Bảo tồn nguồn lợi thủy sản- Mấu chốt để ngành thủy sản phát triển bền vững

Đối mặt nhiều thách thức

Tại Hội nghị "Tổng kết Chương trình Bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2020 và Quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam đến năm 2020" diễn ra ngày 12/12/2020 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đánh giá, ngành thủy sản đã có những bước phát triển mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia hàng đầu thế giới về xuất khẩu thủy sản.

Năm 2019, tốc độ tăng giá trị sản xuất thủy sản đạt 6,25% so với năm 2018, tổng sản lượng đạt khoảng 8,15 triệu tấn, tăng 4,9% so với cùng kỳ năm 2018, trong đó sản lượng khai thác đạt 3,77 triệu tấn, tăng 4,5%, nuôi trồng đạt 4,38 triệu tấn, tăng 5,2%. Kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 8,6 tỷ USD.

Năm 2020, mặc dù chịu tác động từ đại dịch Covid-19, nhưng xuất khẩu thủy sản ước vẫn đạt khoảng 8,4 tỷ USD và thị trường sẽ có nhiều triển vọng hơn trong năm 2021.

Sự phát triển của ngành Thủy sản đã góp phần quan trọng vào quá trình xóa đói giảm nghèo, cải thiện sinh kế cho cộng đồng ngư dân, cải thiện an ninh lương thực, bảo vệ chủ quyền của đất nước.

Tuy nhiên, hiện ngành thủy sản đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức. Đó là sự suy giảm đa dạng sinh học và nguồn lợi thủy sản; vấn đề khai thác thủy sản bất hợp pháp; ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu chịu sức ép lớn từ các hoạt động phát triển kinh tế và du lịch…

Cần làm tốt công tác bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, để ngành thủy sản phát triển bền vững không còn cách nào khác là phải làm tốt công tác bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản. Có bảo tồn thì mới có nguồn lợi bền vững. Chẳng hạn, những khu bảo tồn được thực hiện tốt như Cù Lao Chàm không chỉ đem lại giá trị sinh thái mà còn mang lại giá trị loài, du dịch- Thứ trưởng nêu ví dụ.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, hiện nay, cường lực khai thác thủy sản quá lớn với trên 96.000 tàu cá thì rất khó khăn trong việc phục hồi nguồn lợi thủy sản. Ngành thủy sản phải cơ cấu lại ngành nghề khai thác; trong đó cần có quy định về hạn ngạch khai thác. Thời gian tới, cần giảm khai thác thủy sản từ 3,9 triệu tấn/năm xuống còn 2,8 triệu tấn/năm. Có như vậy thì mới có thể phục hồi và phát triển thủy sản bền vững- Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.  

Về công tác bảo tồn, ông Lê Trần Nguyên Hùng- Phó Vụ trưởng Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản (Tổng cục Thủy sản) cho biết, tính đến thời điểm tháng 9/2020, tổng diện tích vùng biển, đảo đã được quy hoạch vào khu bảo tồn đạt 213.400 ha, chưa đạt so với mục tiêu đến năm 2015 có 270.271 ha vùng biển, đảo được bảo tồn.

Tỷ lệ diện tích vùng biển được bảo tồn đạt 0,185% diện tích vùng biển tự nhiên của Việt Nam và cũng chưa đạt được mục tiêu 0,24% được đề ra tại Quyết định số 742/QĐ-TTg.

Khó khăn trong công tác bảo tồn hiện nay là lực lượng chuyên trách bảo tồn biển rất mỏng, lại thiếu trang thiết bị để triển khai các hoạt động bảo tồn, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác kiểm tra, giám sát, thực thi luật pháp trong phạm vi quản lý của khu bảo tồn biển.

Trong khi đó, tình trạng vi phạm pháp luật liên quan đến khai thác, bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi thủy sản vẫn diễn ra thường xuyên, ngày càng tinh vi; việc sử dụng các nghề, ngư cụ có tính hủy diệt, tận diệt hoặc xâm hại nguồn lợi thủy sản còn tiếp diễn.

Theo báo cáo của 52/63 Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong giai đoạn 2012 - 2019, thanh tra chuyên ngành thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thực hiện hơn 19.700 đợt kiểm tra, giám sát thực thi pháp luật về thủy sản trên các loại hình thủy vực, phát hiện trên 43.700 vụ vi phạm, xử phạt và nộp ngân sách Nhà nước trên 134 tỷ đồng.

Về điều chỉnh, cơ cấu lại nghề khai thác thủy sản, cơ cấu tàu cá đã được điều chỉnh theo hướng giảm tàu công suất nhỏ khai thác ven bờ, tăng tàu công suất lớn khai thác xa bờ theo định hướng tại Đề án tổ chức lại sản xuất trong khai thác hải sản.

Cơ cấu nghề khai thác thủy sản đã có sự gia tăng những nghề khai thác có hiệu quả như các nghề: Lưới vây, chụp mực, lưới rê khơi, giảm những nghề khai thác ảnh hưởng không tốt đến nguồn lợi thủy sản như các nghề: Lưới kéo, vó mành ven bờ, te, xiệp...; số lượng tàu cá công suất lớn tăng nhanh do chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển thủy sản của Nhà nước.

Tổng cục Thủy sản cho biết, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản, giai đoạn 2021-2030, việc khai thác nguồn lợi thủy sản gắn với bảo vệ, tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản, không làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, không ảnh hưởng đến đa dạng sinh học.

Theo đó, ngành sẽ xây dựng chính sách quản lý hiệu quả khu bảo tồn biển, khu bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, loài thuỷ sản nguy cấp, quý, hiếm, loài thuỷ sản đặc hữu, có giá trị kinh tế; thực hiện đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản; quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.

Lê Kim Liên