Sàn thương mại điện tử có thể kiêm 'cán bộ thuế'?

Từ 1/8/2021, Thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn về thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chính thức có hiệu lực. Theo quy định này, các sàn thương mại điện tử (TMĐT) phải kê khai và nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh.

Sàn giao dịch TMĐT căn cứ doanh thu, các khoản thu khác mà cá nhân kinh doanh trên sàn nhận được, bao gồm khoản nhận qua đơn vị vận chuyển - COD, các hình thức trung gian thanh toán... để xác định doanh thu kê khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh.

Cũng theo quy định tại Thông tư này, cá nhân kinh doanh có thu nhập năm từ 100 triệu đồng trở lên sẽ phải nộp thuế GTGT và thuế thu nhập cá nhân. Mức thuế áp dụng cho cá nhân bán buôn, bán lẻ các loại hàng hóa (trừ giá trị hàng hóa đại lý bán đúng giá hưởng hoa hồng) là 1,5% tính trên doanh thu, gồm 1% thuế suất GTGT và 0,5% thuế thu nhập cá nhân. Nếu chưa khai thuế thay, nộp thuế thay được cho cá nhân, sàn TMĐT phải cung cấp các thông tin liên quan đến hoạt động kinh doanh của cá nhân thông qua sàn cho cơ quan thuế.

Để thực hiện, hàng tháng, các thông tin của người bán sẽ được sàn chuyển cho cơ quan thuế theo hình thức điện tử. Các dữ liệu phải chuyển sang thuế gồm doanh thu, tài khoản ngân hàng, hàng hóa, dịch vụ bán và thông tin cá nhân gồm họ tên, số định danh cá nhân hoặc chứng minh nhân dân/căn cước công dân/hộ chiếu, mã số thuế, địa chỉ, email, số điện thoại liên lạc...

Trên thực tế, quy định nêu trên nhận được ủng hộ, bởi lẽ, đây sẽ là công cụ hữu hiệu để chặn thất thu thuế trong bối cảnh ngành thuế ngày càng bỏ lọt nhiều trường hợp thu nhập lớn nhờ kinh doanh online nhưng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, cũng xuất hiện không ít ý kiến lo ngại rằng quy định sàn TMĐT phải khai và nộp thuế thay cá nhân kinh doanh trên sàn liệu có phù hợp hay không?

Được biết, 15 ngày sau khi Thông tư trên được ban hành, Tổng cục Thuế cùng Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đã tổ chức cuộc họp đầu tiên trao đổi về các quy định của Thông tư cũng như lắng nghe ý kiến đóng góp của đại diện các sàn giao dịch TMĐT và các bên liên quan về việc triển khai thực hiện Thông tư này.

Tại cuộc họp, ông Nguyễn Ngọc Dũng, Phó chủ tịch VECOM cho rằng Thông tư 40/2021/TT-BTC có nhiều nội dung mới so với bản dự thảo đăng tải đầu tiên ngày 12/3/2021. Nhưng ban soạn thảo chưa tổ chức lấy ý kiến của các bên liên quan và các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp. Do đó, một số quy định trong Thông tư chưa có tính khả thi cao và có thể gây ra nhiều tác động lớn đối với hoạt động kinh doanh của các sàn thương mại điện tử cũng như hàng trăm nghìn cá nhân kinh doanh trên sàn.

Cùng với kiến nghị của VECOM, đại diện các sàn TMĐT cũng mong muốn được giải đáp thắc mắc về nội dung quy định cũng như nghĩa vụ của các sàn. Trong đó, bao gồm chủ sở hữu sàn TMĐT phải khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh. Các sàn TMĐT cho rằng họ không phải là đơn vị “trả thu nhập”. Sàn chỉ cung cấp hạ tầng công nghệ để kết nối người bán và người mua, vì vậy không thuộc đối tượng có nghĩa vụ kê khai, khấu trừ thuế thu nhập của người bán theo quy định tại khoản 1, Điều 24 của Luật Thuế thu nhập cá nhân.

Nghị định 52/2013/NĐ-CP về TMĐT, không có quy định trách nhiệm phải kê khai thay, nộp thuế thay cho người bán. Nghị định 52 cũng nêu rõ người bán trên sàn giao dịch TMĐT có trách nhiệm “thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật”. Hơn nữa, một trong những nội dung trong dự thảo Nghị định sửa đổi thay thế Nghị định 52 coi các mạng xã hội cung cấp dịch vụ bán hàng là sàn TMĐT. Như vậy nếu theo Thông tư 40/2021/TT-BTC các mạng xã hội kể cả của các nhà cung cấp nước ngoài cũng phải kê khai và nộp thuế thay cho các cá nhân kinh doanh.

Các sàn TMĐT cũng nêu kiến nghị về việc khó khăn khi kê khai thay cho cá nhân kinh doanh trên sàn có thể là cá nhân ở tại các địa phương khác nhau. Theo Điều 45 Luật Quản lý thuế, cá nhân kinh doanh sẽ phải kê khai và nộp thuế tại cơ quan thuế nơi họ đặt địa điểm kinh doanh. Vì vậy, việc yêu cầu các sàn TMĐT kê khai thay và nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh trên sàn sẽ dẫn đến mâu thuẫn với quy định hiện hành trong trường hợp cá nhân kinh doanh có trụ sở tại tỉnh khác. Điều này cũng gây ra nhiều khó khăn, vướng mắc cho các sàn TMĐT và cá nhân kinh doanh trong việc chứng minh với cơ quan thuế về số thuế đã khấu trừ, nộp thay với cơ quan thuế tại địa phương.

Bà Nguyễn Thị Hương Giang, Giám đốc tài chính Công ty Shopee kiến nghị, ngành thuế cần có hướng dẫn để phân biệt rõ giữa cá nhân kinh doanh và hộ kinh doanh, do sàn giao dịch thương mại điện tử chỉ kê khai và nộp thuế thay cá nhân kinh doanh. Việc phân định rõ sẽ giúp các sàn nâng cấp ứng dụng và triển khai đúng theo tinh thần của Thông tư 40 và ngành thuế cũng cần tính toán lại lộ trình và thời gian triển khai cho phù hợp với thực tiễn.

Đại diện sàn Tiki cho hay sẽ tích cực phối hợp và thực hiện các quy định, chính sách do Nhà nước và các cơ quan ban ngành ban hành. Vì vậy Tiki mong Cơ quan thuế hướng dẫn chi tiết về lộ trình triển khai Thông tư. Cụ thể sàn này cần chi tiết các bước cần thực hiện, thời gian triển khai của từng giai đoạn, các công văn cụ thể về phương pháp tính toán, những mẫu kê khai về thuế, kế toán…

Mặc dù vậy, Tiki cũng nhận thấy sẽ cần nhiều thời gian hơn để triển khai trong nội bộ, chuẩn bị hệ thống, cơ sở hạ tầng, các trang thiết bị cho việc thu thập dữ liệu và báo cáo theo yêu cầu của Cơ quan Thuế. Tính bảo mật của hệ thống cũng cần được tính toán kỹ. Với các đối tác nhãn hàng, nhà bán hàng trên sàn, Tiki cũng cần thêm thời gian để làm việc, hướng dẫn và thống nhất, nhằm đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ, triển khai chính xác Thông tư.

Lộ trình dự kiến triển khai áp dụng các yêu cầu với sàn TMĐT sẽ có hiệu lực từ ngày 1/8/2021. Đây là khoảng thời gian quá ngắn để các sàn có thể kịp chuẩn bị hệ thống cho việc thu thập dữ liệu và báo cáo theo yêu cầu của cơ quan thuế. Đại diện các sàn mong muốn cơ quan thuế cần làm rõ yêu cầu cụ thể và lộ trình áp dụng, đồng thời trao đổi cụ thể với các sàn để nắm được khó khăn mà các sàn sẽ gặp phải trong thực tế. Trong trường hợp cần thiết, lộ trình áp dụng cần được cân nhắc thay đổi để đảm bảo các sàn có đầy đủ thông tin và hệ thống để triển khai đồng bộ, nhất quán.

Một số khó khăn khác như trường hợp các sàn TMĐT không tham gia trực tiếp vào giao dịch mua bán. Có một số sàn không tham gia trực tiếp vào giao dịch giữa người mua và người bán mà chỉ đóng vai trò là nơi để người tham gia đăng tin mua bán hàng hóa và dịch vụ. Do vậy, họ không thể kiểm soát cũng như không có thông tin về doanh thu, tài khoản ngân hàng, căn cước công dân, mã số thuế, địa chỉ người bán. Để phù hợp với thực tiễn, cơ quan thuế nên cân nhắc chỉ áp dụng yêu cầu cung cấp thông tin và khai thuế, nộp thuế thay đối với các sàn có thực hiện chức năng là trung gian thanh toán giữa người mua và người bán.

Tiếp thu ý kiến đóng góp của VECOM, các sàn giao dịch TMĐT và các bên tham gia, lãnh đạo Tổng cục Thuế giao cơ quan liện quan rà soát lộ trình triển khai dự kiến, lên kế hoạch hỗ trợ triển khai thử nghiệm tại một số sàn TMĐT, cũng như lấy ý kiến đóng góp của các bộ ngành liên quan.

Liên quan tới vấn đề trên, theo Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, TMĐT hiện nay phát triển rất nhanh và luôn tồn tại hai mặt tích cực và tiêu cực. Đặc biệt, trong vấn đề thu thuế, các quy định pháp luật hiện nay vẫn còn lỗ hổng và làm xảy ra tình trạng thất thoát thuế. Trước thực tế này, Bộ Tài chính đã có Thông tư 40/2021/TT.BTC ngày 1/6/2021. Trong Thông tư quy định, chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT có trách nhiệm kê khai nộp thuế GTGT và thuế thu nhập cá nhân thay cho cá nhân bán hàng trên sàn. Điều này có nghĩa là chủ sàn đóng vai người thu thuế. Khi chưa thực hiện được thì các sàn phải cung cấp cho cơ quan thuế các thông tin cá nhân và giao dịch kinh doanh của người bán hàng.

"Theo ý kiến của một số chuyên gia, quy định này là hợp lý song chưa đầy đủ các yếu tố pháp lý cho việc thực hiện. Cá nhân tôi cho rằng đây là sự bất cập khi thu thuế trên sàn trực tuyến. Bởi theo quy định, trách nhiệm thu thuế thuộc về cơ quan ngành thuế. Vậy liệu có hay không việc "đá bóng trách nhiệm" sang các chủ sàn? Đề nghị làm rõ trách nhiệm của ai thì người đó làm, không để tình trạng "đóng nhầm vai", ông Vũ Vinh Phú nhấn mạnh.

Phong Lâm