Đột phá công nghệ - Thúc đẩy chuyển dịch năng lượng bền vững

Chuyển dịch năng lượng từ công nghệ đến con người – Tạo động lực nội sinh cho tăng trưởng xanh

TS. Nguyễn Sỹ Đăng – Phó Vụ trưởng Vụ Đánh giá và Thẩm định công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh rằng, chuyển dịch năng lượng không đơn thuần là quá trình thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo. Đó là một cuộc chuyển hóa toàn diện, từ tư duy phát triển đến cấu trúc hạ tầng, trong đó công nghệ đóng vai trò then chốt.

“Các đột phá trong lưu trữ năng lượng, trí tuệ nhân tạo, quản lý lưới điện thông minh và tự động hóa sản xuất năng lượng tái tạo đang tạo dựng nền tảng kỹ thuật cho tương lai năng lượng bền vững,” TS. Nguyễn Sỹ Đăng phân tích.

Ông cho rằng, mọi quyết sách về công nghệ năng lượng hiện nay cần đặt trong khung phát triển bền vững lấy con người làm trung tâm, tăng tính tiếp cận công bằng và hỗ trợ kinh tế tuần hoàn. Không chỉ hiệu quả về mặt kỹ thuật, các giải pháp công nghệ phải đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và thân thiện với môi trường.

 Chuyển dịch năng lượng là chìa khóa để làm chủ công nghệ và phát triển bền vững.. Ảnh minh họa

TS. Nguyễn Sỹ Đăng đặc biệt nhấn mạnh yếu tố con người trong tiến trình công nghệ hóa năng lượng. “Chính lực lượng nhân lực chất lượng cao là người hiện thực hóa công nghệ, biến đổi sáng tạo thành giá trị thực tiễn.” Theo đó, đầu tư cho giáo dục, nghiên cứu và đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực năng lượng chính là chìa khóa để làm chủ công nghệ và phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Sỹ Đăng cũng lưu ý rằng, sự phát triển của công nghệ năng lượng đang từng bước tái cấu trúc xã hội từ phương thức sinh hoạt, di chuyển, đến cách thức tổ chức đô thị. Điện mặt trời áp mái, xe điện, công nghệ lưu trữ quy mô lớn và lưới điện siêu thông minh không còn là khái niệm tương lai mà đang định hình thực tại. Việc ứng dụng công nghệ mới đang tạo ra hiệu ứng tích cực rõ rệt: giảm phát thải khí nhà kính, giảm lệ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tối ưu hóa hiệu suất sử dụng và góp phần quan trọng bảo vệ hệ sinh thái.

Phó Giám đốc Sở Công Thương thành phố Hà Nội Nguyễn Đình Thắng cho biết, hiện nay, Việt Nam hiện đang đối mặt với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng cao, nhất là trong bối cảnh phát triển kinh tế mạnh mẽ và hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Theo dự báo của Bộ Công Thương, nhu cầu điện năng sẽ tăng trưởng khoảng 8-10%/năm trong những năm tới. Bên cạnh vấn đề về nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí đốt đang dần cạn kiệt và gây hại cho môi trường, nhu cầu điện năng đặt ra thách thức lớn trong việc bảo đảm nguồn cung năng lượng ổn định và bền vững. Thực trạng này cũng làm gia tăng áp lực phải tìm kiếm các giải pháp năng lượng thay thế. Do đó, chuyển dịch năng lượng không chỉ là một nhiệm vụ quan trọng mà còn là yếu tố then chốt để bảo đảm an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Hợp tác công nghệ – Cầu nối rút ngắn khoảng cách chuyển đổi năng lượng

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tận dụng hợp tác quốc tế trong phát triển công nghệ năng lượng. Theo TS. Nguyễn Sỹ Đăng, đây là thời điểm vàng để kết nối với các đối tác toàn cầu nhằm tiếp cận tri thức, mô hình và nguồn lực công nghệ tiên tiến.

Ông Nguyễn Sỹ Đăng khuyến nghị việc đẩy mạnh hợp tác giữa viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế thông qua các chương trình đồng nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và các quỹ đổi mới sáng tạo. Những chương trình này sẽ tạo điều kiện cho Việt Nam bản địa hóa công nghệ phù hợp với điều kiện nội tại, đồng thời nâng cao năng lực đổi mới và làm chủ thị trường công nghệ năng lượng.

Song song, việc theo sát các xu hướng công nghệ toàn cầu, từ hydrogen xanh, pin thể rắn, năng lượng gió nổi đến giải pháp tích hợp blockchain trong lưới điện, là yếu tố sống còn để Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị năng lượng thế giới.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng. TS. Nguyễn Sỹ Đăng cho rằng, cần hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo, khu công nghệ năng lượng xanh, mạng lưới chuyên gia liên ngành… nhằm tạo môi trường liên kết giữa nhà nước – doanh nghiệp – viện trường – cộng đồng khởi nghiệp. Một hệ sinh thái công nghệ năng lượng hoàn chỉnh không chỉ tạo điều kiện chia sẻ nguồn lực, dữ liệu và chính sách, mà còn thúc đẩy đồng bộ hóa tiêu chuẩn, cơ chế và các công cụ hỗ trợ phát triển năng lượng sạch.

Có thể nói công nghệ không chỉ là công cụ giảm phát thải mà còn là động lực chiến lược để tái cấu trúc mô hình tăng trưởng của quốc gia. Những bước tiến công nghệ trong năng lượng nếu được triển khai bài bản sẽ đưa Việt Nam đến gần hơn với mục tiêu trung hòa carbon và phát triển bền vững. Chuyển dịch năng lượng sẽ không thể thành công nếu thiếu đột phá công nghệ. Đây là cuộc chơi dài hạn, cần tầm nhìn chiến lược, đầu tư có chiều sâu và hệ sinh thái công nghệ đồng bộ.

Thực tế, hành trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam, bắt đầu từ năm 2018, đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc về công suất năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng tạo ra áp lực lên hệ thống lưới điện.

TS. Nguyễn Quốc Việt - Chuyên gia kinh tế, Giảng viên Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) cũng cho rằng, Việt Nam cần vượt qua các thách thức về hạ tầng, khung pháp lý, chi phí đầu tư và tài chính để hiện thực hóa chuyển dịch năng lượng hiệu quả. Ngoài ra việc áp dụng các công nghệ hiện đại và chuyển đổi số trong ngành năng lượng là yếu tố quan trọng trong quá trình chuyển dịch năng lượng. Các công nghệ tiên tiến như Internet công nghiệp vạn vật (IoT), cảm biến thông minh và trí tuệ nhân tạo (AI) giúp tối ưu hóa hiệu suất vận hành các nhà máy điện tái tạo và hệ thống lưới điện thông minh.

Một yếu tố nữa đó chính là hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển dịch năng lượng. Việt Nam cần mở rộng hợp tác với các đối tác quốc tế như Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Canada và các tổ chức đa phương để tiếp nhận công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quản lý và hỗ trợ tài chính. Việc xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ năng lượng tái tạo liên vùng, kết hợp với đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ giúp nâng cao năng lực nội địa, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu thiết bị và công nghệ.

Liên quan tới vấn đề này, nhiều đại diện nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ năng lượng môi trường cũng đã giới thiệu các giải pháp về giao thông xanh, hệ thống pin, xe điện, lưu trữ điện, năng lượng tái tạo…, góp phần giảm phát thải và thúc đẩy năng lượng bền vững. Các doanh nghiệp cũng đưa ra khuyến nghị về cơ chế tài chính, ưu đãi thuế và hợp tác quốc tế để tăng cường năng lực công nghệ, xây dựng hệ sinh thái năng lượng bền vững.

An Dương (T/h)