Sẽ áp dụng cơ chế đặc thù nếu áp dụng thành công mô hình V-KIST

Xung quanh vấn đề này Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân đã chia sẻ về Đề án thành lập V-KIST và cơ chế dành cho Viện này.

Bộ trưởng Nguyễn Quân.

Thưa Bộ trưởng, Tại sao Việt Nam chọn Hàn Quốc và Viện KIST của nước bạn làm mô hình để tham khảo học tập mà không phải là viện nghiên cứu của một quốc gia tiên tiến khác?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng ta lại chọn mô hình của Hàn Quốc bởi có ba lý do: Trình độ phát triển của Hàn Quốc so với Việt Nam không có khoảng cách quá lớn, Hàn Quốc cũng chỉ phát triển trong khoảng hơn 60 năm kể từ cuộc chiến tranh Triều Tiên. Hiện nay họ đã được xếp vào một trong 10 quốc gia công nghiệp của thế giới nhưng trình độ phát triển của họ còn khá gần với chúng ta.

Hoàn cảnh, văn hóa, tập quán của Hàn Quốc có nhiều nét tương đồng với Việt Nam, họ cũng là quốc gia phải trải qua những cuộc chiến tranh rất ác liệt. Như vậy chúng ta có thể học tập kinh nghiệm của họ thay vì học tập kinh nghiệm của các nước châu Âu hoặc Bắc Mỹ - những  nước có hoàn cảnh kinh tế xã hội, hoàn cảnh văn hóa rất khác biệt so với Việt Nam.

Đặc biệt là quan hệ hợp tác Việt Nam – Hàn Quốc đang trong giai đoạn đặc biệt tốt đẹp. Và với sự quan tâm của giới doanh nghiệp, giới khoa học Hàn Quốc đối với Việt Nam, chúng tôi tin sự hợp tác này sẽ có nhiều thuận lợi hơn so với việc hợp tác với các quốc gia khác. Điều quan trọng nữa là mô hình của viện KIST rất phù hợp với các viện nghiên cứu của Việt Nam bởi vì chúng tôi đã theo dõi sự phát triển của viện KIST trong gần 50 năm qua.

Có thể thấy từ xuất phát điểm cho đến phương thức tổ chức hoạt động của họ cũng như những đóng góp của viện KIST cho nền kinh tế Hàn Quốc chúng ta có thể học tập được và điều đó rất gần với những gì chúng ta đang triển khai thực hiện theo tinh thần đổi mới của Nghị quyết của Đảng cũng như Luật KH&CN năm 2013.

Bộ trưởng có thể cho biết số thông tin tổng quan nhất về Đề án quan trọng này?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Vừa qua Bộ KH&CN đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án trong đó có nội dung trọng tâm giao cho Bộ KH&CN xây dựng trình Quốc hội ban hành một đạo luật dành riêng cho những viện tương tự như viện KIST ở Việt Nam. Ban đầu chúng tôi muốn xây dựng một đạo luật dành riêng cho viện V-KIST nhưng các Uỷ ban của Quốc hội cũng như một số bộ ngành đề nghị xây dựng Nghị quyết có phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng rộng hơn, đó là cho một loại hình cơ sở nghiên cứu khoa học theo mô hình tiên tiến thế giới. Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án sẽ là căn cứ pháp lý để Bộ KH&CN trình với Quốc hội thông qua đạo luật này theo ủy quyền của Chính phủ.

Nội dung thứ hai là Chính phủ cũng sẽ phê duyệt mục tiêu định hướng chủ yếu của viện V-KIST Việt Nam để trong tương lai không xa nó sẽ trở thành một viện nghiên cứu có ảnh hưởng lớn ở Việt Nam cũng như đạt được trình độ quốc tế, có đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế xã hội Việt Nam tương tự như Viện KIST của Hàn Quốc ở những thập kỷ 70 của thế kỷ trước.

Thứ ba chúng tôi cũng đề xuất Thủ tướng Chính phủ phê duyệt giao cho các bộ ngành liên quan phối hợp trong quá trình xây dựng và tổ chức hoạt động của V-KIST, trước mắt bố trí vốn đối ứng cho dự án sau đó phối hợp để xây dựng cơ chế chính sách cũng như quản lý đội ngũ cán bộ và hoạt động của V-KIST trong tương lai.

Thưa Bộ trưởng, để Viện V-KIST thành công cần hội tụ đầy đủ những yếu tố nào?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng tôi cũng đánh giá 3 yếu tố dẫn đến thành công của viện KIST Hàn Quốc đó là có Tổng thống Hàn Quốc đỡ đầu trực tiếp, có một đạo luật riêng và có một đội ngũ khoa học chủ yếu từ các quốc gia phát triển trở về. Chúng tôi đã báo cáo, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý về nguyên tắc đỡ đầu cho viện V-KIST thông qua chỉ đạo trực tiếp. Nếu như sau này có thành lập một ban chỉ đạo thì Thủ tướng Chính phủ sẽ nhận lời làm Trưởng ban chỉ đạo.

Về yếu tố thứ hai, cần có một đạo luật riêng, chúng tôi cũng đã báo cáo với Thủ tướng Chính phủ và Quốc hội, cho đến thời điểm này Quốc hội cũng đã đồng ý về mặt nguyên tắc là có một đạo luật dưới dạng Nghị quyết của Quốc hội nhưng với phạm vi mở rộng hơn không chỉ cho viện V-KIST mà áp dụng cho các viện nghiên cứu cần có cơ chế chính sách đặc biệt.

Yếu tố thứ ba là V-KIST phải có một đội ngũ khoa học có trình độ cao và chủ yếu từ các nước phát triển, chúng tôi đã thông báo cho các cơ quan đại diện của Bộ KH&CN ở nước ngoài tìm kiếm và thiết lập một cơ sở dữ liệu về các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài có những vị trí quan trọng và có những đóng góp cho các nước sở tại, cũng như lập danh mục một số nhà khoa học ở nước ngoài có thiện cảm với Việt Nam sẵn sàng đóng góp cho Việt Nam.

Khi viện V-KIST được thành lập chính thức chúng tôi sẽ có thư mời các nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài, kể cả thế hệ trẻ và thế hệ đã có kinh nghiệm, cũng như mời một số nhà khoa học nước ngoài giúp cho viện V-KIST trong thời gian đầu.

Mô hình Viện KH&CN Việt Nam – Hàn Quốc (V-KIST) tại Hòa Lạc. Ảnh Internet

Bộ trưởng có thể dự báo sự ra đời của V-KIST sẽ có tác động tích cực như thế nào đối với KH&CN Việt Nam nói riêng và sự nghiệp CNH-HĐH đất nước nói chung?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Nếu chúng ta có được một viện nghiên cứu như viện KIST Hàn Quốc thì quả thực tác động của nó đối với nền kinh tế Việt Nam sẽ rất to lớn. Tuy nhiên chúng tôi cũng lường trước được bối cảnh kinh tế xã hội của nước ta hiện nay cũng như với những đặc thù của xã hội Việt Nam thì một viện nghiên cứu rất khó đạt được tầm như viện KIST Hàn Quốc.

Nhưng có thể khẳng định nếu mô hình V-KIST thành công với những cơ chế đặc biệt được Chính phủ và Quốc hội cho phép chắc chắn nó sẽ có những đóng góp rất quan trọng không chỉ cho phát triển KH&CN mà còn cho phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong thập kỷ tới.

Và nếu nước ta muốn trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại sau năm 2020, chúng ta phải có hệ thống tổ chức KH&CN mạnh trong đó phải có những viện nghiên cứu khoa học tầm cỡ quốc tế, có những sản phẩm khoa học đóng góp cho nền kinh tế mang tính đột phá và trở thành sản phẩm chủ lực của Việt Nam. Viện V-KIST của Việt Nam sẽ phải đóng vai trò này.

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng

Minh Hà (thực hiện)