Ớn lạnh vũ khí ‘quái thú’ của Nga có thể ra đòn chớp nhoáng

Pháo Shilka ZRK-23-4 được sử dụng trong quân đội Nga vào năm 1962. Theo lời của Đại tá quân đội đã nghỉ hưu Anatoly Dyakov viết trong hồi ký của mình thì nó được coi là “một cuộc cách mạng thật sự”.

Theo nhận định của Anatoly Dyakov, mặc dù các sĩ quan ngày nay coi những thiết bị này như sẵn có, vào những năm 1960 nó là đỉnh cao của thiết kế công nghệ.

Với tốc độ bắn 4.000 viên/phút, pháo Shilka có thể bắn trúng các mục tiêu trên không bay với tốc độ 450 m/s trong tầm bắn 2.500 m khi ngắm bắn theo góc chéo hay 2.000 m khi ngắm bắn thẳng đứng.

Pháo Shilka ngắm bắn bằng mắt thường hay bằng rađa tự động, có thể truy lùng mục tiêu và chuyển dữ liệu tới máy tính để có được tọa độ bắn. Góc nghiêng của súng cũng được điều chỉnh tự động để giảm ảnh hưởng khi xe di chuyển.

Mặc dù được chống nhiễu khá tốt, rađa chỉ có tầm hoạt động khoảng 6-12 dặm (khoảng 10-20km) phụ thuộc vào điều kiện thời tiết. Nhược điểm này được phát hiện trong chiến tranh Arab – Israel trong những năm 1960 và 1973.

Quân Syria không được huấn luyện đầy đủ, thường chọn ngắm bắn bằng mắt thường, nhưng pháo Shilka vẫn được ghi nhận với chiến tích 16 trong tổng số 117 máy bay bị bắn hạ bởi lực lượng phòng không Syria trong các năm 1973-1974.

Mặc dù đến năm 1990 hệ thống đã lỗi thời, pháo Shilka vẫn có khả năng gây ra tổn thất đối với máy bay của liên quân phương Tây trong Chiến tranh Vùng Vịnh lần thứ nhất bằng chiến thuật ép phi công bay thấp một cách thận trọng và mắc sai lầm.

Hệ thống không chỉ đạt thành công đối với các mục tiêu trên không. Hỏa lực mạnh mẽ của Shilka chống quân bộ được đánh giá cao bởi quân du kích trên khắp thế giới.

Ngoài ra, pháo Shilka cũng được sử dụng cực kỳ hiệu quả trong nội chiến Chechnya. Trung tướng Vladimir Potapov, thủ lĩnh của vùng quân sự Bắc Kavkaz, đặc biệt chú ý đến tính hiệu quả cao của súng đối với đồn và điểm khai hỏa của địch.

Pháo Shilka ZRK-23-4 mặc dù tỏ ra vượt trội hơn so với tất cả những vũ khí cùng thời nhưng vẫn có những nhược điểm. Cỡ đầu đạn mà Shilka sử dụng khá hiếm trong quân quân đội Nga, và trọng lượng 28 tấn của khẩu súng cũng như khoang điều khiển khiến nó chỉ có thể được trang bị trên xe tăng (xe bánh xích). Một yếu tố quyết định khác có lợi cho Shilka là sự hữu hiệu đối với các mục tiêu tầm thấp và tầm gần.

Trong khi đó, những điểm yếu cố hữu như tầm bắn tối ưu hạn chế đối với các mục tiêu trên không, sức công phá của đạn dược không đủ và tầm hoạt động ngắn của rađa đã được hoàn toàn loại bỏ sau nửa thế kỉ hoạt động. Ngày nay Shilka vẫn được sử dụng tại 39 quốc gia.

Hệ thống cũng được sử dụng vào những năm 80 để phát triển hệ thống phòng không Tunguska, là tiền đề của hệ thống Pantsir-S1 hiện tại, được trang bị tên lửa đất đối không tầm ngắn-trung và hệ thống pháo phòng không.

Tuy nhiên pháo ZSU-23-4 "Shilka" được coi là mối đe dọa với NATO trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Và được sử dụng bởi hầu hết các nước trong khối Hiệp ước Warsaw và các nước khác ủng hộ Nga thời Liên Xô. Khoảng 2.500 zsu-23-4 trong tổng số sản xuất 6.500, đã được xuất khẩu đến 23 quốc gia.

Vũ khí này đã phục vụ trong chiến tranh Yom Kippur (1973) và các cuộc xung đột Ả Rập-Israel khác, cuộc chiến tranh Iran-Iraq (1980-1988), và chiến tranh vùng Vịnh I (1990). Trong chiến tranh Yom Kippur năm 1973, nó đã có hiệu quả đối với không quân Israel. Phi công Israel cố gắng bay thấp để tránh tên lửa SA-6 thường bị bắn hạ bởi ZSU-23-4. Khoảng 11 tới 31 máy bay Israel đã bị ZSU-23-4 bắn hạ trong cuộc chiến này.

Trong các cuộc chiến tranh Xô-Afghanistan, ZSU-23-4 được sử dụng rộng rãi và có hiệu lực rất lớn đối với quân Mujahideen ở vùng núi, các pháo 23mm của ZSU-23-4 có thể để nâng cao hơn nhiều hơn so với các loại vũ khí trên BMP, BTR, T-55, hoặc T-62. Quân đội Nga cũng sử dụng ZSU 23-4 để chiến đấu ở Chechnya.

An Dương (T/h)