Kỳ lạ: Giới tính phụ thuộc vào thời tiết

Đu đủ là một cây song tử diệp, nhưng thân không cứng và cũng không đâm nhánh, trừ phi đã bắt đầu già cỗi. Cây cao chừng 3-7m và ngọn có nhiều lá, cọng dài 60-70cm, mềm và rỗng ruột, gồm 7 phiến, rộng, thân đầy sẹo lá.

Đu đủ thường là cây đồng chu, nhưng nó có thể xếp thành 3 loại trên phương diện giới tính: cây đực, cây lưỡng tính và cây cái. Vài cây đu đủ cũng có thể trổ cả ba loại hoa nói trên. Ngoài ra cũng có cây ra hoa không hẳn hoàn toàn đực, cái hay lưỡng tính mà lại pha lẫn nhiều ít đặc tính của ba loại hoa.

Khuynh hướng thay đổi giới tính phần lớn do thời tiết gây ra như khô hạn và thay đổi nhiệt độ. Nhiệt độ càng cao thì khuynh hướng sản xuất hoa đực càng lớn. Hoa đực ở cây đực màu hơi xanh lục, mọc từ nách lá trên những chùm dài, nhiều nhánh. Hoa cái ở cây cái lớn hơn, cuống rất ngắn, mọc rải rác hay hai ba hoa ở phần trên thân, sản xuất trái tròn, bầu dục hay hình trái lê, vỏ xanh hay vàng khi trái chín.

Cây đực không có trái. Trái của hoa lưỡng tính được ưa chuộng hơn ở thị trường. Vì vậy, cần lựa chọn cây cho trái với loại hoa cái hay hoa lưỡng tính thích hợp. Nhà vườn không thể nào lựa chọn được, nếu chỉ gieo hột lấy từ trái thụ phấn tự do. Trái lại, nhà vườn có thể lựa chọn một cách khá chính xác cây nào là cái, cây nào là lưỡng tính bằng cách bao giấy hoa cái hay hoa lưỡng tính chưa nở, rồi tự lựa phấn để rắc tay (thụ phấn chéo) vào vòi noãn khi hoa cái hay hoa lưỡng tính nở. Những nghiên cứu về thụ phấn trên đu đủ cho biết rằng: Thụ phấn hoa cái bằng phấn hoa đực thì một nửa số cây con sẽ là cây đực, một nửa sẽ là cây cái; dùng phấn hoa lưỡng tính để thụ phấn hoa cái thì một nửa số cây sẽ là cây cái, một nửa sẽ là cây lưỡng tính; hoa lưỡng tính tự thụ tinh hay thụ phấn chéo với phấn hoa lưỡng tính khác thì cho tỉ lệ một cây cái hai cây lưỡng tính.

Dùng phấn cây đực để thụ phấn hoa lưỡng tính thì một phần ba số cây sẽ là cây cái, một phần ba sẽ là cây đực, một phần ba sẽ là cây lưỡng tính.

Đu đủ là loại quả bổ dưỡng, nó chứa tới 0,6% chất đạm, 0,1 chất béo, 8,3-8,5% chất đường, 20-60% vitamine B,C. Đặt biệt chứa tới 2.000-35.000 đơn vị vitamine A, cao gấp 10 lấn chuối, dứa, gấp 5 lần quả bơ, ổi và gấp đôi xoài. Trong quả đu đủ có rất nhiều men Papain này làm mềm xương thịt.

Đu đủ là loại cây trồng có giá trị kinh tế khá cao. Tuy nhiên, hạn chế của đu đủ là thường bị bệnh xoắn lá, xoắn đọt, làm cho cây còi cọc không ra trái được. Qua nhiều năm canh tác loại cây này, anh Nguyễn Thành Khải, ở thôn Phú Thạnh, xã Mỹ Sơn (Ninh Sơn) đã đúc kết được những kinh nghiệm quý.

Trồng đu đủ nghiêng cho hiệu quả cao

Đu đủ “ưa” nằm nghiêng

Đu đủ là loại cây trồng có giá trị kinh tế khá cao. Tuy nhiên, hạn chế của đu đủ là thường bị bệnh xoắn lá, xoắn đọt, làm cho cây còi cọc không ra trái được. Qua nhiều năm canh tác loại cây này, anh Khải ở thôn Phú Thạnh, xã Mỹ Sơn (Ninh Sơn, Ninh Thuận) đã đúc kết được những kinh nghiệm quý. 

Vườn đu đủ của gia đình này rộng 6 sào, đang ở thời kỳ ra trái. Nhờ có nhiều sáng kiến trong canh tác, nên đu đủ cho trái to, đều, năng suất cao gấp rưỡi so với những hộ trồng theo cách thông thường. Hiện nay, cứ 4 ngày họ hái đu đủ 1 lần, mỗi lần thu được 1,4 tấn. Thương lái mua tận vườn giá 4.000 đồng/kg, tính ra mỗi ngày thu gần 300.000 đồng, liên tục trong vòng một năm nay.

Anh Khải chia sẻ, trồng đu đủ cho thu nhập cao hơn nhiều so với các loại cây khác. Tuy vậy, để đạt hiệu quả, khâu đầu tiên phải chọn được vùng đất thích hợp. Đặc tính của đu đủ là “nắng không ưa, mưa không chịu”, vì vậy chỉ trồng được ở vùng đất tơi, xốp, độ ẩm cao, thoát nước dễ. Việc chọn giống cũng rất quan trọng, để loại bỏ bớt cây đực, chỉ sử dụng những quả đu đủ to đều vừa chín ửng, mổ ra lấy hạt dùng rổ đãi chọn những hạt chắc phơi qua một nắng đưa đi ươm. Khi hạt nẩy mầm, cho vào bầu nuôi 30 ngày cây cao khoảng 15 cm là đưa ra trồng.

Thông thường, cây được trồng thẳng đứng, nhưng qua thực tế theo cách này cây chỉ phát triển nhanh về chiều cao, mà lại chậm ra trái, nếu gặp mưa lớn dễ đổ ngã. Cách làm của anh Khải là khi trồng đặt bầu giống nằm dọc, để thân đu đủ nằm nghiêng so với mặt đất, mật độ vừa phải, khoảng 300 cây/sào là vừa. Với cách trồng này, hạn chế cây phát triển chiều cao, trong khi bộ rễ và gốc cây to, chắc, khi đu đủ ra trái gặp mưa, gió vẫn không đổ ngã. Cần chú ý, quá trình chăm sóc chỉ dùng tay nhổ cỏ, không dùng cuốc làm đứt rễ, dẫn đến bị úng thủy, cây chết.

Với phương pháp canh tác mới của anh Khải, nếu được bà con áp dụng rộng rãi chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả cao.