Vụ nhận chìm bùn thải xuống biển: Đừng lấy tư duy đất liền áp ra đại dương

Liên quan đến vụ việc dự án nhận chìm bùn thải xuống biển tại Bình Thuận gây xôn dư luận, TS Nguyễn Tác An, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật biển Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang mới đây đã có những trao đổi thêm với báo chí về tầm quan trọng của biển cũng như việc cần cân nhắc kỹ đối với ý tưởng nhận chìm bùn thải.

Theo chia sẻ của TS Nguyễn Tác An, suốt đời ông đam mê ngành khoa học hải dương, gắn bó với biển là do biển cả luôn luôn là một thế giới vô cùng bí ẩn và cực kỳ giàu có.

“Con người không thể tách rời biển được! Thế giới này phát triển dứt khoát phải dựa vào biển, vươn ra đại dương bởi trên đất liền đất đai, tài nguyên ngày càng cạn kiệt”.

Ông An nói rằng ông làm việc, nghiên cứu tại hầu hết các đại dương trên thế giới nhưng hiếm nơi nào có những điều đặc biệt như biển Đông bởi đây là một không gian hết sức giá trị về mọi mặt, là biển kín, có cấu trúc của đại dương, có nhiều tài sản cực kỳ quý. Tuy nhiên, biển không phải là kho vô tận và cũng không giống như thùng rác mà con người vứt gì xuống cũng được.

 “Đừng bao giờ xem biển là cái kho vô tận, muốn khai thác bao nhiêu cũng được. Và cũng đừng bao giờ xem biển như thùng rác không đáy, muốn đổ gì xuống cũng được. Không thể dùng tư duy, chính sách trên đất liền để áp ra đại dương mà khai thác, sử dụng biển thế nào cũng được!”, TS Nguyễn Tác An nhấn mạnh.

Nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang còn cho rằng tư tưởng chỉ đạo của Nhà nước về vấn đề biển là cực kỳ quan trọng. Và khi có được chiến lược thì sẽ có chính sách đi kèm phù hợp và sẽ giải quyết được các vấn đề phức tạp. Tuy nhiên, theo TS An, ngành khoa học đại dương của Việt Nam còn quá thiếu thốn trang thiết bị, máy móc để phục vụ nghiên cứu.

“Có những khoáng sản rất quý dưới biển, mình biết nhưng chưa có điều kiện thăm dò, khai thác. Có những vùng biển chỉ toàn cát nhưng đừng nghĩ nó nghèo hay là biển chết. Ngay cả ở những vùng biển đó luôn có những hoạt tính sinh học, có giá trị còn cao hơn những sản phẩm mà con người khai thác từ biển”, TS An chia sẻ.

Chính từ suy nghĩ này, ngay từ khi có thông tin Công ty TNHH Điện lực Vĩnh Tân 1 xin nhận chìm bùn, cát nạo vét xuống biển, TS An là một trong những nhà khoa học đầu tiên lên tiếng phản đối mạnh mẽ nhất trước nguy cơ vùng biển nước trồi có tầm quan trọng bậc nhất Việt Nam có nguy cơ bị xâm hại.

Ngay sau khi báo chí đưa tin Bộ TN&MT cấp giấy phép nhận chìm, ông đề nghị gửi giấy phép để ông nghiên cứu. Từ đó, trên báo chí, ông phân tích hàng loạt bất hợp lý, nguy cơ làm hại biển từ giấy phép lần đầu tiên được cấp ở Việt Nam này.

Theo TS An, ở các nước phát triển, việc nạo vét luồng lạch ở biển hay xử lý chất nạo vét là chuyện hết sức bình thường. Bởi khi cần nạo vét, xử lý chất thải ở biển, việc đầu tiên là họ có đội ngũ khoa học luôn làm khách quan, trung thực, làm đến nơi đến chốn và luôn lấy lợi ích của cộng đồng làm ưu tiên hàng đầu. Nguyên tắc của các nước phát triển trong mọi việc đều luôn tôn trọng khoa học, lấy khoa học làm đầu.

Khi đọc giấy phép cho Điện lực Vĩnh Tân 1 nhận chìm ở vùng biển Tuy Phong, Bình Thuận đến đoạn chủ đầu tư sẽ chịu trách nhiệm bồi thường nếu xảy ra sự cố môi trường, ông đau buồn vì “Sự bồi thường chỉ là bù đắp trước mắt chứ làm sao khắc phục được hậu quả với đời sau, đối với sinh kế của hàng triệu gia đình. Chúng ta chẳng phải đã có bài học đẫm nước mắt về điều này rồi sao” – ông An bức xúc.

Trước đó, Bộ TN&MT cũng đã thông tin về kết quả khảo sát sơ bộ hiện trạng khu vực dự kiến nhận chìm vật chất nạo vét tại vùng biển xã Vĩnh Tân của Viện Hải dương học Nha Trang (Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam) từ ngày 18 đến 21-7. Bằng phương pháp đo sâu hồi âm bằng máy Lowrance 526 và định vị vệ tinh, Viện Hải dương học kết luận địa hình đáy khu vực dự kiến nhận chìm khá bằng phẳng với độ sâu 35 m đến 36,8 m. Kết quả cho thấy, thành phần vật liệu trầm tích đáy biển được xác định chủ yếu là cát mịn, màu xám đen, rất ít vỏ vụn xác sinh vật. Về hệ sinh vật, bằng sự hỗ trợ của thiết bị lặn scuba và thiết bị chuyên dụng, việc quay video sinh cảnh nền đáy đã được tiến hành tại năm khu vực. Qua việc xử lý tư liệu cho thấy đây là sinh cảnh đáy mềm khá nghèo sinh vật đáy kích thước lớn với ghi nhận một số ít bụi rong, cua ký cư, ốc, huệ biển, không phát hiện san hô và cỏ biển. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã phân tích mẫu sinh vật đáy nhỏ trong trầm tích, viện ghi nhận sự hiện diện của cả bốn nhóm động vật gồm giun nhiều tơ, thân mềm, giáp xác và da gai. Trong nhóm thân mềm có một mẫu với kích thước nhỏ của loài móng tay - là đối tượng được khai thác làm thực phẩm.

Phong Lâm