Thêm bài học an toàn cho điện hạt nhân Việt Nam

Để chuẩn bị cho những dự án điện hạt hạt nhân ở Việt Nam, Đại học Điện lực đã tổ chức hội thảo “Công nghệ Lò phản ứng nước nhẹ VVER: Kinh nghiệm và Đánh giá hậu Fukushima” với diễn giả, Tiến sĩ Alexander Khrobostov, Viện Năng lượng Nguyên tử và Vật lý Ứng dụng, Đại học Kỹ thuật Quốc gia Nizhny Novgrod (Đại học Rostislav E. Alekseev, Nga).

Chương trình An toàn cho Nhà máy điện Hạt nhân của Nga đã được triển khai từ rất lâu, trước khi diễn ra sự cố Fukushima năm 2011 và hiện vẫn đang tiếp tục được xúc tiến với những bài học được rút ra.

Sóng thần quét qua Fukushima, đây là nguyên nhân chính dẫn đến "thảm họa" nổ nhà máy điện hạt nhân, rò rỉ phóng xạ tại Nhật Bản năm 2011.  Ảnh: Kyodo

Buổi hội thảo hướng tới mục tiêu trang bị những kiến thức cần thiết cho thế hệ chuyên gia về năng lượng hạt nhân trong tương lai của Việt Nam; được phối hợp thực hiện bởi Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Nga ROSATOM, Viện Năng lượng Hạt nhân và Vật lý Ứng dụng thuộc Đại học Kỹ thuật Quốc gia Nizhny Novgorod (Đại học Rostislav E. Alekseev), và Trường Đại học Điện lực (Việt Nam).

Tại đây, Tiến sĩ Alexander Khrobostov đã giải thích vì sao vụ nổ nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima lại gây cho Nhật Bản hậu quả nặng nề đến như vậy. Theo ông, nguyên nhân chính là do trận sóng thần đã ập vào, làm ngập một số hệ thống quan trọng của nhà máy.

Tiến sĩ Alexander Khrobostov nói: “Có hai yếu tố dẫn đến vụ nổ nhà máy hạt nhân, làm rò rỉ phóng xạ tại Fukushima. Đầu tiên là do động đất. Tuy nhiên cũng phải khẳng định, nhà máy đã chịu được tác động của trận động đất một cách an toàn. Nhưng từ việc động đất dẫn đến sự cố thứ hai là sóng thần đến, làm ngập hệ thống phát điện, đây là nguyên nhân chính dẫn đến “thảm họa” ở Fukushima”.

Tiến sĩ Alexander Khrobostov (trái)

Vị tiến sĩ giải thích thêm, hệ thống quản lí các máy phát điện của nhà máy Fukushima được đặt ở tầng hầm. Tuy sóng thần không phá hủy nhà máy nhưng nước đã ngập xuống các tầng hầm này, làm tê liệt hệ thống các máy phát điện.

Như vậy, đáng lí ra các máy phát điện này phải được cấp phát điện để xử lí sự cố thì nó đã không chạy được, dẫn đến các hệ thống an toàn của nhà máy không có điện để hoạt động.

Trong khi đó, ở các nhà máy do Nga thiết kế rất được chú trọng vấn đề này. Vị trí đặt các cỗ máy phát điện thường ở trên cao. Khác với ở Nhật là đặt dưới tầng hầm.

Sau sự cố Fukushima, Tập đoàn ROSATOM đã cho kiểm tra lại khả năng kháng cự trên toàn bộ hệ thống nhà máy của mình với những sự cố tương tự như ở Nhật. Sau đó, các chuyên gia Nga đã phản ứng rất nhanh khi sự cố ở Fukushima xảy ra. Họ đã lập mối liên lạc ngay lập tức với các bạn đồng nghiệp ở Nhật Bản đang cố xử lí sự cố. Tuy nhiên, Tiến sĩ Alexander Khrobostov cho biết, rất đáng tiếc các chuyên gia Nhật Bản khi đó quá tự tin và từ chối sự thiện chí này của chuyên gia Nga.

Ông đánh giá, các chuyên gia Nhật đã xử lí sự cố có phần hơi cứng nhắc và không kịp thời.

Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Nga ROSATOM rất quan tâm tới quá trình xây dựng nguồn lực quốc gia về điện hạt nhân tại Việt Nam, cũng như trang bị trình độ và năng lực sản xuất tại địa phương. Các đại biểu trong lĩnh vực khoa học và nghiên cứu của nhà nước Việt Nam đã có chuyến công du tới Công ty Cổ phần Atomenergoproekt (Mat-xco-va) và thị sát những yếu tố kỹ thuật của một nhà máy điện hạt nhân sử dụng công nghệ VVER, với hệ thống an ninh bao gồm cả những giải pháp kỹ thuật hậu Fukushima.

Các chuyên gia Việt Nam cũng đã được giới thiệu về những phương pháp thiết kế công nghệ hiện hành, cùng một loạt các giải pháp công nghệ và kỹ thuật, bao gồm cả những dự án đã, đang và chuẩn bị được triển khai.

Mô hình nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1

Theo Cục trưởng Năng lượng Nguyên tử, Bộ Khoa học Công nghệ, việc khởi công xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam tại Ninh Thuận sẽ dời đến năm 2020, chậm hơn dự kiến 6 năm.

Sau thảm họa phóng xạ tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima tại Nhật Bản do động đất và sóng thần, Chính phủ đã yêu cầu rà soát, bổ sung các giải pháp bảo đảm an toàn. Dự án sau đó phải lùi địa điểm đã chọn vào đất liền sâu hơn, công trình được nâng lên để bảo đảm an toàn. Việc này phát sinh nhiều công việc như di dời, đền bù giải phóng mặt bằng nên quá trình chuẩn bị kéo dài thêm.

Sau khi hồ sơ được Thủ tướng phê duyệt, dự án sẽ bước vào giai đoạn chuẩn bị hồ sơ để ký với đối tác của Nga. Nguồn vốn xây nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 khoảng 8-10 tỷ USD, chủ yếu được Nga cho vay theo hiệp định đã ký trước đó của chính phủ hai nước.

Khi hoàn thành, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 có 4 tổ máy với công suất khoảng 4.000 MW, đóng góp khoảng 3-4% trong tổng nhu cầu điện năng của cả nước.

Theo định hướng quy hoạch phát triển, điện hạt nhân sẽ đóng góp khoảng 10% tổng công suất điện quốc gia trong những năm tới.

Việt Nam đang chuẩn bị hai dự án điện hạt nhân song song tại Ninh Thuận. Nhà máy số 1 đặt tại xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam do Nga hỗ trợ về công nghệ. Nhà máy còn lại ở xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải do Nhật giúp đỡ. Theo kế hoạch ban đầu, việc khởi công đã diễn ra cuối năm 2014 và phát điện năm 2020.

Hoàng Nguyên