Nhiều khó khăn khi chống hàng giả và gian lận thương mại

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác năm 2019 và triển khai nhiệm vụ 2020 của Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ (BCĐ 138/CP) và Ban Chỉ đạo quốc gia về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (BCĐ 389 quốc gia), ông Trần Hữu Linh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, Ủy viên Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho rằng: Năm 2019, tình trạng vi phạm về hàng giả, hàng kém chất lượng và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tiếp tục là vấn đề nóng trong dư luận xã hội, tác động tiêu cực tới đời sống người dân; môi sinh - môi trường; sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và môi trường đầu tư, du lịch và mang yếu tố nước ngoài nhiều hơn.

Ngày càng tinh vi hơn

Theo đó, các mặt hàng giả mạo phổ biến bao gồm: Quần áo, giầy dép, hàng tiêu dùng, điện tử viễn thông, thực phẩm; vật tư nông nghiệp; dược phẩm, vật liệu xây dựng, phụ tùng ô tô, xe máy… Vi phạm chủ yếu là giả mạo xuất xứ, giả mạo nhãn hiệu, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nhất là nhãn hiệu của các thương hiệu nổi tiếng thế giới.

Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng hiện nay đến từ 2 nguồn: Nhập lậu từ biên giới, cửa khẩu đưa về (thậm chí sản xuất hàng giả nhãn hiệu của Việt Nam ngay từ bên nước ngoài rồi đưa về); sản xuất trong nội địa (làng nghề, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, khu dân cư) với phương thức, thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi nhằm trốn tránh kiểm tra, kiểm soát.

Các đối tượng vi phạm có sự phân công chặt chẽ, hình thành các đầu mối chuyên cung cấp nguyên vật liệu, linh phụ kiện, đầu mối chuyên sản xuất các loại bao bì, tem, nhãn giả. Hàng giả được sản xuất dưới dạng gia công sản phẩm chưa hoàn chỉnh (bán sản phẩm) ở một nơi, sau đó đặt gia công ở một nơi khác để lắp ráp, đóng gói thành phẩm. Thành phẩm sau khi có đơn đặt hàng mới được gắn nhãn mác giả mạo nhãn hiệu, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa và giao liền cho khách hàng đặt mua. Sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, không cất trữ chờ tiêu thụ. Các đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả ngay tại nhà ở, trong thôn xóm, làng nghề để trốn tránh, dễ tẩu tán tang vật nếu bị phát hiện, kiểm tra.

Theo ông Trần Hữu Linh, yếu tố tinh vi của nạn buôn bán hàng giả còn thể hiện ở yếu tố “giả về chất lượng và đo lường” cũng đang là xu hướng phổ biến, nhất là mặt hàng phân bón, dược phẩm, xăng dầu. Kinh doanh hàng giả nay đã thêm phương thức thông qua mạng Internet thay cho phương thức bán hàng truyền thống. Việc kiểm tra, xử lý các vi phạm trên Internet là rất khó khăn, nhất là việc thu thập thông tin, manh mối chứng cứ để xử lý vi phạm.

Đề cập đến khó khăn, bất cập trong công tác này, ông Trần Hữu Linh cho rằng, vấn đề hàng giả, giả mạo xuất xứ Việt Nam thâm nhập thị trường nội địa (buôn lậu, gian lận thương mại) đã và đang được hợp thức hóa bằng rất nhiều phương thức, phân phối thông qua các kênh tiêu thụ đa dạng, linh hoạt, nhất là qua mạng internet gây nhiều khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn vi phạm. Đặc biệt việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa, nếu cơ quan thực thi không có có bằng chứng rõ ràng, không bắt quả tang hoặc giám định thì việc phát hiện vi phạm là rất khó khăn. Khi đã lưu thông trên thị trường, hàng giả mạo xuất xứ thường trà trộn cùng với hàng thật, hàng có xuất xứ. Vì vậy, việc phát hiện vi phạm gặp rất nhiều khó khăn.

“Hiện nay, nhu cầu tiêu dùng thông qua thương mại điện tử ngày càng cao, việc chủ động phát hiện, ngăn chặn hàng giả trên mạng gặp rất nhiều hạn chế do thiếu các công cụ kỹ thuật, các quy định, chế tài còn thiếu. Việc xử lý xâm phạm quyền và giả mạo sở hữu trí tuệ còn bất cập như đối với vi phạm giả mạo sở hữu trí tuệ chưa có hướng dẫn cụ thể về quy mô thương mại, các vụ việc tái phạm trị giá hàng hóa vi phạm dưới 200 triệu không xử lý được hình sự… dẫn đến các đối tượng lợi dụng cố tình tái phạm nhiều lần nhưng chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính”, ông Linh nêu bất cập. 

Phân công, làm rõ trách nhiệm của từng lực lượng

Nêu lên những giải pháp cho vấn đề bức xúc này, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường nhấn mạnh: Để công tác phòng ngừa, ngăn chặn nạn hàng giả hiệu quả hơn trong năm 2020, lực lượng Quản lý thị trường sẽ tập trung triển khai các giải pháp quan trọng.

Đó là, triển khai về đấu tranh phòng ngừa, kiểm tra, xử lý vi phạm tại các địa bàn, tụ điểm nổi cộm về hàng giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến hết năm 2020. Trong đó, tập trung giải quyết các tụ điểm, địa bàn vi phạm nổi cộm tại 20 tỉnh, thành phố trên cả nước. Cụ thể là địa bàn TP. Hà Nội như phố cổ Quận Hoàn Kiếm, Gia Lâm, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Hoài Đức. Tại địa bàn TP.HCM như Saigon Square và chợ Bến Thành. Các tỉnh trọng điểm khác như Đà Nẵng, Khánh Hòa, Quảng Ninh, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Tây Ninh, Bình Thuận, Đồng Nai, Bình Dương, Cần Thơ, Kiên Giang.

Tổng cục cũng giao trách nhiệm quản lý địa bàn đến từng Đội/ Cục Quản lý thị trường ở địa phương cũng như trách nhiệm quản lý của chính quyền địa phương. Với cách làm là tuyên truyền – ký cam kết – kiểm tra – tái kiểm tra.

Tổng cục đề nghị Ban Chỉ đạo 389 các địa phương phân công, làm rõ trách nhiệm quản lý, giám sát, đấu tranh phòng ngừa, kiểm tra, xử lý vi phạm của từng cơ quan, tổ chức tại các địa bàn nổi cộm: Quản lý thị trường, công an, chính quyền quận, huyện, xã, phường, tổ dân phố, thôn, xóm, ban quản lý chợ, trung tâm thương mại, làng nghề, hợp tác xã, hội, hiệp hội ngành nghề tại địa phương. 

Xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động, phổ biến pháp luật, ký cam kết và bố trí đủ nguồn lực để tổ chức triển khai theo dõi, giám sát, kiểm tra đồng loạt, thường xuyên, đột xuất, xử lý triệt để các cơ sở vi phạm tại các địa bàn nổi cộm.

Đồng thời triển khai kế hoạch phòng chống hàng giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Tăng cường các giải pháp phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn và cơ quan thực thi nhằm chủ động điều tra, theo dõi, phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm trên các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội, ứng dụng di động. Báo cáo cấp có thẩm quyền về sửa đổi Nghị định 52 về thương mại điện tử.

Tổng cục Quản lý thị trường tập trung triển khai các công cụ trực tuyến kết nối giữa cơ quan quản lý thị trường, doanh nghiệp và người tiêu dùng nhằm hỗ trợ hiệu quả và thuận tiện cho công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, hướng dẫn tiêu dùng cũng như chia sẻ thông tin, tố giác vi phạm. Đồng thời đề nghị, Bộ Công Thương ban hành quy định về hàng hóa Made in Vietnam để tạo thuận lợi cho việc xử lý gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa.

Trong năm 2019, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp (tuyên truyền, nâng cao năng lực thực thi, tăng cường phối hợp, kiểm tra kiểm soát thị trường…), đặc biệt là tập trung nguồn lực triển khai các chuyên đề nổi cộm hiện nay. “Những cố gắng của lực lượng Quản lý thị trường đã mang lại kết quả, hiệu ứng tốt trên thị trường, nhận được đánh giá tích cực từ các doanh nghiệp, đại diện các chủ thể quyền sở hữu trí tuệ và người tiêu dùng. Nhiều vụ việc có quy mô lớn, có tính chất nghiêm trọng đã được lực lượng Quản lý thị trường chuyển cơ quan công an thụ lý điều tra trong năm 2019”, ông Trần Hữu Linh cho biết.

Bảo Lâm