Đổi mới sáng tạo – động lực từ toàn dân đến quốc gia

Đổi mới sáng tạo ở Việt Nam được xác định là phong trào toàn dân, bởi chỉ khi cả cộng đồng cùng tham gia, sức mạnh văn hóa – xã hội của dân tộc mới được phát huy trọn vẹn. Bộ Chính trị đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng Đề án Quốc gia khởi nghiệp nhằm nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo trong toàn xã hội, biến đổi mới sáng tạo thành lối sống của mỗi người dân và tổ chức.

Thời gian qua, Chính phủ không ngừng hoàn thiện hành lang pháp lý để khuyến khích sáng tạo, từ ưu đãi tài chính, thuế, tín dụng cho doanh nghiệp đến cơ chế thử nghiệm công nghệ mới, phát triển nhân lực và hạ tầng số. Các địa phương cũng triển khai Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII) nhằm huy động cả hệ thống chính trị và nhân dân tham gia. Bộ Khoa học và Công nghệ hằng năm tổ chức Tuần lễ Đổi mới sáng tạo, phát động phong trào “Mỗi người dân một ý tưởng cải tiến, mỗi cán bộ, công chức đổi mới từ việc nhỏ nhất”, tạo thành động lực lan tỏa mạnh mẽ.

Ảnh minh hoạ.

Đổi mới sáng tạo được thể hiện rõ nhất ở khu vực doanh nghiệp khởi nghiệp, với hơn 3.000 startup, trong đó có những kỳ lân công nghệ như MoMo, Sky Mavis vươn tầm quốc tế. Các tập đoàn lớn cũng đóng vai trò hạt nhân, thúc đẩy phong trào sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp. Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), năm 2025 Việt Nam xếp hạng 44/139 nền kinh tế về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), đứng thứ hai trong nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp, phản ánh một hệ sinh thái sáng tạo ngày càng hiệu quả.

Các nghiên cứu cho thấy, đổi mới sáng tạo là “cửa ngách” chiến lược để các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tối ưu nguồn lực hạn chế và tạo giá trị từ những điều sẵn có. Với mục tiêu đến năm 2030 có 40% doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và trở thành nước phát triển, Việt Nam cần một cách tiếp cận toàn diện, đồng bộ và thực chất.

Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ nhận định, một hệ sinh thái sáng tạo hiệu quả phải đảm bảo doanh nghiệp cải tiến sản phẩm phù hợp nhu cầu thị trường, người dân sáng tạo từ chính thực tiễn, Nhà nước tạo dựng môi trường, thể chế, động lực khơi thông quá trình đó. Tuy nhiên, số lượng sáng chế của Việt Nam còn khiêm tốn, tỷ lệ thương mại hóa chỉ đạt 5–7%. Vì vậy, cần cơ chế khuyến khích mạnh mẽ hơn, đặc biệt là tài chính hóa tài sản trí tuệ để hỗ trợ nhà khoa học, doanh nghiệp đưa sản phẩm ra thị trường.

Bên cạnh thúc đẩy kết nối giữa viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và cộng đồng, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo còn cần lan tỏa văn hóa sáng tạo – dám thử nghiệm, chấp nhận rủi ro. Nhà nước nên mạnh dạn đặt hàng các bài toán lớn cho trí thức và thế hệ trẻ, vừa khai thác nguồn lực tri thức, vừa nuôi dưỡng khát vọng sáng tạo. Đồng thời, việc mở rộng hợp tác quốc tế, thu hút nhân tài và tri thức Việt kiều cũng như học hỏi kinh nghiệm từ những quốc gia thành công sẽ góp phần hoàn thiện chính sách, đưa đổi mới sáng tạo trở thành động lực phát triển bền vững của đất nước.

Tiểu My