Chuyên gia: ‘Bóng ma ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông đang rất lớn’

Những diễn biến mới nhất về tình hình Biển Đông hiện nay đã và đang là chủ đề hàng đầu tại các hội nghị, diễn đàn khu vực. Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng chính sức nóng trên bàn nghị sự đã cho thấy vấn đề Biển Đông thời gian tới vẫn tiếp tục căng thẳng. Báo Thanh Niên đã có cuộc trao đổi với Giáo sư Alexander L. Vuving tại Trung tâm Nghiên cứu an ninh châu Á-Thái Bình Dương ở Honolulu, Mỹ về thông tin cho rằng Trung Quốc sẽ sớm lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trái phép ở Biển Đông.

Trung Quốc liên tiếp có những động thái khiến tình hình Biển Đông thêm căng thẳng, bao gồm cả toan tính lập ADIZ trái phép. Ảnh minh họa

Theo đó, tờ South China Morning Post hôm 1/6 dẫn các nguồn tin thân cận với Quân đội Trung Quốc nói rằng Bắc Kinh đang chuẩn bị lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) tại Biển Đông. Các nguồn tin này cũng nói rằng sự hiện diện quân sự của Mỹ cùng với mối quan hệ giữa Mỹ với các nước trong khu vực sẽ tác động đến thời điểm Trung Quốc tuyên bố ADIZ.

Bình luận về điều này, Giáo sư Alexander L. Vuving - chuyên gia trong các lĩnh vực về an ninh châu Á, Đông Nam Á, Trung Quốc, Việt Nam và Biển Đông cho hay: "Bóng ma” ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông đang rất lớn nên chắc chắn vấn đề ADIZ sẽ được nhắc đến ở đâu đó trong Đối thoại Shangri-La được tổ chức vào ngày 3/6  tại Singapore, nếu không phải trong tham luận chính thức thì cũng trong phần hỏi đáp hoặc trong các trao đổi bên lề hội nghị.

Tuy nhiên việc Trung Quốc thiết lập ADIZ ở Biển Đông không chỉ là ý muốn chủ quan của Trung Quốc mà còn tuỳ thuộc khá nhiều vào thái độ và phản ứng của các nước khác. Chính vì lo ngại ADIZ sẽ lợi bất cập hại nên Trung Quốc vẫn chưa công bố thiết lập ADIZ ở Biển Đông.

Tất nhiên, cũng không loại trừ khả năng Trung Quốc tính toán rằng cái lợi mà ADIZ đem lại cao hơn cái hại nó có thể gây ra. Chẳng hạn như trước viễn cảnh Toà Trọng tài quốc tế sẽ bác bỏ “đường lưỡi bò” của Trung Quốc thì Bắc Kinh có thể cho rằng ADIZ là công cụ hữu hiệu để bù lấp khoảng trống pháp lý sau khi “đường lưỡi bò” bị bác bỏ. Khi đó Trung Quốc có thể sẵn sàng trả giá cao để lập ADIZ ở Biển Đông.

Giáo sư Alexander L. Vuving là chuyên gia trong các lĩnh vực về an ninh châu Á, Đông Nam Á, Trung Quốc, Việt Nam và tình hình Biển Đông. Ảnh Thanh Niên

Tuy nhiên các nước vẫn có cách để buộc Bắc Kinh phải trả giá cao hơn. Cho nên dù thế nào thì chìa khoá cho vấn đề ADIZ của Trung Quốc ở Biển Đông vẫn nằm trong tay các nước khác. Theo Giáo sư Alexander L. Vuving, nếu Trung Quốc rút tỉa bài học kinh nghiệm từ vụ giàn khoan Hải Dương 981 với Việt Nam năm 2014 thì có lẽ Bắc Kinh sẽ không thiết lập ADIZ. Sự kiện giàn khoan đã tạo bước ngoặt rất bất lợi cho Trung Quốc trong quan hệ Việt-Trung, đồng thời đẩy Việt Nam và Mỹ lại gần nhau hơn, trong đó có việc Mỹ dỡ bỏ cấm vận vũ khí với Việt Nam.

Việc Trung Quốc bắn tin đã có kế hoạch lập ADIZ nhưng thời điểm phụ thuộc vào sự hiện diện quân sự và quan hệ của Mỹ với các nước trong khu vực có thể coi là một đòn phép để răn đe đối phương, lấy "bóng ma" ADIZ để ngăn chặn Mỹ và các nước Đông Nam Á quanh Biển Đông gia tăng hợp tác an ninh quốc phòng, Giáo sư Alexander L. Vuving nhận định.

Trong một diễn biến khác liên quan đến tình hình Biển Đông hiện nay trên báo Pháp Luật TPHCM, Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 1/6 tuyên bố hoan nghênh đề nghị từ chính phủ mới của Philippines về việc tổ chức đàm phán song phương vấn đề Biển Đông.

Theo Reuters, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh trong cuộc họp báo ngày 1/6 tuyên bố Bắc Kinh chào đón đề xuất của Tổng thống Philippines mới đắc cử Rodrigo Duterte và hy vọng chính phủ mới của Philippines có thể đàm phán song phương, xử lý thích hợp các tranh chấp và làm việc tích cực cho sự phát triển lành mạnh của quan hệ hai bên.

Tổng thống đắc cử Philippines Rodrigo Duterte bất ngờ đề nghị đàm phán song phương với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Ảnh Rappler

Trước đó, ông Duterte hôm 31/5  cũng nói rằng nước ông sẽ không dựa vào đồng minh an ninh lâu năm là Mỹ, báo hiệu Manila sẽ độc lập hơn khỏi Washington trong việc đối phó với Trung Quốc. Perfecto Yasay, người được ông Duterte chọn cho vị trí Bộ trưởng Ngoại giao, đã đưa ra một thông điệp hòa giải vào tuần này, nói rằng ông muốn nối lại đàm phán song phương với Trung Quốc.

Dù vậy, Tân tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cũng đã ủng hộ các cuộc đàm phán đa phương để giải quyết tranh chấp Biển Đông, trong đó bao gồm các nước có tuyên bố chủ quyền chồng lấn cùng Mỹ, Nhật Bản và Australia. Ông cũng kêu gọi Trung Quốc tôn trọng Vùng Đặc quyền Kinh tế 200 hải lý mà các quốc gia ven biển được hưởng theo luật pháp quốc tế.

Được biết thời gian qua, căng thẳng giữa Philippines và Trung Quốc gia tăng khi Tòa Trọng tài Thường trực chuẩn bị ra phán quyết về vụ Manila kiện yêu sách "đường chín đoạn" của Bắc Kinh với âm mưu “nuốt trọn” 80% diện tích Biển Đông. Tuy nhiên, Trung Quốc khăng khăng từ chối tham gia vụ kiện này bởi Trung Quốc đến nay vẫn muốn giải quyết tranh chấp ở Biển Đông bằng các cuộc đàm phán song phương.

Thanh Huyền (T/h)