'Tư lệnh' ngành KH&CN nói về đề tài khoa học 'xếp ngăn kéo’

Sáng 12/6, trong buổi chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Quân - Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN), các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã đặt câu hỏi về việc nhiều nhà khoa học nhưng chưa có đề tài khoa học có tầm quốc tế, các đề tài đều ít đi vào đời sống và chưa có thị trường về KHCN.

Báo Pháp Luật TPHCM dẫn câu hỏi của ĐBQH Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) cho hay: Mỗi năm 3.500 tỉ đồng chi cho nghiên cứu KHCN nhưng nghiên cứu xong xếp ngăn kéo là phổ biến, trong khi đó lại không công khai về vấn đề tài chính.

“Hiện tượng nghiệm thu đề tài trên bàn là chủ yếu, đầu tư không đúng chỗ, có cơ chế xin cho. Xin hỏi Bộ trưởng bao giờ khắc phục tình trạng này?”, ĐB Cường chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Nguyễn Quân trả lời các chất vấn nảy lửa của đại biểu Quốc hội sáng 12/6. Ảnh Lao Động

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Quân thừa nhận, có tình trạng hiệu quả của đề tài dự án ứng dụng thấp, thiếu công khai, đầu tư dài trải.

Bộ trưởng cho biết, không phải chỉ có 1.300 tỷ nghiên cứu, hiện nay khoảng trên dưới 20% trong tỷ lệ của 2% ngân sách nhà nước là dành nhiệm vụ nghiên cứu khoa học dành cho các cấp, nên hàng năm có trên dưới 3.000 tỷ đồng cho hoạt động này.

Bộ trưởng giải trình: Thuật ngữ ‘đề tài xếp ngăn kéo’ hay nghe, nhưng cụ thể có 3 loại đề tài xếp ngăn kéo: Một là nghiên cứu cơ bản đi trước thời đại phải nằm ngăn kéo chờ phát triển đến trình độ nhất định mới ứng dụng được. Phải chấp nhận có giai đoạn chờ đợi.

Thứ hai là đề tài nghiên cứu ứng dụng, để trở thành ứng dụng thì phải đầu tư. Có nhiều đề tài thành công nhưng thiếu đầu tư để thương mại hóa. Phải có doanh nghiệp đầu tư, nhưng doanh nghiệp chưa đủ năng lực nên nhiều nghiên cứu phải chờ cơ hội đầu tư.

Đồng thời, Bộ trưởng Quân thừa nhận có một số loại nghiên cứu xếp ngăn kéo thực sự. Theo lời Bộ trưởng, điều này có nguyên nhân từ chỗ nghiên cứu không xuất phát từ nhu cầu mà chỉ theo sở thích và mong muốn của nhà khoa học. Điều này cũng tốt vì có ý tưởng thì nghiên cứu, nhưng không từ thực tiễn đòi hỏi của sản xuất, kinh doanh nên không ứng dụng được.

Theo giải thích của Bộ trưởng Nguyễn Quân, nhiều đề tài khoa học phải xếp ngăn kéo vì đi trước thời đại hoặc chưa tìm được đầu tư. Ảnh VTV

Được biết, Luật KHCN 2013 có quy định: Sử dụng ngân sách phải theo đặt hàng, tức từ nhu cầu sản xuất, kinh doanh, cuộc sống, không phải từ ý thích của nhà khoa học. Nghị định hướng dẫn luật khoa học công nghệ năm 2014 có quy định cơ chế đặt hàng, các cơ quan quản lý nhà nước căn cứ chiến lược phát triển xác định, đề xuất có đáp ứng nhu cầu, từ đó mới đặt hàng cơ quan nghiên cứu. Cam kết nghiên cứu thành công thì phải sử dụng và ứng dụng vào trong thực tiễn.

“Nếu thực hiện nghiêm luật khoa học và công nghệ 2013 sẽ không còn đề tài xếp ngăn kéo, không còn đề tài không ứng dụng được. Vấn đề có thực hiện nghiêm túc hay không?” – Bộ trưởng Nguyễn Quân nói trước Quốc hội, báo Lao Động đưa tin.

Minh Thùy (T/h)