Việt Nam: Mắc kẹt mức phát triển nếu không nâng cao năng suất lao động

author 10:39 15/06/2014

(VietQ.vn) – Năng suất lao động Việt Nam thấp gần nhất khu vực và nền kinh tế đang đi vào “quỹ đạo” của bẫy thu nhập trung bình.

Sự kiện: Chuyên đề: NÂNG CAO NĂNG SUẤT CHẤT LƯỢNG

Năng suất sụt giảm

Năng suất nói chung ở Việt Nam, đặt biệt là năng suất lao động sụt giảm, trong khi các nước trong khu vực cùng “cảnh ngộ” như Việt Nam họ đang thay đổi và vươn lên từng ngày.

TS. Hồ Đức Hùng - Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh đưa con số so sánh, năng suất lao động của lao động Việt Nam hiện thấp hơn Indonesia 10 lần, Malaysia 20 lần, Thái Lan 30 lần, và Nhật Bản tới 135 lần. Nếu coi lao động giá rẻ (chất lượng thấp) như một lợi thế thì sai lầm, bởi yếu tố quyết định đến doanh thu, lợi nhuận của doanh nghiệp chính là năng suất lao động.

Năng suất lao động ở Việt Nam đạt thấp

Năng suất lao động ở Việt Nam đạt thấp. Ảnh minh họa

Hiện Việt Nam xếp thứ 75/133 quốc gia về năng suất lao động, trong khi đó vị trí của Singapore là 3, Malaysia là 24, Thái Lan là 36.

Trên bình diện quốc gia, năng suất lao động trong các ngành kinh tế, đặc biệt là khu vực nông nghiệp chỉ bằng 1/3 so với khu vực công nghiệp. Điều này được thể hiện khi lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp chiếm 48,7% lao động nhưng chỉ tạo ra 24,3% GDP. Tình trạng thể lực của lao động cũng ở mức trung bình kém, chưa đáp ứng được cường độ làm việc và những yêu cầu trong việc sử dụng máy móc thiết bị theo tiêu chuẩn quốc tế. Trong khi đó, kỷ luật của lao động còn kèm so với nhiều quốc gia trong khu vực.

GS Kenichi Ohno - Viện Nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản cho rằng, năm 2008 Việt Nam đã đạt mức thu nhập bình quân đầu người 1.000 USD và trở thành một nước có thu nhập trung bình thấp theo tiêu chuẩn của Ngân hàng Thế giới. Kể từ đó, dấu hiệu của bẫy thu nhập trung bình đã trở nên rõ ràng hơn.

GS Kenichi Ohno đưa ra 5 dấu hiệu: Tăng trưởng của Việt Nam chậm lại; Năng suất lao động kém; Chuyển dịch cơ cấu ở Việt Nam chỉ mang tính hình thức; Trì trệ trong các chỉ số xếp hạng toàn cầu; Gặp các vấn đề nảy sinh do tăng trưởng.

Cụ thể, cơ cấu kinh tế của Việt Nam so với cách đây 20 năm có thay đổi nhưng không rõ ràng. Xuất khẩu hàng chế biến chế tạo chiếm tới 65%, nhưng hầu hết là xuất khẩu của khu vực FDI. Trong khi khu vực FDI xuất khẩu ròng thì khu vực trong nước lại nhập khẩu ròng. Năm 2008, nhập khẩu tăng nhưng là do tiêu dùng và xây dựng bùng nổ, không phải do nhập khẩu nguyên liệu sản xuất, vì vậy, sản lượng sản xuất không tăng trong năm 2008.

Các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu chỉ xuất khẩu hàng dệt may, da giày, nông sản... Vì vậy, tăng trưởng của Việt Nam phụ thuộc một phần quan trọng từ nguồn lực bên ngoài.

Ngoài ra, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với những vấn đề do tăng trưởng gây ra như khoảng cách thu nhập và tài sản; lạm phát; bong bóng chứng khoán và bất động sản, tắc nghẽn giao thông, thiệt hại môi trường, tham nhũng... Theo GS Kenichi Ohno hiện giá đất tại Hà Nội tương đương với vùng ngoại ô Tokyo, trong khi thu nhập của Việt Nam chỉ bằng 1/30 của Nhật Bản.

Hành động hướng nào?

GS Kenichi Ohno cho rằng, Việt Nam phải hành động ngay, đưa ra ngay các chính sách thay đổi trong năm nay.

“Tôi rất sợ khi nghe nói Việt Nam đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình, sẽ lại có những cuộc thảo luận xem đúng hay chưa. Điều quan trọng theo tôi bây giờ đối với Việt Nam là không phải ngồi thảo luận xem đúng hay không mà cần phải làm gì trước vấn đề này”, GS Kenichi Ohno nói.

Năng suất lao động ở Việt Nam đạt thấpViệt Nam cần tập trung nâng cao năng suất. Ảnh minh họa

Theo GS Kenichi Ohno, Việt Nam có 2 nhóm vấn đề cần làm ngay đó là: Thay đổi tư duy chính sách - trong đó quan trọng là cách nghĩ của người lãnh đạo. Họ phải có tầm nhìn chính sách, cam kết mạnh mẽ, chấp nhận rủi ro và đòi hỏi kết quả.

Tiếp đến là hoàn thiện các phương pháp chính sách. Trước tiên cần tập trung nâng cao năng suất. Theo đó, Chính phủ cần chỉ đạo tiến hành khảo sát và công bố số liệu về năng suất lao động và tiền lương thường xuyên làm cơ sở đối chiếu tạo áp lực sản xuất.

Chính phủ và Doanh nghiệp phải cùng nhau cam kết xác định nâng cao năng suất như chương trình nghị sự quốc gia hàng đầu hướng đến năm 2020 và xa hơn nữa. Đối với nhà quản lý và người lao động cần thống nhất sẽ nỗ lực hết mình nâng cao năng suất.

Về chuyển giao công nghệ từ doanh nghiệp FDI, theo GS Kenichi Ohno, Việt Nam không nên đòi hỏi có công nghệ cao ngay vì một nước có thu nhập trung bình thấp như Việt Nam nên hấp thu những phương pháp và công cụ phổ biến phù hợp với năng lực của mình từ đó tạo mối liên kết và nâng dần lên.

Việc học hỏi công nghệ từ các doanh nghiệp FDI phải trên cơ sở đôi bên cùng có lợi. Công nghệ học được cần sử dụng thực sự, đặc biệt đối với các doanh nghiệp trong nước cung cấp sản phẩm được cải tiến cho doanh nghiệp FDI như: Honda hướng dẫn các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất phục tùng; Nhật Bản hướng dẫn nhà xuất khẩu tôm đông lạnh làm thế nào để đảm bảo chất lượng và an toàn cho thị trường Nhật Bản...

Ts Christian H.M. Ketels, cố vấn đặc biệt Học viện Chiến lược và Cạnh tranh Harvard, từng nhận xét: ở Việt Nam, rất nhiều vốn đã đổ vào sản xuất công nghiệp, cộng với giá nhân công rẻ nhưng vì năng suất lao động thấp nên giá trị thặng dư không cao. Và hệ quả là, đa số nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tập trung ở những ngành có năng suất thấp.

Ts Christian H.M. Ketels khuyến cáo, Việt Nam sẽ bị mắc kẹt mức phát triển hiện nay nếu không có giải pháp nâng chất lượng nguồn nhân lực, tạo nhiều việc làm cho người lao động và chất lượng công việc ngày càng cao, tương ứng với sự phát triển kinh tế tri thức.

Bảo Ngọc

Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang