Thiếu vốn làm 'nghẽn' các sáng chế không chuyên

Theo ông Đỗ Văn Trường -  Thị Xã Tam Điệp, Tỉnh Ninh Bình, người được biết tới là một thợ cơ khí đã sáng chế ra các sản phẩm máy bơm nước phục vụ trong nông nghiệp, đáp ứng nhu cầu và rất được bà con nông dân các tỉnh Thanh Hóa, Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam... tin dùng. Ông Trường đang mong muốn, nhà nước sẽ có nhiều chính sách hỗ trợ cho các nhà sáng chế không chuyên như ông để đầu tư mở rộng sản xuất, đưa sản phẩm ra thị trường, đáp ứng nhu cầu của các địa phương.

Ông Trường kể, tôi là thợ cơ khí, có một xưởng cơ khí nhỏ trước đây chuyên sản xuất, sửa chữa các loại máy móc do khách hàng đặt, trong đó mặt hàng bơm nước là nhiều nhất. Đầu tiên, tôi sản xuất loại bơm có ống. Qua quá trình sản xuất và bán cho khách hàng, tôi đã cải tiến từng phần và biết được những cách tiết kiệm năng lượng cho bơm.

Cụ thể, tôi thấy ống càng ngắn càng to thì càng giảm năng lượng cho bơm khi bơm cùng lượng nước. Tôi nghiên cứu, thử nghiệm các loại cánh bơm, tạo ra sự luân chuyển nước đều, không bị quẩn xoáy trong vùng hoạt động của cánh bơm, giảm năng lượng tiêu hao. Tính toán vận tốc nước qua bơm phù hợp với độ cao của nước để giảm tối thiểu lực gia tốc khối lượng nước. Lực này rất đáng kể vì không phải quan hệ bậc nhất mà quan hệ bình phương với vận tốc.

Nước ta là nước nông nghiệp, diện tích cấy lúa nước rất nhiều ở đồng bằng Bắc Bộ và Nam Bộ, từ đó tôi có ý tưởng thiết kế và chế tạo loại bơm đơn giản nhưng hiệu quả.

Hiện bà con nông dân ở đồng bằng Bắc Bộ đang sử dụng phổ biến loại bơm trục đứng và một số ít sử dụng bơm ly tâm. Sản phẩm bơm vô ống có tính khác biệt so với 2 loại bơm này về hiệu quả và tiết kiệm điện năng.

Sáng chế máy bơm không ống của ông Đỗ Văn Trường - Tam Điệp - Ninh Bình được đánh giá cao và được cấp bằng sáng chế. Ảnh sưu tầm

Bơm vô ống tiết kiệm 3,5 lần về điện năng so với bơm trục đứng. Ví dụ, cùng lượng nước bơm như nhau, đối với mỗi vụ lúa, bơm trục đứng tiêu hao điện năng 7.000 kWh, thì bơm vô ống chỉ tiêu thụ hết 2.000 kWh.

Bơm vô ống là loại bơm đơn giản, trọng lượng nhẹ gấp 5 lần bơm trục đứng dù cùng công suất. Do đó, giá thành thấp hơn 4 lần so với bơm trục đứng. Ngoài ra, loại bơm này còn giúp giảm nhiều các chi phí khác. Bơm vô ống bơm được 2 chiều nên chỉ cần xây dựng một cống vẫn có thể vừa bơm ra vừa bơm vào bằng cách đảo pha điện.

Còn đối với bơm trục đứng thì phải xây cống lấy nước, cống nội đồng, bể hút, cửa xả và cửa tưới, do đó, việc xây dựng rất tốn kém. Ngoài ra, do điện năng tiêu thụ ít, nên đối với loại bơm công suất 4.000m3/h, bơm vô ống chỉ dùng động cơ 20kW, còn bơm trục đứng dùng động cơ 75kW. Do đó, bơm vô ống có thể sử dụng trực tiếp lưới điện có sẵn của địa phương, còn bơm trục đứng đòi hỏi phải xây dựng trạm biến áp mới, tốn kém hơn.

Về chi phí sửa chữa, bơm vô ống có độ bền cao, chi phí sửa chữa ít. Hiện nay các hợp tác xã đã có sẵn cống nội đồng, bơm vô ống sẽ sử dụng những cống có sẵn và không phải xây cống mới.

"Để một sáng chế thành công, đối với tác giả mất rất nhiều công sức và thời gian. Có những công trình thành công, có những công trình không thành công. Theo tôi, đối với những sáng chế có hiệu quả về kinh tế, xã hội, được thực tế công nhận thì rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước. Vì những người sáng chế ít khi là doanh nghiệp nên muốn phát triển và nhân rộng sản phẩm cần có vốn, rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước. Cụ thể, nhà sáng chế cần được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi của Nhà nước để mở rộng quy mô và nhân rộng sản phẩm", ông Trường kiến nghị.

Ông Đỗ Văn Trường cho biết, năm 2004, tôi đã thiết kế và chế tạo thành công, đưa vào sử dụng bơm vô ống ngay tại nơi tôi ở (đội 1, nông trường Đồng Giao). Vụ chống lụt năm ấy, hợp tác xã Đàm Khánh sang thăm và thấy rõ hiệu quả của bơm nên đã đặt tôi sản xuất 1 chiếc công suất 4.000 m3/h, động cơ kéo 20kW, giá 20 triệu đồng.

"Khi tôi thiết kế và chế tạo được bơm vô ống, Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Ninh Bình và Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật tỉnh đến đánh giá công trình, đồng thời mời các chuyên gia ở Viện Thuỷ lợi và trường Đại học Bách khoa đến đánh giá, đo đạc. Họ đánh giá rất cao sản phẩm này và nhận định nó là loại bơm mới, chưa hề có trên thị trường. Trong tỉnh, các phương tiện thông tin đại chúng như truyền hình, đài, báo cũng hỗ trợ quảng bá cho sản phẩm. Sở Khoa học Công nghệ Ninh Bình sau đó còn tổ chức hội thảo đầu bờ và Chủ tịch tỉnh trực tiếp đến thăm trạm bơm ở hợp tác xã Nam Thành có sử dụng loại bơm này. Sau khi hỏi chi phí xây dựng trạm bơm và biết hết 20 triệu đồng, Chủ tịch tỉnh đã quyết định hỗ trợ ngay chi phí xây dựng trạm bơm cho hợp tác xã và tặng đặc cách cho tác giả 10 triệu đồng. Còn nếu theo quy chế, mức thưởng lớn nhất là 3 triệu đồng. Trong Nghị quyết 03 của tỉnh về trồng cây vụ đông trên đất hai lúa có khuyến khích các hợp tác xã trồng 20 ha sẽ được tài trợ một trạm bơm vô ống. Chương trình này kéo dài trong 5 năm, tôi thấy đây là sự hỗ trợ rất thiết thực. Trong 5 năm này tôi đã cung ứng cho thị trường trong tỉnh hơn 100 trạm bơm vô ống", ông Trường cho biết.

Cũng theo ông Đỗ Văn Trường, bơm vô ống đã được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ KHCN cấp bằng độc quyền sáng chế, do đó kể cả doanh nghiệp nước ngoài khi đưa sản phẩm vào thị trường Việt Nam cũng phải tuân thủ luật bản quyền. Hiện nay, mặt hàng bơm của Trung Quốc chủ yếu là loại bơm nhỏ, dùng trong gia đình, công suất chỉ vài chục m3/h, còn bơm vô ống phục vụ nông nghiệp, công suất lớn 4.000m3/h. Do đó, không lo phải cạnh tranh với hàng Trung Quốc.

Khi được hỏi về các khó khăn khi muốn hoàn thiện, phát triển và nhân rộng sản phẩm của mình là gì? ông Đỗ Vân Trường cho biết, khi thiết kế thành công bơm vô ống năm 2004 tôi cũng có ý phát triển và nhân rộng sản phẩm nhưng khó khăn lớn nhất vẫn là thiếu vốn. Tôi mong được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi và Nhà nước có cơ chế hỗ trợ để nhân rộng sản phẩm.

"Đất tôi ở khi đó chưa có sổ đỏ nên không thể thế chấp để vay ngân hàng, thành ra tôi chỉ biết đi vay anh em họ hàng, bạn bè để mở rộng diện tích xưởng cơ khí từ 70m2 lên 200m2 và sắm thêm một số máy móc đơn giản, rẻ tiền. Bởi vậy, không thể nâng cao năng suất lao động lên, việc phát triển và nhân rộng sản phẩm vì đó cũng rất chậm. Trong thời gian sản xuất và cung ứng bơm cho thị trường, 50% hợp tác xã được huyện, tỉnh hỗ trợ vốn để mua bơm. Số bơm này được thanh toán ngay trong năm. 50% số bơm còn lại hợp tác xã  phải tìm nguồn vốn khác như dân góp, hoặc trích khoản nọ khoản kia trong. Do đó, tiền thanh toán chậm, thường 3-4 năm mới thanh toán hết. Xưởng của tôi nhiều khi thiếu vốn để tái sản xuất, phải dừng lại không nhận thêm đơn hàng. Hiện tại sản phẩm của tôi mới chỉ cung ứng chủ yếu cho tỉnh Ninh Bình và một số tỉnh lân cận như Thanh Hoá, Thái Bình, Nam Định... Tôi muốn sản phẩm được bà con nông dân đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long sử dụng rộng rãi, nhưng hiện nay đang "lực bất tòng tâm" do thiếu vốn", ông Trường cho biết thêm.