Kiểm kê khí nhà kính: Doanh nghiệp vẫn đối mặt nhiều khó khăn

Hiện nay, các quốc gia trên thế giới phải thực hiện cắt giảm khí nhà kính để đạt được thỏa thuận chung tại Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) và các thỏa thuận quốc tế khác về khí nhà kính, từ đó nảy sinh nhu cầu mua bán phát thải.

Tại Việt Nam, kể từ năm 2025, hàng nghìn doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện kiểm kê khí thải nhà kính theo yêu cầu của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Mặt khác, kể từ đầu năm 2024, nhà nhập khẩu vào EU các sản phẩm phân bón, sắt, thép, nhôm và xi măng sẽ phải thực hiện báo cáo khí thải nhà kính trên mỗi đơn vị sản phẩm theo cơ chế điều chỉnh carbon xuyên biên giới. 

Như vậy, ngay từ thời điểm hiện tại, kiểm kê khí thải nhà kính là vấn đề rất cấp bách, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, ngoại trừ một số ít doanh nghiệp FDI hoặc doanh nghiệp lớn đã triển khai, phần lớn doanh nghiệp còn lại trong danh mục cơ sở phải kiểm kê khí nhà kính vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn.

Liên quan tới vấn đề này, mới đây, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã tham vấn dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ và dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Nhiều vấn đề đã được các chuyên gia, doanh nghiệp đề xuất sửa đổi, bổ sung nhằm làm rõ hơn vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan trong thực hiện giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozone; quy định phân bổ hạn ngạch và quản lý tín chỉ carbon…

Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, triển khai quy định Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, ngày 7/1/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone. Tuy nhiên, thời gian qua, tình hình phát triển thị trường carbon và nhu cầu trao đổi tín chỉ carbon trên thế giới diễn ra rất nhanh chóng, trong khi Việt Nam còn thiếu cơ sở pháp lý để sớm đưa thị trường trao đổi hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon đi vào vận hành.

Nhiều doanh nghiệp Việt vẫn chung mối lo về kiểm kê khí nhà kính trong lĩnh vực năng lượng. (Ảnh minh họa)

Theo ông Phạm Văn Hùng, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hiện có nhiều doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài quan tâm đến kiểm kê khí nhà kính và triển khai thị trường carbon. Nhưng các doanh nghiệp trong nước, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa có nhiều hiểu biết về lĩnh vực này. Vì vậy, theo đại diện VCCI, cơ quan soạn thảo cần lưu ý đối tượng doanh nghiệp nội địa xem liệu họ có thể đáp ứng kịp quy định theo đúng lộ trình đề ra trong các quy định mới hay không.

Về phân bổ hạn ngạch phát thải, đại diện VCCI đề nghị cần làm rõ hơn quy định về cách thức phân bổ, đặc biệt trong việc lựa chọn hệ số phát thải hay phương pháp tính toán nào...

Một vấn đề khác mà nhiều doanh nghiệp, chuyên gia băn khoăn là quy trình cấp phép cho đơn vị thẩm định kết quả kiểm kê phát thải khí nhà kính. Quy định về điều kiện đăng ký kinh doanh đối với các tổ chức này có thể có vướng mắc với Luật Đầu tư vì trong Luật chưa công nhận phạm trù giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, ứng phó biến đổi khí hậu là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện. 

Về việc cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động khoa học và công nghệ cho đơn vị thẩm định, đại diện Liên hiệp Các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho rằng, cần thêm ý kiến về giấy phép hoạt động khoa học trong lĩnh vực nào sẽ do đơn vị nào cấp giấy phép.

Bên cạnh đó, cơ sở không được phân bổ hạn ngạch thì cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh thực hiện việc thẩm định. Còn cơ sở được phân bổ hạn ngạch lại do cơ sở thẩm định độc lập chịu trách nhiệm thẩm định. Vì thế, cần làm rõ thêm phạm trù các cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính có phải cơ sở nằm trong Quyết định 01 về danh mục cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính hay không.

Trong khi đó, ông Trần Anh Tuấn, Ban Khoa học Công nghệ và Môi trường - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) băn khoăn việc đảm bảo số liệu phát thải làm căn cứ tính toán, phân bổ hạn ngạch. Hiện nay, vẫn còn nhiều cơ sở nhiệt điện chưa hiểu rõ về công tác kiểm kê cũng như biện pháp giảm nhẹ sau này. Đối với quy định về vay mượn hạn ngạch phát thải, trong bối cảnh nhu cầu điện quốc gia ngày càng tăng, trường hợp nhà máy nhiệt điện vận hành vượt quá mức bình thường theo đề xuất của nhà sản xuất thì dẫn đến phát thải CO2 lớn hơn.

Đại diện EVN kiến nghị có cơ chế tạo thuận lợi cho phía nhiệt điện và EVN đảm bảo nhiệm vụ cung ứng điện, ví dụ trong mùa khô các năm tới...

Cùng chung mối lo về kiểm kê khí nhà kính trong lĩnh vực năng lượng, PGS Nguyễn Việt Dũng, đại diện Hội Khoa học kỹ thuật lạnh và Điều hòa không khí Việt Nam nhận định, đội ngũ nhân lực của cơ quan thẩm định, bên thứ 3 kiểm kê khí nhà kính còn mỏng, hiểu biết về kiểm kê khí nhà kính còn hạn chế. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết cũng khó khăn. Đây là rào cản cho việc thực thi Nghị định 06 sửa đổi, bổ sung trong thời gian tới.

Còn bà Lê Thị Mai Hoa, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội mong muốn nghị định mới sẽ hướng dẫn rõ hơn về các nội dung thẩm định, quy trình và việc hoạt động, cơ chế hoạt động của hội đồng thẩm định, sử dụng ngân sách nhà nước hay tích hợp vào phí, lệ phí... Việc xây dựng thủ tục hành chính cho thẩm định cũng cần có thêm hướng dẫn cụ thể và căn cứ, cơ sở triển khai trong thực tiễn.

Tiếp thu các ý kiến, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu Tăng Thế Cường cho biết, dự thảo Nghị định và dự thảo Thông tư đã được xây dựng, điều chỉnh một số quy định hiện hành và bổ sung một số quy định mới nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp thực hiện chính sách về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, phát triển thị trường carbon, bảo vệ tầng ozone. Theo ông Tăng Thế Cường, kết quả tham vấn sẽ giúp hoàn thiện nội dung dự thảo Nghị định, Thông tư đảm bảo chất lượng và đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.

An Dương (T/h)