Tài chính tiêu dùng 'dư địa' phát triển còn rất lớn

author 11:20 25/03/2021

(VietQ.vn) - Chặng đường 10 năm qua, tài chính tiêu dùng đã có sự phát triển mạnh mẽ, thế nhưng các chuyên gia nhận định quy mô còn nhỏ, chưa thực sự hấp dẫn, còn nhiều bất cập, bộ máy còn cồng kềnh.

Tài chính tiêu dùng có sự phát triển vượt bậc

Phát biểu khai mạc tọa đàm “Tài chính tiêu dùng – Sức sống mới sau hơn 10 năm phát triển” ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư khẳng định qua 4 năm tổ chức, Tọa đàm đã trở thành diễn đàn có ý nghĩa, đóng góp nhiều ý kiến hữu ích cho sự phát triển của ngành tài chính tiêu dùng còn non trẻ tại Việt Nam.

“Có những vấn đề mà chúng ta đề cập nhiều năm trước như truyền thông về tài chính tiêu dùng, tỷ lệ an toàn nào là phù hợp trong cơ cấu cho vay tiêu dùng, giải pháp nào để hỗ trợ đẩy lùi tín dụng đen, phương thức thu hồi nợ hợp lý của các công ty tài chính tiêu dùng..., tất cả đến hôm nay đã được hiện thực hóa trong chính sách và thành các chương trình cụ thể trong hành động của cơ quan quản lý”, ông Lê Trọng Minh đánh giá.

 Ông Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư phát biểu tại tọa đàm

Theo ông Lê Trọng Minh: “Nhìn lại 1 năm kinh tế Việt Nam chịu tác động của đại dịch Covid-19, và nhìn dài hơn 10 năm phát triển của lĩnh vực tài chính tiêu dùng có thể thấy, ngoài những kết quả rất đáng khích lệ đạt được thì vẫn cần phải khẳng định rằng, số lượng các công ty tài chính tiêu dùng đang hoạt động trên thị trường chưa nhiều, tỷ trọng đóng góp trong dư nợ cho vay nền kinh tế vẫn còn thấp, hoạt động nội tại vẫn cần phải hoàn thiện.... Điều này nhìn ở góc độ phát triển lại gợi mở cho chúng ta về một tiềm năng thị trường chưa khai thác còn rất lớn, chưa kể tới nhu cầu tài chính cá nhân của người dân sẽ tiếp tục tăng khi kinh tế phát triển với tốc độ cao”.

Theo TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia và là Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, ngành tài chính tiêu dùng tại Việt Nam trong những năm qua có nhiều bước phát triển tích cực về cả khuôn khổ pháp lý, quy mô thị trường, sản phẩm - dịch vụ và hiệu quả hoạt động. 

Về quy mô thị trường, 10 năm qua, tín dụng tiêu dùng (TDTD) tại Việt Nam đã có bước phát triển nhảy vọt. Dư nợ TDTD cuối năm 2020 đạt khoảng 1,8 triệu tỷ đồng, chiếm khoảng 20% tổng dư nợ nền kinh tế, gấp 2,5 lần so với năm 2012 (khoảng 8%). Trong đó, đối với tín dụng bất động sản nhà ở đạt khoảng 1 triệu tỷ đồng (chiếm khoảng 55,5%), theo chỉ đạo của Chính phủ, từ năm 2019, loại tín dụng này được thống kê vào nhóm tín dụng bất động sản). Trong 5 năm qua, tín dụng tiêu dùng (gồm cả tín dụng BĐS nhà ở) tăng trưởng khoảng 20%/năm - là tương đối tích cực so với tín dụng toàn ngành (tăng khoảng 15,4%).

Đẩy lùi hiện tượng tín dụng đen

“Tuy nhiên, nếu bóc tách phần tín dụng BĐS nhà ở, thì tín dụng tiêu dùng tại Việt Nam chỉ khoảng 800 ngàn tỷ đồng, chiếm khoảng 8,7% tổng dư nợ của nền kinh tế, thấp hơn nhiều so với các nước như Malaysia, Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia, Hàn Quốc... với tỷ trọng tín dụng tiêu dùng (không bao gồm tín dụng BĐS nhà ở) chiếm khoảng 15-35%/tổng dư nợ thì tiềm năng phát triển thị trường này tại Việt Nam là còn rất lớn”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh. Sự phát triển của lĩnh vực tài chính tiêu dùng hơn 10 năm qua giúp nền kinh tế có thêm được nguồn vốn tín dụng hữu hiệu, giúp mở rộng tiêu dùng, thúc đẩy sản xuất phát triển, gia tăng hàng hóa và tiêu dùng nội địa, góp phần quan trọng vào đẩy lùi hiện tượng tín dụng đen, ổn định đời sống xã hội của người dân. Đồng thời, thị trường TCTD góp phần phát triển hệ thống tài chính Việt Nam cùng với việc phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, tài chính toàn diện...

Đồng quan điểm, bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế - NHNN khẳng định, cùng với sự phát triển kinh tế thì mức tiêu dùng của người dân ngày càng tăng, theo đó nhu cầu về tài chính tiêu dùng phục vụ đời sống cũng tăng cao.

“Cho vay tiêu dùng là sản phẩm cho vay dưới dạng tín chấp hoặc thế chấp, nhằm hỗ trợ nguồn tài chính cho các nhu cầu mua sắm hàng gia dụng, mua xe, du học, khám chữa bệnh và các nhu cầu thiết yếu khác trong cuộc sống. Cho vay tiêu dùng một mặt giúp đáp ứng nhu cầu của người dân chi tiêu, nâng cao khả năng tiếp cận tài chính của đại bộ phận người dân, mặt khác còn có ý nghĩa lớn trong việc kích cầu nền kinh tế và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Trong thời gian qua, hệ thống các tổ chức tín dụng nói chung, đặc biệt là các công ty tài chính tiêu dùng đã phát triển mạnh mẽ nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn phục vụ tiêu dùng của người dân, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, gia tăng công bằng xã hội”, đại diện NHNN phân tích. 

 Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) trả lời câu hỏi của bạn đọc tại Tọa đàm

Trong đó, đáng chú ý là mạng lưới hoạt động của các công ty tài chính ngày càng phát triển và có xu hướng tiếp cận gần gũi hơn với khách hàng hơn. Khác với ngân hàng thương mại, những công ty này thông qua các cửa hàng phân phối, đại lý hàng hóa phủ rộng như Điện máy xanh, Thế giới di động..., để tiếp xúc và hỗ trợ khách hàng.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), tài chính tiêu dùng, xét về lợi ích thì người dân đã có nhu cầu từ rất lâu và lợi ích rất nhiều. 

Cách đây 10 năm người dân đủ tiền thì mua còn bây giờ là xu hướng vay rồi mua hoặc thậm chí thuê về dùng. Tuy nhiên, nếu đặt vấn đề tài chính tiêu dùng góp phần đẩy lùi tín dụng đen thì ông Hiếu cho rằng, tài chính tiêu dùng có góp phần đẩy lùi tín dụng đen bởi có tính liên quan nhưng chưa chắc là công cụ chính. Bên cạnh đó, ông Hiếu cho biết, nhiều quốc gia thống kê số liệu này hàng ngày, hàng tuần để điều hành nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất.

Song theo ông Hiếu, Nhà nước kiểm soát càng chặt thì hình thức phi chính thức càng phát triển, do đó chỉ cần để thị trường này phát triển tự nhiên theo nhu cầu thị trường là thành công. "Bất kể hoạt động kinh doanh nào cũng có rủi ro, Nhà nước không thể can thiệp ngăn chặn rủi ro này", ông Hiếu nhấn mạnh và làm rõ, bên cạnh rủi ro của cá nhân thì còn có rủi ro của tổ chức.

Dưới góc độ công ty tài chính, ông Nguyễn Thành Phúc – Phó Tổng giám đốc FE CREDIT cho rằng:  “Sự có mặt của các công ty tài chính tiêu dùng đã gia tăng cơ hội tiếp cận tài chính cho người dân (đặc biệt là những người có thu nhập trung bình thấp – đây là nhóm khách hàng dưới “chuẩn” cho vay của các ngân hàng thương mại truyền thống). Như tại FE CREDIT, sau hơn 10 năm hoạt động, công ty đã và đang cung cấp dịch vụ cho hơn 11 triệu khách hàng với gần 19.000 điểm giới thiệu dịch vụ phân bổ toàn lãnh thổ Việt Nam. Và chúng tôi vẫn đang mở rộng mạng lưới hoạt động của mình để gia tăng khả năng tiếp cận nguồn tín dụng chính thống cho người dân”. 

Mặc dù vậy, cũng theo TS. Cấn Văn Lực, thị trường tài chính tiêu dùng còn có một số bất cập như qui mô còn nhỏ, thị trường phát triển còn tập trung chủ yếu vào 1 số công ty lớn (3 công ty hàng đầu chiếm đến hơn 75% thị phần); kiến thức về tài chính - tín dụng của người dân còn hạn chế; thiếu thông tin minh bạch, dữ liệu chuẩn về khách hàng; bản thân các công ty tài chính còn khó khăn về huy động vốn (do thị trường vốn còn chưa phát triển), thông tin đôi khi còn thiếu minh bạch, năng lực nhân viên và trình độ công nghệ không đồng đều, bộ máy cồng kềnh dẫn đến chi phí hoạt động còn cao...

Thúc đẩy sự phát triển trên nền tảng công nghệ

TS. Cấn Văn Lực cũng đưa ra một số khuyến nghị là các giải pháp cụ thể để phát triển thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam một cách lành mạnh, bền vững. Cụ thể, tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý trong việc quản lý, giám sát các CTTC (nhất là các qui định về chuẩn mực an toàn cũng như minh bạch thông tin, tiếp thị sản phẩm, quản trị rủi ro...). Ngoài ra, Chính phủ tiếp tục khuyến khích, thúc đẩy sản phẩm tài chính gắn với công nghệ, song vẫn kiểm soát được rủi ro và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính của người dân và doanh nghiệp. Đồng thời, NHNN cũng cần tăng cường giám sát, quản lý để hạn chế rủi ro, nợ xấu có thể tăng nhanh trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng khi nền kinh tế có nhiều khó khăn do dịch bệnh.

Tạo điều kiện cho các CTTC qui mô vừa và nhỏ phát triển, nhằm tăng tính cạnh tranh thông qua việc thu hút vốn từ nhà đầu tư nước ngoài, tiếp nhận nguồn vốn ưu đãi quốc tế... để hạn chế rủi ro tập trung vào số ít các CTTC lớn. Điều này sẽ giúp giảm lãi suất, tăng đa dạng về sản phẩm-dịch vụ, mang lại nhiều lợi ích hơn cho người tiêu dùng cũng như nền kinh tế.

Sớm hoàn thiện cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia, qua đó giúp cho tiến trình phát triển tài chính số, ngân hàng số, thanh toán không tiền mặt được thúc đẩy nhanh hơn, thuận lợi hơn, nhất là trong các khâu E-KYC, chia sẻ thông tin, dữ liệu, phát triển hệ sinh thái số, đánh giá khách hàng ...v.v.

 Quang cảnh buổi tọa đàm

Đối với các công ty tài chính, theo TS. Cấn Văn Lực, cần rà soát, điều chỉnh chiến lược kinh doanh; phát triển mô hình kinh doanh mới phù hợp với xu hướng thị trường trong và sau dịch bệnh. Trong đó, đặc biệt lưu tâm đến những thay đổi về xu hướng tiêu dùng, thị hiếu mới của khách hàng để phát triển các chính sách, sản phẩm phù hợp. Các CTTC cần xây dựng và thường xuyên đánh giá các kịch bản thị trường để có thể lường đón và kiểm soát rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Chú trọng phát triển các nền tảng công nghệ phục vụ cho vay tiêu dùng, giảm chi phí, tăng năng suất lao động, phối hợp phát triển các mô hình kinh doanh mới (Fintech, cho vay ngang hàng, Mobile money...). Các CTTC có thể thay đổi quan điểm khi xem Fintech là đối tác cùng phát triển lâu dài, cùng hợp tác để phát triển tài chính tiêu dùng số.

Chú trọng quản trị rủi ro tín dụng: trong bối cảnh chất lượng tín dụng suy giảm do tác động bởi dịch bệnh, các CTTC cần thường xuyên đánh giá lại chất lượng danh mục cho vay; cải tiến phương pháp phân tích, chấm điểm tín dụng nhằm tăng cường khả năng giám sát rủi ro tín dụng cũng như xây dựng các phương án kiểm soát rủi ro phù hợp.

Tiết giảm chi phí để tối ưu hóa hoạt động, cân đối phù hợp giữa rủi ro và lãi suất cho vay. Với mức lãi suất hợp lý, các CTTC dễ dàng hơn trong thu hút người dân vay tiêu dùng và góp phần giảm rủi ro không trả được nợ (một phần do lãi suất quá cao).

 
Ông Phan Đức Hiếu kiến nghị: Thứ nhất, đối với việc bảo vệ người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức người dân là rất quan trọng. Cần phải để người dân gánh chịu rủi ro để tự mình nhận lấy bài học. Chính phủ cần tính đến việc phá sản tư nhân để các khoản nợ được giải quyết. Thứ hai, bảo vệ tổ chức cho vay. Tranh chấp kéo dài 2-3 năm, nhiều năm hoặc không có cơ hội giải quyết vấn đề sẽ là rào cản lớn.
 
“Cần để thị trường phát triển đúng, thoả mãn nhu cầu của người tiêu dùng và không phải chịu sứ mệnh gì”, ông Hiếu nói.
 

Tham gia đẩy mạnh giáo dục tài chính cho người tiêu dùng và thực hiện tốt hơn việc minh bạch thông tin cho khách hàng. Các nhân viên tín dụng cần thông tin đầy đủ, chính xác về hợp đồng tín dụng, tuân thủ qui định nhắc nợ, thu hồi nợ. Theo kinh nghiệm quốc tế, khi kiến thức, trình độ của người dân cũng như lao động trong mảng tín dụng tiêu dùng tăng lên, thì khả năng tiếp cận tài chính tăng, giúp đẩy lùi tín dụng đen và nợ xấu giảm.

Quan tâm xây dựng và phát triển đội ngũ nhân sự để phát triển hiệu quả, bền vững. Đội ngũ cán bộ là một trong những yếu tố quan trọng có ảnh hưởng quyết định đến hiệu quả kinh doanh cho các CTTC, do đó, cần chú trọng đào tạo cán bộ, nhất là kỹ năng phân tích tín dụng tiêu dùng, kỹ năng chăm sóc khách hàng, kỹ năng đòi nợ, tư vấn, kỹ năng ứng dụng CNTT trong hoạt động...

 TS. Cấn Văn Lực

Cũng tại Tọa đàm, PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Chuyên gia kinh tế cũng khẳng định vai trò quan trọng của tài chính tiêu dùng trong thúc đẩy tiêu dùng xã hội và đẩy lùi tín dụng đen. Trích số liệu của ngành ngân hàng, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cho biết: “Hiện có khoảng 47% người Việt tham gia vay tiền, nhưng chỉ có 18,5% là vay từ những tổ chức tín dụng và các tổ chức tài chính chính thức, phần còn lại là vay từ người thân, bạn bè hoặc “tín dụng đen”. Khi các hộ gia đình và các chủ thể có thể dễ dàng tiếp cận kênh tài chính tiêu dùng nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, nhu cầu vốn nhỏ lẻ, sẽ hạn chế được tình trạng tín dụng đen, tín dụng ngầm trên thị trường, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, tránh được các bất ổn trong đời sống xã hội...”.

LS Trương Thanh Đức 

Góp ý giải pháp để ngành tài chính tiêu dùng phát triển, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cho rằng trong điều kiện của đại dịch COVID-19 và cuộc cách mang công nghệ 4.0, các công ty tài chính phải rà soát lại chiến lược kinh doanh để chuyển đổi cho phù hợp với tình hình mới, phù hợp với thị trường, đặc biệt là chuyển đổi số.

TS. Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh: “Công nghệ cần được đầu tư để tăng năng suất lao động, tối ưu hoá chi phí vận hành, có tổ chức công ty gọn nhẹ, vận hành hiệu quả, quản trị rủi ro tốt, mang tới cho khách hàng những trải nghiệm tốt, cung cấp cho khách hàng thông tin đầy đủ khi sử dụng các sản phẩm. Trên cơ sở đó, chi phí đầu ra của công ty sẽ rẻ hơn và có thể giảm lãi suất cho khách hàng, nâng cao cơ hội cạnh tranh với các công ty tài chính khác”. 

Đồng thời PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cũng nhắc lại đề xuất cần đẩy mạnh công tác đào tạo nhân sự trong các công ty tài chính tiêu dùng cả về chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp để đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn thị trường tài chính tiêu dùng.

“Lĩnh vực tài chính tiêu dùng của Việt Nam mới chỉ phát triển trong khoảng 10 năm và trong khoảng thời gian ngắn như vậy, chắc chắn lực lượng nhân sự quản lý lĩnh vực này chưa thể đáp ứng kịp so với sự phát triển của thị trường. Các nhân viên tài chính tiêu dùng cần đưa ra được giải pháp giúp khách hàng có sự tư vấn đầy đủ nhất về quyền lợi và nghĩa vụ trước khi quyết định ký hợp đồng. Bằng việc cung cấp dịch vụ thuận tiện, bảo mật và an toàn thông qua công nghệ cao, các công ty tài chính tiêu dùng sẽ góp phần trong việc đẩy lùi vấn nạn tín dụng đen”, chuyên gia phân tích.

Để tạo điều kiện cho thị trường tài chính tiêu dùng phát triển, theo đại diện FE CREDIT, khuôn khổ pháp lý cho hoạt động tài chính tiêu dùng cũng ngày càng được cập nhật và hoàn thiện hơn; nhận thức của các chủ thể tham gia thị trường được nâng cao hơn. Tuy nhiên, để đạt được những lợi ích chung cho toàn xã hội, các CTTC nói chung và FE CREDIT nói riêng rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để thị trường tài chính tiêu dùng ngày càng phát triển.

Cụ thể: Các công ty tài chính tiêu dùng tiếp tục đầu tư công nghệ, nâng cấp dịch vụ, sáng tạo sản phẩm mới là cơ sở để tạo sự khác biệt và tăng độ nhận biết trong mắt khách hàng. Ðây cũng chính là các giải pháp giúp cải thiện quy trình nghiệp vụ, nhằm rút ngắn khoảng cách khi đưa dịch vụ tài chính tới khách hàng nhanh hơn, thuận tiện và hiệu quả hơn; giảm tới mức thấp nhất hoặc loại bỏ sai sót do yếu tố con người, thất thoát dữ liệu và tăng cường hiệu quả của toàn bộ hệ thống cho vay. 

Trong thời gian tới, việc hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc qia kết hợp với việc hoàn tất triển khai CCCD gắn chip cho toàn bộ người dân sẽ vô cùng hữu ích trong hoạt động quản lý và định danh. Không chỉ giúp cho các CTTC có nhiều dữ liệu chính xác trong quá trình thẩm định và duyệt vay đối với khách hàng, mà còn giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến các vấn đề giả mạo thông tin cá nhân trong các hoạt động lừa đảo tín dụng nói chung.

Trung tâm thông tin tín dụng Quốc gia (CIC) có thể cập nhật thêm về dữ liệu thể hiện hành vi thanh toán chi phí tiêu dùng của khách hàng như: thông tin BHXH, thông tin nộp thuế TNCN, thông tin thanh toán/nợ hóa đơn... thì các thông tin này rất hữu dụng cho tổ chức tín dụng tiêu dùng bảo đảm hoạt động cho vay đối với khách hàng cá nhân được thực hiện đúng đối tượng để từ đó hạn chế tối đa nợ xấu. 

Việc nâng cao nhận thức của người dân để hiểu về tài chính tiêu dùng và trách nhiệm của mỗi công dân khi tham gia vay tiêu dùng là rất cần thiết trong bối cảnh có ngày càng nhiều khách hành tìm đến sản phẩm dịch vụ này. Cùng với đó, các cơ quan quản lý cũng như các ngân hàng, tổ chức tín dụng cần phối hợp để tuyên truyền, đưa ra những cảnh báo về việc bảo mật thông tin cá nhân trước các nguy cơ hoạt động gian lận tín dụng ngày càng tinh vi.

Tăng cường công tác thông tin truyền thông về tín dụng tiêu dùng trên toàn quốc, để người dân nắm bắt đầy đủ các chính sách tín dụng tiêu dùng và chủ động tiếp cận với nguồn vốn tín dụng chính thống.

Bà Phạm Thị Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế - NHNN cho biết, trên cơ sở chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, thời gian qua, NHNN đã triển khai đồng bộ các giải pháp đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng, góp phần nâng cao đời sống của người dân, hạn chế tín dụng đen. NHNN đang nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển tài chính tiêu dùng như:

(i) Đề xuất, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành Quyết định về triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money);

(ii) Đề xuất, trình Chính phủ Nghị định về cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát cho hoạt động Fintech; Nghị định thay thế Quyết định số 20/2017/QĐ-TTg về hoạt động tài chính vi mô. Đồng thời, NHNN theo thẩm quyền đã ban hành các quy định pháp lý phù hợp đối với các sản phẩm, mô hình, dịch vụ, phương tiện thanh toán mới gắn với cách mạng công nghiệp 4.0 như: ngân hàng số, công nghệ định danh và nhận biết khách hàng điện tử, quy định về mở tài khoản thanh toán của cá nhân bằng phương thức điện tử - eKYC, đang nghiên cứu, tìm hiểu công nghệ Blockchain ứng dụng trong lĩnh vực thanh toán; ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) vào một số lĩnh vực ngân hàng.

N. Nam

Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang