Dùng quạt điện trong nắng nóng: Lợi bất cập hại

Quạt điện có thể xem như "phao cứu sinh" trong những đợt nắng nóng, đặc biệt với người cao tuổi, tuy nhiên hiệu quả của nó không hẳn như vẻ ngoài. Một nghiên cứu mới cho thấy, dù quạt tốc độ cao có thể giúp làm giảm nhiệt độ cơ thể và cải thiện cảm giác dễ chịu trong điều kiện nóng ẩm, nhưng nó không ngăn được hoàn toàn sự tích tụ nhiệt bên trong cơ thể. Trong môi trường cực kỳ nóng và khô, nơi trước đây từng ghi nhận việc dùng quạt có thể làm tim hoạt động vất vả hơn thì tác động của quạt có thể gây hại hơn là có lợi.

Các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Sydney, Đại học Monash, Đại học Adelaide (Úc) và Viện Tim mạch Montreal (Canada) đã thực hiện một nghiên cứu với 58 người cao tuổi (trên 60 tuổi, trung bình 68 tuổi) để đánh giá tác động của quạt điện trong các điều kiện nhiệt độ khác nhau.

Trong thử nghiệm chéo ngẫu nhiên, 27 người có tiền sử bệnh mạch vành và 31 người khỏe mạnh đã tham gia bốn phiên tiếp xúc nhiệt, mỗi phiên kéo dài ba giờ và cách nhau ít nhất 72 giờ. Các phương án gồm: chỉ sử dụng quạt (gió khoảng 4 m/s), làm ướt da không kèm quạt, kết hợp làm ướt da và sử dụng quạt và không can thiệp (nhóm đối chứng). Quạt được đặt cách người tham gia hơn 1 mét, là loại quạt đứng tốc độ cao phổ biến trong gia đình.

Nghiên cứu cho thấy độ ẩm khác biệt khi sử dụng quạt điện.

Trong các buổi làm ướt da, nước ấm được xịt lên vùng da hở nhằm mô phỏng quá trình tiết mồ hôi. Nhiệt độ môi trường thí nghiệm được đặt ở mức 38°C (100,4°F) với độ ẩm 60%, mô phỏng điều kiện nắng nóng trong nhà.

Kết quả cho thấy, khi chỉ sử dụng quạt, nhiệt độ cơ thể trung bình của người tham gia giảm nhẹ khoảng 0,1°C (0,18°F) so với nhóm không sử dụng quạt hoặc chỉ làm ướt da - tín hiệu cho thấy quạt tốc độ cao có hiệu quả nhất định. Lượng mồ hôi tiết ra cũng tăng và người tham gia cho biết cảm thấy dễ chịu hơn.

Điều đáng chú ý là phương pháp làm ướt da kèm theo quạt không làm thay đổi nhiệt độ cơ thể, mặc dù người tham gia vẫn cảm thấy mát mẻ hơn. Điều này cho thấy việc làm ướt da có thể làm giảm phản ứng tiết mồ hôi tự nhiên vốn là cơ chế tản nhiệt chính của cơ thể.

Tuy nhiên, khi nghiên cứu trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm khác nhau, kết quả lại trái ngược. Với điều kiện nóng và khô – 45°C (113°F), độ ẩm 15% chỉ sử dụng quạt khiến nhiệt độ cơ thể tăng thêm 0,3°C (0,5°F), tức là quạt đã góp phần làm nóng cơ thể thay vì làm mát.

Trong trường hợp này, cả hai phương án làm ướt da (có hoặc không có quạt) đều không mang lại hiệu quả làm mát đáng kể. Người tham gia còn cảm thấy nóng hơn khi sử dụng quạt, phản ánh đúng sự gia tăng nhiệt độ bên trong cơ thể.

Tổng thể, nghiên cứu cho thấy hiệu quả làm mát của quạt không chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ độ ẩm không khí. Cơ thể con người dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện khô nóng và trong hoàn cảnh đó quạt có thể trở thành yếu tố gây hại.

Mối liên hệ giữa thời tiết nắng nóng và bệnh tim mạch đã được ghi nhận rõ ràng khi nhiệt độ cao làm tăng gánh nặng cho tim và nguy cơ tử vong do tim mạch có thể tăng gấp ba lần trong những đợt nắng gay gắt.

Trước đó, các nghiên cứu từ Đại học Sydney và Viện Tim mạch Montreal cũng chỉ ra làm ướt da là biện pháp đơn giản giúp hạn chế tác động làm nóng của quạt trong điều kiện thời tiết khô nóng. Tuy nhiên, trong nghiên cứu mới này, hiệu quả giảm nhiệt từ các biện pháp này không đủ để tạo ra sự khác biệt đáng kể về mặt sinh lý, dù người tham gia cảm thấy dễ chịu hơn.

Kết luận từ nghiên cứu nhấn mạnh, trong những đợt nắng nóng nghiêm trọng, chỉ sử dụng quạt điện không đủ để bảo vệ sức khỏe đặc biệt đối với người cao tuổi không có điều hòa. Thay vào đó, các giải pháp như thiết lập các trung tâm làm mát cộng đồng và cung cấp cảnh báo nhiệt độ chính xác sẽ hiệu quả hơn trong việc bảo vệ nhóm dân số dễ bị tổn thương này.

Hà My