Ứng dụng khoa học góp phần trả lại tên chính xác cho liệt sĩ vô danh

Viện Công nghệ sinh học (Viện CNSH) trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam là một Viện nghiên cứu đầu ngành về Công nghệ sinh học ở Việt Nam với đội ngũ các nhà khoa học được đào tạo chuyên sâu ở trong và ngoài nước về các lĩnh vực khác nhau của công nghệ sinh học hiện đại.

Nhiệm vụ chính của Viện là nghiên cứu những vấn đề khoa học và công nghệ thuộc các lĩnh vực: công nghệ gen, công nghệ tế bào động vật, công nghệ tế bào thực vật, công nghệ vi sinh, công nghệ protein và enzyme, công nghệ sinh học môi trường, công nghệ sinh học biển, công nghệ vật liệu sinh học, công nghệ sinh học nano, công nghệ sinh – y học, tin sinh học và các lĩnh vực khác có liên quan.

Hiện tại, Viện có 274 cán bộ bao gồm 3 giáo sư, 13 phó giáo sư, 75 tiến sỹ, 94 thạc sỹ, 89 cử nhân/ kỹ sư và kỹ thuật viên. Từ năm 2010 đến năm 2015, Viện Công nghệ sinh học đã thực hiện một khối lượng lớn các nhiệm vụ KHCN với tổng cộng 174 đề tài nghiên cứu khoa học trong đó có 87 đề tài cấp Nhà nước; 28 đề tài cấp Bộ, 41 đề tài cấp Viện Hàn lâm KHCNVN, 18 đề tài hợp tác với địa phương và dự án hợp tác quốc tế; 314 hợp đồng KHCN hoặc nhánh và 332 nhiệm vụ KHCN cấp cơ sở.

Một số kết quả nghiên cứu nổi bật và một số sản phẩm đã được đưa vào ứng dụng trong sản xuất, đời sống mang lại hiệu quả kinh tế xã hội và một số sản phẩm ứng dụng tiềm năng.

Một trong các hướng nghiên cứu được ứng dụng vào thực tế là “Ứng dụng gen ty thể (mtDNA) trong giám định hài cốt liệt sỹ” đã được triển khai trong nhiều năm qua. Cho đến nay Viện CNSH đã giám định được hàng nghìn bộ hài cốt liệt sỹ và đã trả lại tên chính xác cho hàng trăm liệt sĩ vô danh. Theo Quyết định số 1237/QĐ-TTg ngày 27/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Đề án tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo”, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đang phối hợp với Viện CNSH thực hiện đề án “Xác định hài cốt liệt sỹ còn thiếu thông tin trong việc giải mã ADN” và tiến hành xây dựng Phòng Xét nghiệm gen tiêu chuẩn ISO để có thể nâng quy mô giám định hài cốt liệt sỹ lên hàng nghìn bộ hài cốt mỗi năm.

Sản phẩm nghiên cứu nổi bật của Viện Công nghệ sinh học

Sản phẩm nổi bật của Viện CNSH trong những năm qua là đã nghiên cứu thành công “Công nghệ sản xuất Interleukin-2 tái tổ hợp của người dùng trong điều trị ung thư”, đặc biệt là ung thư biểu mô thận và ung thư da. Viện đã hoàn thiện quy trình công nghệ sản xuất Interleukin-2 tái tổ hợp trên dòng tế bào E. coli và kết hợp với Công ty Vaccine và Sinh phẩm số 1, Bộ Y tế để sản xuất Interleukin-2 ở điều kiện tiêu chuẩn GMP đạt chất lượng với quy mô 45000 liều. Viện CNSH đã được cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích cho nghiên cứu này do Cục Sở hữu trí tuệ Bộ KHCN cấp năm 2013. Những kết quả này đã mở ra triển vọng sản xuất Interleukin-2, giảm giá thành sản phẩm để điều trị bệnh nhân ở trong nước, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển các sản phẩm dược phẩm sản xuất tại Việt Nam.

Một trong những thành công khác của Viện là đã xây dựng kỹ thuật phát hiện và qui trình Công nghệ sản xuất vaccine phòng chống cúm A/H5N1 cho gia cầm và người. Viện đã tham gia tích cực vào việc xác định và giải mã hệ gen của virus cúm A/H5N1 khi bệnh dịch bùng phát năm 2003 và 2004. Ngoài ra với đội ngũ cán bộ có trình độ cao về công nghệ gen, Viện đã giúp đào tạo và tham gia cùng các bác sĩ Bệnh viện Nhi TW Hà Nội xác định virus H5N1 trong các bệnh nhân tại bệnh viện. Bên cạnh đó, Viện đã xây dựng thành công qui trình công nghệ sản xuất vaccine phòng virus A/H5N1 trên cơ sở chủng virus vaccine của Tổ chức y tế thế giới và đã chuyển giao cho công ty sản xuất vaccine NAVETCO. Hiện nay NAVETCO đã được phép sản xuất vacxin này và đang được lưu hành trong chăn nuôi tại Việt Nam, tiết kiệm được hàng trăm tỷ đồng mỗi năm do không phải nhập khẩu vaccine nước ngoài.

Viện Công nghệ sinh học đã phối hợp với Công ty cổ phần Giống cây trồng Nam Định chọn tạo thành công giống lúa Nam Định 5 theo phương pháp nâng cao chất lượng bằng công nghệ tế bào với nguồn vật liệu khởi đầu là giống lúa Tám Xoan Hải Hậu. Với năng suất, chất lượng cao, khả năng chống chịu tốt, trồng được cả vụ xuân và vụ mùa, giống lúa này đã được Bộ NN và PTNT công nhận và cho phép sản xuất thử nghiệm ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng. Thành công của nghiên cứu này góp phần giúp người dân tháo gỡ khó khăn trong khâu lựa chọn giống, phục vụ việc đa dạng hóa cơ cấu giống đảm bảo năng suất, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thực hiện các mục tiêu tăng trưởng trong sản xuất nông nghiệp của Việt Nam.

Viện CNSH đã hợp tác với Bộ tư lệnh hóa học để tẩy độc lô đất nhiễm chất độc hóa học chứa dioxin gần 4000 m3 tại Biên Hòa bằng công nghệ phân hủy sinh học. Sau 27 tháng xử lý bằng phương pháp phân hủy sinh học (bioremediation), đất nhiễm dioxin tại sân bay Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai đã được làm sạch với lượng dioxin còn lại dưới mức cho phép đối với đất sản xuất nông nghiệp và phi nông nghiệp. Kết quả được 3 phòng thí nghiệm của Hà Lan, Đức và Bộ Tài nguyên - Môi trường khẳng định.

Phương pháp phân hủy sinh học này đã được cấp bằng độc quyền sáng chế vào năm 2012. Thuận lợi lớn nhất của phương pháp này là chi phí công nghệ chỉ bằng 5%-10% công nghệ Mỹ đang áp dụng mà lại có tác dụng lâu dài trên phạm vi rộng. Viện CNSH sẽ tiếp tục mở rộng hoạt động tẩy độc đất nhiễm dioxin bằng phương pháp này nhằm giảm thiểu sự ô nhiễm của các chất độc hóa học dioxin với chi phí xử lý ô nhiễm thấp.

Viện CNSH cũng đã nghiên cứu và sản xuất thành công chế phẩm Naturenz dùng cho người bị nhiễm độc hóa chất mãn tính, suy giảm sức đề kháng. Naturenz là chế phẩm gồm các enzyme tự nhiên, các chất chống oxy hóa từ thực vật và các acid amin chứa nhiều nhóm SH, có chức năng hỗ trợ điều trị, tăng cường chức năng gan, tăng thải độc gan, chống lão hóa, nhuận tiêu hóa, giữ cho làn da khỏe mạnh, sáng mắt. Sản phẩm đã được cấp bằng độc quyền sáng chế của Cục sở hữu trí tuệ và giải thưởng Cúp vàng Techmart Vietnam Asian+3 của Bộ KHCN. Hiện Viện CNSH đã chuyển giao công nghệ sản xuất Naturenz cho Công ty Cổ phần Dược Hậu Giang.

Viên Algal Omega-3 có chứa 500 mg sinh khối vi tảo biển dị dưỡng Schizochytrium (chủng tảo được phân lập từ Việt Nam) có chứa hàm lượng cao các axít béo không bão hòa đa nối đôi như DHA (docosahexaenoic acid, C22:6 w-3), EPA (eicosapentaenoic acid, C20:5w-3), DPA (docosapentaenoic acid, C22:5w-3/w-6). Kết quả thử nghiệm trên động vật thực nghiệm và người tình nguyện đã cho thấy sản phẩm có tác dụng trong việc tăng cường trí nhớ ở người trẻ, giảm lão suy ở người già, chống rối loạn tiền đình và có tác dụng bảo vệ phóng xạ với yếu tố giảm liều là 1,25.

Viên thực phẩm chức năng Algal Omega-3 có thể nói là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam có nguồn gốc từ tảo biển giàu DHA và tương tự với một số các sản phẩm đã có trên thế giới, giúp nâng cao sức khỏe của con người. Đây là một sản phẩm tiềm năng của Viện Công nghệ sinh học có thể liên kết với các công ty sản xuất dược phẩm và thực phẩm chức năng để hoàn thiện công nghệ và mở rộng quy mô sản xuất.

TS Đồng Văn Quyền

(Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Sinh học, VAST)