Thuốc giá rẻ có đảm bảo chất lượng?

Chặn thuốc kém chất lượng vào bệnh viện

Phản ánh từ một số BV đầu ngành như Việt Đức, Bạch Mai cho biết một số loại thuốc có thể chỉ rẻ hơn 100 đồng/đơn vị nhưng cũng trúng thầu và thuốc đó chất lượng lại rất kém. Một số thuốc “nhái” có thể rẻ hơn 300% so với thuốc gốc của hãng dược phẩm các nước có công nghiệp dược phát triển nhưng chất lượng rất thấp, tác dụng rất hạn chế qua thực tế điều trị.

Ông Nguyên Minh Thảo, Phó tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội VN, xác nhận trước yêu cầu thúc bách về giá rẻ, một số nhà cung ứng thuốc đã tìm kiếm các thuốc có nguồn gốc từ các hãng dược không có uy tín, giá thấp để cạnh tranh giá. Nhà thầu cũng tìm kháng sinh có hàm lượng lạ, dù sản xuất từ hãng dược không uy tín, nhưng vẫn trúng thầu vì “một mình một chợ”. Trong khi kháng sinh thường có hàm lượng 500 mg hoặc 250 mg/viên thì thuốc “mới” này có hàm lượng 350 mg.

Thận trọng với thuốc kém chất lượng

Cũng theo ông Nguyễn Minh Thảo, hiện đấu thầu chưa có tiêu chí xét nguồn nguyên liệu thuốc, trong khi cùng một thuốc nhưng nguyên liệu rẻ kéo theo chất lượng thành phẩm thấp vẫn có thể trúng thầu vì cạnh tranh giá. “Cơ quan bảo hiểm và y tế sẽ tiếp tục điều chỉnh các tiêu chí để đảm bảo thuốc điều trị có chất lượng tốt và giá hợp lý. Ví dụ, sẽ phải yêu cầu về nguồn nguyên liệu sản phẩm tham gia đấu thầu; có điểm chênh lệch cao khi xét thầu với thuốc sản xuất trên dây chuyền hiện đại. Ngay cả thuốc thuộc các hãng uy tín nhưng sản xuất tại nước thứ ba có nhân công rẻ, chi phí thấp cũng cần xem xét chất lượng. Phía cơ quan y tế cũng có trách nhiệm “sàng lọc”, không dễ dãi để thuốc kém chất lượng được lưu hành. Bác sĩ cần kê đơn hợp lý, vì 80% trường hợp điều trị là bệnh thông thường, không phải mọi ca bệnh đều phải dùng thuốc mới, biệt dược có chi phí lớn”, ông Thảo nói.

Theo ông Nguyễn Minh Thảo, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, qua thực hiện đấu thầu thuốc theo quy định mới, tiền thuốc của các bệnh viện (BV) đã giảm 15%-20%.

Giá thấp khó có thuốc tốt

Trước đây, Bộ Y tế từng công bố khảo sát nhanh kết quả trúng thầu thực hiện theo quy định mới cho thấy đã tiết kiệm hàng trăm tỉ đồng tiền thuốc cho các cơ sở y tế. Trong đó, Sở Y tế tỉnh Quảng Ninh giảm 40 tỉ đồng, Sở Y tế tỉnh Hậu Giang giảm 57 tỉ đồng… Tại một số đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, dự báo số tiền mua thuốc qua đấu thầu theo quy định mới cũng giảm đáng kể so với năm 2012.

Tuy nhiên, việc chọn mua thuốc điều trị giá rẻ đang đi cùng những nỗi lo về chất lượng. Lãnh đạo một BV ở Hà Nội cho biết theo nguyên tắc đấu thầu thuốc vào BV, cùng loại, cùng hoạt chất, nếu thuốc của hãng nào có giá rẻ hơn, dù chỉ là 100 đồng, sẽ trúng thầu và không phân biệt xuất xứ của sản phẩm. Từ đó, thuốc của Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan cũng sẽ được đấu chung với sản phẩm của Mỹ, Bỉ, Ý, Anh… Kết quả, đương nhiên thuốc của Trung Quốc, Ấn Độ với lợi thế giá rẻ sẽ trúng thầu. Như vậy, bệnh nhân sẽ bị mất cơ hội sử dụng những loại thuốc có chất lượng tốt.

Cùng quan điểm, bác sĩ Dương Đức Hùng, Trưởng Phòng Kế hoạch Tổng hợp BV Bạch Mai (Hà Nội), cho biết nếu không có thuốc tốt, những loại thuốc đặc trị, bệnh nhân có thể bị thiệt thòi vì chính sách tiết kiệm của BHYT. “Thuốc động kinh của Ấn Độ có loại giá chỉ 4.000 đồng/viên, trong khi sản phẩm cùng loại của Anh đến 14.000 đồng/viên. Tuy nhiên, theo nhiều thầy thuốc, trên thực tế lâm sàng, thuốc giá rẻ có hiệu quả rất thấp. Có thể bệnh nhân được lợi nhờ tiền thuốc giảm nhưng thời gian điều trị lại kéo dài nên cuối cùng, chi phí điều trị chưa chắc rẻ hơn. Đó là chưa kể những rủi ro khác có thể ảnh hưởng đến sức khỏe bệnh nhân” - bác sĩ Hùng băn khoăn.

Cần trao quyền cho thầy thuốc

PGS-TS Nguyễn Tiến Quyết, Giám đốc BV Việt Đức (Hà Nội), cho rằng nên trao cho thầy thuốc quyền lựa chọn những loại thuốc tốt nhất để điều trị cho bệnh nhân nhưng bên cạnh đó, cơ quan quản lý cũng phải kiểm soát chặt việc dùng thuốc này là vì hoa hồng hay vì hiệu quả điều trị. “Thuốc không có uy tín về chất lượng thì cạnh tranh về giá, thuốc đắt tiền lại lấy chất lượng làm trọng nên bệnh nhân khó tiếp cận thuốc tốt. Trong khi tính mạng người bệnh thì không phải lúc nào cũng được bảo đảm bằng sản phẩm giá rẻ” - PGS-TS Nguyễn Tiến Quyết phân tích.

Ông Nguyễn Minh Thảo cho biết cơ quan bảo hiểm đang lắng nghe thông tin từ các cơ sở điều trị. Tuy nhiên, thực tế là giá thuốc quá rẻ, nếu kiểm soát không tốt, có thể ảnh hưởng đến đến chất lượng điều trị, cũng như chuyện “tiền nào của ấy”.

PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan, Phó Giám đốc Sở Y tế TP HCM, cho rằng nguyên liệu sản xuất thuốc nên được coi là tiêu chí trong quá trình xét thầu bởi đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thuốc. Theo bà Phong Lan, vì giá rẻ sẽ được chấm thầu nên thời gian qua, có thông tin nhiều doanh nghiệp sản xuất dược phẩm chuyển qua mua nguyên liệu của Trung Quốc thay vì nguyên liệu của châu Âu có giá đắt hơn 10 lần. “Rẻ thì có lợi nhưng đừng nghĩ đến yếu tố rẻ nhất vì giá rẻ chưa chắc đã bảo đảm về chất lượng” - bà Phong Lan lo lắng.

Thanh Uyên (lược)