản lý hoạt động KH&CN phù hợp với đặc thù của hoạt động KH&CN và thông lệ quốc tế; đẩy mạnh phát triển thị trường công nghệ, phát triển mạng lưới các tổ chức dịch vụ kỹ thuật, môi giới, chuyển giao, tư vấn, đánh giá và định giá công nghệ; đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế về KH&CN; đẩy mạnh cải cách hành chính, đặc biệt là thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình và thủ tục, giảm thời gian và chi phí trong thực hiện thủ tục hành chính; Đẩy mạnh hoạt động giáo dục, truyền thông nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của KH&CN trong thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của đất nước; hình thành và nuôi dưỡng văn hoá đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp ở Việt Nam.  

Nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm phải làm cho bằng được

Sau khi nghe các báo cáo và tham luận tại hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam gửi lời động viên, khích lệ các cán bộ làm công tác khoa học đã rất nỗ lực và đạt được nhiều thành tựu trong 5 năm qua.

Phó Thủ tướng nói: "Chúng ta đều biết để đổi mới thì rất gian khó bởi không chỉ là cơ chế, chính sách, động lực mà còn là thay đổi thói quen. Thay đổi thói quen trong những người trí thức còn khó hơn đối với người bình thường. Tôi được coi là người “đứng nửa chân” trong lĩnh vực này, nhân dịp này gửi lời cảm ơn anh em làm khoa học vì đã rất nỗ lực để thực hiện kế hoạch 2015 và Chiến lược Phát triển Khoa học và Công nghệ trong 5 năm qua. Về kiến nghị của Bộ KH&CN, tôi rất đồng tình và ủng hộ, Bộ KH&CN cần đẩy mạnh các hoạt động hơn nữa để hoàn thành kế hoạch trong 5 năm tới".

Theo Phó thủ tướng: “Trong điều kiện nguồn lực có hạn thì phải tập trung cho các nhiệm vụ KH&CN là trọng tâm, trọng điểm, đúng nghĩa là đột phá và phải làm cho bằng được. Những người làm khoa học phải thấm nhuần tinh thần này thì mới có kết quả. Quá trình tuyển chọn, xét duyệt, phản biện đề tài phải hoàn toàn công khai, minh bạch để cộng đồng khoa học tự giám sát. Bằng công nghệ thông tin, chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Bên cạnh đó cần tăng cường kết nối hệ thống thông tin KH&CN của Việt Nam với thế giới, bởi theo một số chuyên gia, ít nhất 80% đề tài khoa học ở Việt Nam có thể được tổng hợp, nghiên cứu, phát triển từ nguồn này”.

Nguyễn Nam - Trần Hoài