Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ, cộng đồng doanh nghiệp được xác định là động lực then chốt nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Trước yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng và áp lực hội nhập ngày càng sâu rộng, việc nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu cấp thiết đối với mỗi doanh nghiệp. Xuất phát từ thực tiễn đó, Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021-2030 (Chương trình 1322) được ban hành như một giải pháp mang tính chiến lược. 

Sau 5 năm triển khai (giai đoạn 2021-2025), Chương trình 1322 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ đã triển khai hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, trong đó chú trọng ưu tiên hỗ trợ các giải pháp cải tiến, nâng cao năng suất chất lượng tích hợp số hóa, chuyển đổi số, sản xuất thông minh cho doanh nghiệp thuộc một số ngành kinh tế chủ lực, cụ thể như sau:

Hoàn thành nghiên cứu, tạo lập bộ cơ sở dữ liệu để phân tích, ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) vào khâu chuẩn bị sản xuất trong nhà máy may để hỗ trợ năng cao NSCL doanh nghiệp ngành may mặc; đã áp dụng thử nghiệm thành công cho khâu chuẩn bị may tại một số công ty có quy mô lớn với kết quả giảm 30%-45% thời gian lao động trong quá trình chuẩn bị sản xuất may. Hỗ trợ một số doanh nghiệp lớn tối ưu hóa nguồn lực và chi phí, gia tăng hiệu quả của quá trình sản xuất kinh doanh thông qua áp dụng hệ thống quản lý điều hành sản xuất MES (Manufacturing Execution System).

Hỗ trợ cho 308 doanh nghiệp áp dụng các giải pháp cải tiến nâng cao năng suất chất lượng như: tiêu chuẩn ISO 45001 về an toàn sức khỏe và nghề nghiệp; tiêu chuẩn ISO 27001 về an toàn thông tin; ứng dụng công cụ tinh gọn Lean tích hợp với số hóa trong dịch vụ khám chữa bệnh ngoại trú; ứng dụng Lean phù hợp với đặc thù doanh nghiệp sản xuất, chế biến sản phẩm từ cao su tự nhiên và gỗ; áp dụng tiêu chuẩn ISO 31000 về quản lý rủi ro; tiêu chuẩn ISO 17025 cho 20 phòng thử nghiệm,...; trong đó số lượng doanh nghiệp được hỗ trợ có quy mô vừa và lớn chiếm tỷ trọng khoảng 45% tổng số doanh nghiệp được hỗ trợ.

Các bộ ngành, địa phương tích cực thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp hỗ trợ hơn 6.410 doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa thông qua Chương trình 1322 và lồng ghép với các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội khác của bộ, địa phương.

Một số bộ ngành, địa phương triển khai hiệu quả theo phương thức nhiệm vụ khoa học và công nghệ để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, qua đó góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội địa phương.

Kết quả triển khai giai đoạn 2021-2025 của một số địa phương đạt kết quả nổi bật và vượt chỉ tiêu kế hoạch giai đoạn 2021-2025 đã được ban hành, trong đó đã hình thành khoảng 70 doanh nghiệp là mô hình điểm về áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, là hạt nhân của phong trào nâng cao năng suất, chất lượng trên địa bàn địa phương.

Bên cạnh đó, các bộ ngành, địa phương tích cực triển khai thực hiện nhiệm vụ, giải pháp của Chương trình thông qua lồng ghép với các đề án, chương trình phát triển kinh tế - xã hội thuộc lĩnh vực, địa bàn quản lý để tối ưu hóa nguồn lực hiện thực hóa chính sách hỗ trợ của nhà nước đối với tổ chức, doanh nghiệp. Các nội dung lồng ghép chủ yếu tập trung vào các chương trình có liên quan trực tiếp đến năng suất, chất lượng và đổi mới sáng tạo, cụ thể: Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), Chương trình Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số, Chương trình phát triển Tài sản trí tuệ, Chương trình Khuyến công và Xúc tiến thương mại.

Cách tiếp cận này giúp các địa phương vừa phát huy tính liên kết giữa chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, vừa đảm bảo tính bền vững và lan tỏa của Chương trình trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Việc hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp giúp cải thiện tính kịp thời, linh hoạt và hiệu quả của nguồn lực hỗ trợ, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Việc hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến nâng cao năng suất, chất lượng đã mang lại hiệu quả tích cực thông qua một số chỉ tiêu năng suất chất lượng đạt được theo phương pháp so sánh trước và sau khi hỗ trợ tại doanh nghiệp. Cụ thể: hiệu suất sử dụng thiết bị (OEE) tăng 20%; giá trị hàng tồn kho giảm 45%; tỷ lệ trễ hẹn đơn hàng giảm 44%; năng suất lao động tăng trên 30%; giúp tiết kiệm được trên 10% chi phí sản xuất, kinh doanh;…

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Chất lượng Việt Nam, ông Quách Thạch Thi - Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn Quản lý và Phát triển doanh nghiệp Á Châu (Ahead) - doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tư vấn, hướng dẫn và đào tạo nhằm giúp các doanh nghiệp đạt được các tiêu chuẩn, cũng như nâng cao năng suất chất lượng trong quá trình sản xuất kinh doanh - khẳng định, 1322 là chương trình rất thiết thực, hỗ trợ nhiều doanh nghiệp đạt hiệu quả kinh doanh và từng bước hội nhập với thế giới.

“Ở Việt Nam, chủ yếu doanh nghiệp phát triển từ mô hình hộ kinh doanh, vì vậy chủ doanh nghiệp thường thiếu kinh nghiệm và kiến thức về quản trị, cũng như chưa nắm rõ các tiêu chuẩn cần thiết để đưa sản phẩm ra thị trường trong nước hoặc xuất khẩu.

Thông qua Chương trình 1322, doanh nghiệp đã được hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, cập nhật kiến thức, đặc biệt là cải thiện cơ sở vật chất, hạ tầng. Nhờ đó, sản phẩm đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn chất lượng, mở ra cơ hội cung cấp cho thị trường nội địa và tham gia chuỗi xuất khẩu.

Bên cạnh đó, với đặc thù quy mô nhỏ và vừa, nhiều doanh nghiệp gặp hạn chế về nguồn kinh phí. Vì vậy, sự hỗ trợ của Nhà nước trở thành nguồn lực quan trọng, tạo điều kiện để họ triển khai hiệu quả các chương trình nâng cao năng suất, chất lượng", ông Thi nhấn mạnh.

Ông Lê Minh Tâm - Giám đốc Trung tâm Đào tạo Nghiệp vụ Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng - Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, đồng thời là Chuyên gia Năng suất đánh giá, hiện nay trong cộng đồng doanh nghiệp, nhiều đơn vị đã quan tâm và tham gia chương trình năng suất quốc gia, áp dụng các giải pháp nâng cao năng suất chất lượng và đạt kết quả rất tích cực.

Để Chương trình 1322 tiếp tục lan tỏa sâu rộng và hiệu quả hơn, ông Lê Minh Tâm nhấn mạnh sự cần thiết phải gia tăng số lượng cũng như đa dạng hóa các chương trình đào tạo, từ nâng cao nhận thức đến hướng dẫn triển khai cụ thể tại doanh nghiệp. Theo ông, cơ quan quản lý cần đẩy mạnh tổ chức các khóa đào tạo miễn phí, có tính mở, nhằm thu hút sự tham gia rộng rãi của cộng đồng doanh nghiệp, qua đó tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Khi doanh nghiệp đã có sự quan tâm và sẵn sàng tiếp cận, việc triển khai các gói hỗ trợ chuyên sâu sẽ phát huy hiệu quả cao hơn, như tư vấn trực tiếp tại doanh nghiệp, hướng dẫn áp dụng các hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO, cũng như công cụ cải tiến năng suất như 5S, Kaizen, Lean, TPM… Qua đó, Chương trình 1322 không chỉ dừng ở nâng cao nhận thức mà còn hỗ trợ doanh nghiệp chuyển hóa thành hành động và kết quả cụ thể trong thực tiễn sản xuất, kinh doanh.

Ngoài ra, ông Hoàng Xuân Hiệp - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp và Thương mại Hà Nội cũng cho rằng, phải gắn chặt việc triển khai Chương trình 1322 với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Trong đó, nhu cầu cốt lõi của doanh nghiệp chính là nâng cao năng lực cạnh tranh bằng năng suất, chất lượng, tạo ra giá trị gia tăng cao thông qua các hoạt động đổi mới sáng tạo như phát triển sản phẩm tái chế; ứng dụng công nghệ số, công nghệ xanh vào quy trình sản xuất; ứng dụng hệ thống quản lý thông minh dựa trên nền tảng IoT, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI); đổi mới mô hình sản xuất kinh doanh theo chuỗi,…

Đồng thời, các hoạt động của Chương trình 1322 cần ưu tiên đầu tư vào những khâu trực tiếp tạo ra năng suất cao trong toàn bộ chuỗi giá trị của các sản phẩm như: thiết kế sản phẩm - yếu tố đầu tiên và có đóng góp lớn vào việc tạo ra giá trị gia tăng của sản phẩm; tham gia và phát triển công nghiệp hỗ trợ - nhằm nâng tỷ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu; và ứng dụng công nghệ trong quản trị, sản xuất và tiếp cận thị trường - giúp mở rộng sự hiện diện tại các thị trường lớn.

Thực tế cho thấy, có đến 60-70% giá trị gia tăng của doanh nghiệp nằm ở khâu thị trường, do đó, việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực chinh phục thị trường sẽ quyết định sức cạnh tranh bền vững trong giai đoạn tiếp theo.

Nội dung: Ngọc Xen

Thiết kế: Thanh Tùng