Tạo lập môi trường cạnh tranh thực sự bình đẳng, lành mạnh - tiền đề để kinh tế tư nhân phát triển

Kinh tế tư nhân đóng góp lớn cho nền kinh tế

Tại hội thảo tham vấn về Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm (2021-2030) do Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch & Đầu tư) và UNDP tổ chức, Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết, doanh nghiệp tư nhân trong nước quy mô lớn đã xuất hiện và tăng khá nhanh trong hơn một thập kỷ vừa qua. Ngoài lĩnh vực đất đai, bất động sản, vài năm gần đây đã bắt đầu có một số doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn chuyển một phần đầu tư sang các lĩnh vực công nghiệp chế tạo, năng lượng, các dịch vụ ngân hàng, thương mại, vận tải, y tế, giáo dục…, kể cả một vài lĩnh vực công nghệ cao.

 Để trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân phải nâng cao NSLĐ, năng lực cạnh tranh 

Đánh giá về doanh nghiệp tư nhân, TS Nguyễn Thị Luyến- Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nêu rõ: Khu vực doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp tư nhân góp phần thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, làm thay đổi “diện mạo” đất nước, tạo dấu ấn, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong nhóm 30 cổ phiếu có vốn hóa vượt mức 1 tỉ USD tính đến ngày 17/7/2020 thì có 13 mã cổ phiếu thuộc doanh nghiệp tư nhân, chiếm đến 41,98% tổng vốn hóa của cả nhóm 30 doanh nghiệp. Doanh nghiệp tư nhân đã góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống của người lao động.

Doanh nghiệp tư nhân đầu tư xây dựng nhiều công trình lớn, phức hợp xây dựng, bất động sản, cầu cảng, sân bay, làm thay đổi bộ mặt hạ tầng Việt Nam, như: sân bay Vân Đồn, hầm đường bộ Đèo Cả, cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, cầu Bạch Đằng…

Một số doanh nghiệp tư nhân tham gia vào lĩnh vực trước đây độc quyền nhà nước, tạo ra thị trường cạnh tranh, giúp đông đảo người dân được hưởng lợi. Điển hình là trong lĩnh vực hàng không như: Vietjet Air, Bamboo Airway…

Đặc biệt, một số tập đoàn kinh tế tư nhân lớn đã đầu tư theo chiều sâu, mở rộng thị trường ra khu vực và quốc tế, khẳng định được thương hiệu trên thị trường quốc tế như Vingroup, Vietjet, Trường Hải, Masan, Vinamilk, TH, Lộc Trời.

Đáng chú ý, trong quá trình phát triển, đã hình thành đội ngũ doanh nhân năng động, có khả năng thích ứng nhanh với cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Một số doanh nghiệp tư nhân đã thực hiện đầu tư ra ngoài với quy mô ngày càng tăng như Công ty cổ phần Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai, Công ty cổ phần ôtô Trường Hải (THACO), Công ty cổ phần Golf Long Thành… Đã có những tỉ phú Việt Nam trong danh sách tỉ phú thế giới – TS Nguyễn Thị Luyến nhấn mạnh.

Niềm tin kinh doanh còn thấp

Tuy nhiên, hiện nay, đóng góp của doanh nghiệp tư nhân vào GDP rất hạn chế, chưa đến 10%, và hầu như không cải thiện thời gian qua, mặc dù số lượng doanh nghiệp tư nhân tăng nhanh. Trong khi đó, khu vực doanh nghiệp FDI, cùng giai đoạn 2011-2019, tỷ trọng của khu vực FDI trong GDP tăng gần 5%, từ 15,66% lên 20,34%.

Theo Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, bên cạnh doanh nghiệp thuộc khu vực chính thức, nước ta còn có trên 5,2 triệu đơn vị kinh doanh theo dạng hộ gia đình, được coi là khu vực phi chính thức, đông gấp hơn 7 lần khu vực chính thức.

Nhiều năm nay, dù môi trường kinh doanh ở nước ta liên tục được cải thiện, nhưng chỉ có một tỉ lệ không đáng kể các hộ kinh doanh gia đình muốn và có thể chuyển lên thành doanh nghiệp tư nhân chính thức. Toàn bộ khu vực phi chính thức đều thuộc sở hữu tư và là một bộ phận của khu vực kinh tế tư nhân hoặc khu vực kinh tế ngoài nhà nước ở nước ta.

Cũng theo chuyên gia Phạm Chi Lan, tốc độ chuyển dịch doanh nghiệp từ nhỏ lên vừa rất chậm và tỉ lệ chuyển lên được cũng rất thấp. Vài năm gần đây có thêm hiện tượng hàng trăm doanh nghiệp tư nhân phải mất 10-20 năm trời mới phát triển lên quy mô vừa, nhưng khi tương đối thành công lại quyết định rút khỏi thị trường, bán hoặc sáp nhập doanh nghiệp mình vào doanh nghiệp khác, chủ yếu là doanh nghiệp FDI.

Tình trạng “không chịu lớn” và không muốn chính thức hóa hoạt động kinh doanh của số đông doanh nghiệp tư nhân siêu nhỏ, nhỏ và vừa phản ánh niềm tin kinh doanh còn thấp và bấp bênh ở khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam.

Thiếu niềm tin ở năng lực bản thân, ở môi trường kinh doanh và sự bảo vệ của luật pháp khiến nhiều người tham gia kinh doanh chỉ nhằm mưu sinh và chỉ dám làm cầm chừng, cốt cho “đủ ăn” hơn là dám làm lớn hay làm ăn dài hạn.

Ngay cả trào lưu khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo từ năm 2016 tới nay dù được chính phủ khuyến khích bằng nhiều chính sách ưu đãi cũng mới chỉ thu hút được vài ngàn người, chủ yếu là giới trẻ tham gia”- chuyên gia Phạm Chi Lan nêu thực trạng.

Phấn đấu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp

Theo Dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế xã hội, trong giai đoạn 2021-2030, phải phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân của người Việt Nam, cả về số lượng, chất lượng, hiệu quả, bền vững, thực sự trở thành động lực quan trọng trong phát triển kinh tế. Khuyến khích hình thành những tập đoàn kinh tế tư nhân lớn. Phấn đấu đến năm 2030, có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp, với tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP đạt 60-65%.

Hội thảo tham vấn về Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm (2021-2030)  

Muốn đạt được mục tiêu trên, TS. Nguyễn Đình Cung- Thường trực Tổ Biên tập của Tiểu ban Kinh tế Xã hội cho rằng, cần phải tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế, pháp luật đầy đủ, đồng bộ, hiện đại, hội nhập, ổn định, cụ thể, minh bạch.

Theo đó, phải cải cách quyết liệt, hiệu quả thủ tục hành chính, bãi bỏ các rào cản hạn chế quyền tự do kinh doanh, cải thiện và nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch. Phấn đấu đến năm 2030 môi trường kinh doanh của Việt Nam được xếp vào nhóm 30 quốc gia hàng đầu theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới.

Tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân và doanh nghiệp. Phát triển hoạt động dịch vụ pháp lý và các thiết chế giải quyết tranh chấp ngoài toà án. Đặc biệt là không hình sự hoá các mối quan hệ kinh tế, hành chính, dân sự- TS. Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan lại nhấn mạnh đến việc tạo lập một môi trường cạnh tranh thực sự bình đẳng, lành mạnh cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển. Điều này đòi hỏi phải có các luật chơi được xác định rõ ràng, minh bạch, tiên liệu được và được thi hành nghiêm túc.

Còn bản thân khu vực kinh tế tư nhân, để có thể trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế, việc quyết định nhất là khu vực này phải nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh của mình. Trong tương lai, để nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh, cần tập trung vào hai lĩnh vực mà đông đảo doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân còn yếu: đó là học hỏi và sáng tạo về công nghệ, quản trị, và liên kết và hội nhập- Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan khẳng định.

Lê Kim Liên