Tết Trung thu: Gặp nghệ nhân duy nhất của phố cổ còn ‘giữ lửa’ cho mặt nạ giấy bồi

Dù tuổi đã xấp xỉ sáu mươi nhưng bà Đặng Hương Lan vẫn tự mình mang những chiếc mặt nạ giấy bồi truyền thống của gia đình làm bày bán trên một chiếc sạp nhỏ phố Hàng Mã.

Theo bà Lan, nghề làm mặt nạ giấy bồi là nghề truyền thống của gia đình bà. Gia đình bà Lan có 7 anh chị em nhưng không có ai theo nghề của các cụ. Năm 1979, khi bà đi lấy chồng đã được bố truyền nghề làm mặt nạ giấy bồi cho hai vợ chồng. Và từ đó, gia đình bà Lan sống bằng nghề làm mặt nạ giấy bồi.

Bà Lan cho biết, cũng giống như bao nghề truyền thống khác, mặt nạ giấy bồi đang bị mai một theo thời gian. Trước đây, không riêng gì gia đình bà Lan mà khắp các phố Hà thành rất nhiều gia đình làm mặt nạ giấy bồi, đèn ông sao bán dịp Tết Trung thu. Thế nhưng, khi văn hóa hội nhập cộng với ngành công nghiệp đồ chơi lên ngôi, thì cũng giống như nhiều sản phẩm truyền thống khác, mặt nạ giấy bồi đã dần rơi vào lãng quên. Và, nhiều gia đình làm mặt nạ giấy bồi đã bỏ nghề. Nhiều lần, bà Lan cũng có ý định bỏ nghề làm mặt nạ giấy bồi. Nhưng, vì quá yêu nghề mà bà không đành lòng, vậy là bà và chồng của mình đã cố gắng gìn giữ nghề cha ông để lại. Đến nay có thể nói, gia đình bà Lan là gia đình duy nhất tại phố cổ còn lưu giữ lại nghề làm mặt nạ giấy bồi trước sự lãng quên của dòng thời gian và cuộc chiến cạnh tranh “khốc liệt” với đồ chơi du nhập từ nước ngoài nhất là Trung Quốc.

May mắn thay, một vài năm trở lại đây, mặt nạ giấy bồi được nhiều phụ huynh và các em nhỏ ưa chuộng. Vậy nên, mỗi dịp Trung thu bà Lan lại bày bán sản phẩm của gia đình mình trên phố Hàng Mã. 

“Khoảng 2 năm nay thì mặt nạ giấy bồi bắt đầu được đón nhận trở lại. Người dân đã bắt đầu tìm đến những giá trị xưa và hơn hết là họ đã chán đồ chơi từ Trung Quốc (thứ đồ chơi luôn chiếm lĩnh thị trường nhiều năm nay với những cảnh báo nguy hiểm – PV) để quay về với đồ chơi của dân tộc. Và mặt nạ giấy bồi với nguyên liệu từ giấy hoàn toàn tự nhiên, không hề độc hại cho con trẻ đã bắt đầu nhận được những tín hiệu mừng ”, bà Lan nói.

Theo đó, một chiếc mặt nạ giấy bồi có giá khoảng 30.000 – 50.000 đồng tùy thuộc hình dáng và kích thước. Tại Hàng Mã, mỗi ngày bà Lan cũng bán được khoảng vài chục chiếc mặt nạ giấy bồi. Ngoài ra, một lượng lớn khách đến mua tại nhà trong đó có cả người nước ngoài.

Theo bà Lan, để làm ra một chiếc mặt nạ giấy bồi truyền thống phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự công phu và tỉ mỉ. Đầu tiên phải xé giấy báo thật nhỏ. Sau đó, lót một lớp giấy trắng vào khuôn xi măng đúc sẵn các khuôn mặt rồi bắt đầu dán. Khoảng 5, 6 lớp giấy vụn dán chồng lên nhau sẽ thành hình một chiếc mặt nạ giấy bồi. Mỗi lớp giấy được kết dính với nhau bằng một loại hồ đun chín từ bột sắn.

Những chiếc mặt nạ sau khi dán xong sẽ được phơi khô. Theo bà Lan, mặt nạ phải phơi khô tự nhiên mới giữ được hình dáng ban đầu. Nếu dùng máy sấy khô, mặt nạ sẽ bị biến dạng, cong vênh. Vì thế, chỉ những ngày nắng, gia đình bà Lan mới làm mặt nạ còn ngày mưa thì tạm nghỉ. Tô màu là một trong những khâu quan trọng nhất bởi nó sẽ quyết định phần “hồn” của chiếc mặt nạ.

Những hình khuôn chủ đạo của mặt giấy bồi được gia đình bà Lan làm như Chí Phèo, Thị Nở, chú Tễu, trâu, lợn, hổ, báo … và để phù hợp với xu hướng thị trường, gia đình bà Lan cũng sáng tạo nên những hình thù khác như: Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, siêu nhân, thủy thủ mặt trăng, người nhện ….

Điều mà bà Lan luôn trăn trở bên cạnh việc mặt nạ giấy bồi bị lãng quên thì hiện nay lớp trẻ không còn hứng thú với nghề này. Bà cho biết, gia đình bà là những người cuối cùng còn lưu giữ nghề làm mặt nạ giấy bồi và đến thế hệ con bà thì đã không còn hứng thú với nghề.

Doãn Trung