Dự thảo về mức tiêu thụ nhiên liệu mới cho phương tiện, liệu có khả thi?

Bộ Xây dựng mới đây đã đề xuất đưa ra Tiêu chuẩn quốc gia TCVN về giới hạn và phương pháp đánh giá mức tiêu thụ nhiên liệu ô tô con loại từ 9 chỗ trở xuống, bao gồm xe sản xuất, lắp ráp trong nước hoặc nhập khẩu mới, chưa qua sử dụng. Theo đó, dự thảo muốn quy định mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC - Corporate Average Fuel Consumption) của toàn bộ xe con tại Việt Nam đạt 4,83 lít/100 km vào năm 2030. Quy định này không áp dụng cho từng mẫu xe riêng lẻ hoặc từng doanh nghiệp cụ thể, mà tính toán trung bình theo toàn quốc hoặc theo khối lượng xe sản xuất, nhập khẩu để cân đối giữa các dòng xe hiệu quả cao và những dòng tiêu hao nhiên liệu lớn hơn.

Hiện nay, Việt Nam đang trong giai đoạn áp dụng dán nhãn năng lượng và thử nghiệm khí thải mức 5 đối với ô tô con loại từ 9 chỗ trở xuống, được sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, hoàn toàn mới hoặc nhập khẩu chưa qua sử dụng. Tuy nhiên, các quy định hiện hành như Thông tư hướng dẫn dán nhãn năng lượng và QCVN 109:2024/BGTVT vẫn chưa quy định rõ mức phát thải CO2 cũng như giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu cụ thể đối với ô tô con. Việc thiếu các quy định pháp lý đầy đủ đã làm hạn chế hiệu quả giảm phát thải thực tế cho ngành giao thông.

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, áp dụng giới hạn tiêu thụ nhiên liệu ô tô con sẽ thúc đẩy giảm phát thải ngành giao thông vận tải

Dự thảo TCVN đề xuất mức giới hạn tiêu thụ nhiên liệu mới đồng thời đề xuất phương pháp đánh giá dựa trên CAFC, tức là không đặt chuẩn riêng cho từng mẫu xe mà đặt tiêu chí trung bình cho toàn đội xe của doanh nghiệp hoặc theo mức sản xuất nhập khẩu. Điều này cho phép những công ty có dòng xe hiệu suất nhiên liệu cao bù đắp cho các dòng xe tiêu hao nhiều hơn, tạo điều kiện linh hoạt hơn trong việc đạt mục tiêu chung.

Việc áp chuẩn mới được kỳ vọng giúp đưa công nghiệp sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô trong nước hướng đến sử dụng động cơ tiên tiến như hybrid, điện, hệ thống phun xăng trực tiếp, hộp số vô cấp, cùng với thiết kế thân xe khí động học tốt hơn. Những dòng xe xanh như xe điện (EV), xe hybrid (HEV), xe hybrid sạc ngoài (PHEV) sẽ được hưởng lợi và có ưu thế cạnh tranh nhờ tiêu hao nhiên liệu thấp hơn.

Về lợi ích người dân và doanh nghiệp, theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, chỉ việc giảm từ 0,5 - 1,0 lít nhiên liệu/100 km cũng có thể tiết kiệm hàng triệu đồng mỗi năm cho chủ xe. Đối với doanh nghiệp vận tải, taxi, xe công nghệ hay logistics, chi phí nhiên liệu chiếm tỉ trọng lớn, nên giảm tiêu hao nhiên liệu đồng nghĩa với giảm chi phí vận hành, nâng cao lợi nhuận, hạ giá thành dịch vụ. Song song đó, một hệ quả quan trọng là giảm phát thải CO2 trong bối cảnh ngành giao thông hiện chiếm khoảng 18-20% tổng lượng phát thải CO2 quốc gia.

Tuy nhiên, tính khả thi của dự thảo chưa được tất cả các bên đồng thuận. Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) đã có văn bản cho rằng mục tiêu 4,83 lít/100 km vào năm 2030 là “quá nghiêm ngặt”, bởi hiện nay phần lớn xe chạy xăng truyền thống và cả một số xe hybrid đang lưu hành vẫn chưa đạt được mức đó. Có ý kiến đề nghị lùi thời hạn thực hiện hoặc nới lỏng lộ trình cho doanh nghiệp để có thời gian chuyển đổi công nghệ.

Ban soạn thảo cho biết dự thảo vẫn trong quá trình lấy ý kiến, chưa ban hành chính thức. Đồng thời, dự thảo chỉ áp dụng với xe mới, xe sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu trong tương lai không ảnh hưởng đến xe đã và đang chạy trên đường. Cơ chế linh hoạt cũng được đề xuất, gồm việc trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu (Mechanism PCAFC) giữa các doanh nghiệp hoặc giữa các năm, điều chỉnh cơ cấu sản phẩm với dòng xe tiết kiệm nhiên liệu cao hơn để đáp ứng được mục tiêu.

Việc đề xuất này là bước đi thể hiện cam kết Việt Nam trong các chương trình quốc tế như COP26, mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, và các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình hành động chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và metan trong ngành giao thông.

Dự thảo TCVN về mức tiêu thụ nhiên liệu cho ô tô con với mục tiêu cao đặt ra rõ ràng nhiều lợi ích: tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp, giảm phụ thuộc nhập khẩu xăng dầu, góp phần giảm ô nhiễm và phát thải khí nhà kính, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi công nghệ, phát triển xe xanh. Tuy nhiên, để khả thi, cần có lộ trình thực thi hợp lý, hỗ trợ công nghệ cho doanh nghiệp, phương án linh hoạt cho mục tiêu trung bình, và cơ chế đảm bảo xét đến tình trạng hiện tại của thị trường ô tô trong nước.

Bảo Linh