Trong mọi lĩnh vực của đời sống từ nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh đến đảm bảo an ninh - quốc phòng, hoạt động đo lường luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đo lường chính xác và thống nhất là nền tảng nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả quản trị, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển và hội nhập quốc tế.

Ngày 10/8/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 996/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” (gọi tắt là Đề án 996).

Mục tiêu của Đề án là phát triển hạ tầng đo lường quốc gia đồng bộ, hiện đại, phù hợp hội nhập quốc tế và điều kiện kinh tế - xã hội Việt Nam; Tập trung hỗ trợ doanh nghiệp ngành ưu tiên triển khai hiệu quả Chương trình đảm bảo đo lường; Đẩy mạnh xã hội hóa, huy động đa dạng nguồn lực cho hoạt động đo lường; Áp dụng bộ tiêu chí quốc gia để nâng cao hiệu quả quản lý và chuẩn hóa tổ chức dịch vụ đo lường; Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò của đo lường đối với doanh nghiệp.

Theo TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, sau 7 năm triển khai (từ năm 2018 đến năm 2025), Đề án 996 đã đạt nhiều kết quả tích cực trên phạm vi cả nước, cụ thể như sau:

Thứ nhất, phát triển hạ tầng kỹ thuật đo lường, hàng nghìn thiết bị chuẩn và phương tiện đo được đầu tư tại các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, tạo nền tảng quan trọng cho hệ thống đo lường quốc gia hiện đại, đồng bộ.

Thứ hai, triển khai chương trình bảo đảm đo lường tại doanh nghiệp, nhiều tổ chức, doanh nghiệp đã chủ động đăng ký, công bố chương trình bảo đảm đo lường. Việc này giúp giảm chi phí sản xuất, hạn chế hao hụt vật tư, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh.

Thứ ba, hình thành nhiều mô hình triển khai hiệu quả, các địa phương và Bộ ngành như Quảng Ninh, Đắk Lắk, Hà Tĩnh, Hải Phòng, Bộ Quốc phòng,… trở thành điển hình trong ứng dụng đo lường nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, bảo đảm chất lượng, thúc đẩy đổi mới công nghệ.

“Trong bối cảnh cả nước đang triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Chỉ thị số 38-CT/TW ngày 30/7/2024 của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng quốc gia đến năm 2030 những yêu cầu mới về hội nhập quốc tế, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo đặt ra đòi hỏi việc triển khai Đề án 996 trong giai đoạn tới phải mạnh mẽ, toàn diện và hiệu quả hơn”, TS. Trần Hậu Ngọc nhấn mạnh.

Về kết quả đạt được của Đề án 996 giai đoạn đến năm 2025, ông Trần Quý Giầu - Trưởng ban Ban Đo lường - Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết, một số mục tiêu của Đề án đã đạt hoặc vượt kế hoạch, bao gồm: phê duyệt 48/41 chuẩn đo lường quốc gia (~117%); bồi dưỡng nghiệp vụ cho hơn 10.079 lượt học viên (~100,8%); đảm bảo đo lường cho 45.596 doanh nghiệp (~91,2%); sản xuất 29 chất chuẩn và 100 mẫu phương tiện đo (~129%).

Có thể thấy, các bộ ngành, địa phương quan tâm đầu tư nguồn lực thực hiện nhiệm vụ, giải pháp của đề án thông qua nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và công nghệ, dự án đầu tư nâng cao năng lực.

Hệ thống chuẩn đo lường quốc gia, chuẩn đo lường ở các bộ ngành, địa phương được quan tâm đầu tư, phát triển mạng lưới tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo. Doanh nghiệp nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng hoạt động đo lường trong sản xuất, kinh doanh. Hàng nghìn doanh nghiệp được đảm bảo đo lường thông qua hoạt động kiểm định.

Đồng thời, đã sản xuất, chế tạo thành công nhiều nhóm mẫu chuẩn, chất chuẩn phục vụ đo lường, thử nghiệm sản phẩm xuất nhập khẩu hàng hóa. Công tác đào tạo chuyên môn nghiệp vụ đo lường tăng mạnh về số lượng học viên, số lượng doanh nghiệp tham gia.

Cũng theo ông Giầu, bên cạnh kết quả đã đạt được, hiện nay Đề án mới thực hiện việc duy trì 32 phép đo hiệu chuẩn (CMC) được quốc tế thừa nhận và các tổ chức kiểm định hiệu chuẩn thử nghiêm phương tiện đo áp dụng hệ thống quản lý phù hợp tiêu chuẩn ISO 17025 thay vì áp dụng Bộ tiêu chí quốc gia đánh giá lĩnh vực đo lường. Nguyên nhân do năng lực chuyên môn, cơ sở vật chất kỹ thuật đo lường còn hạn chế.

Hơn nữa, các chương trình so sánh liên phòng về đo lường ở trong nước chưa nhiều (giai đoạn năm 2024-2025 mới có 15 chương trình). Đây là tiền đề quan trọng để tham gia so sánh liên phòng quốc tế. Ngoài ra, việc tham gia so sánh liên phòng quốc tế cần nhiều thời gian, kinh phí lớn.

Về định hướng cho những năm tiếp theo, ông Trần Qúy Giầu cho biết: Thứ nhất, tập trung nguồn lực hoàn thành các mục tiêu giai đoạn 2025. Thứ hai, nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động đảm bảo đo lường trong doanh nghiệp.

Thứ ba, thiết lập cơ sở dữ liệu hoạt động đo lường dùng chung trên nền tảng số, liên thông từ trung ương đến địa phương cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao như AI, bán dẫn, dược phẩm, thiết bị y tế. Nghiên cứu xây dựng hệ thống cảnh báo, giám sát vi phạm đo lường qua nền tảng số.

Thứ tư, thúc đẩy triển khai Chương trình đảm bảo đo lường trong sản xuất, dịch vụ của doanh nghiệp thuộc các ngành, lĩnh vực công nghệ chiến lược như đường sắt tốc độ cao, công nghệ nano, xe tự hành,...

Thứ năm là đẩy mạnh việc tham gia các chương trình so sánh liên phòng quốc tế (CIPM-MRA) để tăng tính thừa nhận quốc tế của kết quả đo. Tiếp nhận chuyển giao công nghệ đo lường tiên tiến, đặc biệt từ các tổ chức như PTB (Đức), NIST (Mỹ), NIM (Trung Quốc).

Nội dung: Ngọc Xen

Thiết kế: Thanh Tùng